Tíminn - 25.01.1996, Síða 4

4

Rmmtudagur 25. janúar 1996
Útgáfufélag:
Ritstjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Ritstjórn og auglýsingar:
Sími:
Símbréf:
Pósthólf 5210,
Setning og umbrot:
Mynda-, plötugerö/prentun:
Tímamót hfi
jón Kristjánsson
Oddur Olafsson
Birgir Gubmundsson
Brautarholti 1, 105 Reykjavík
5631600
55 16270
125 Reykjavík
Jæknideild Tímans
ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Vímuefnaneysla
unglinga
Vímuefnanotkun unglinga er vaxandi áhyggjuefni. Ógnvekj-
andi tölur hafa verið ab birtast um útbreiðslu þessa vanda-
máls nú síðustu daga, og sérstaklega er sláandi aukning á E-
pillunotkun meðal ungs fólks. Þórarinn Tyrfingsson, yfir-
læknir á Vogi, hefur orðað það svo að þessi mál hafi farið úr
böndunum í fyrra.
Eftir sem áður er útbreiddasta vímuefnib áfengi og það er í
áfenginu sem upphafs ógæfu ungmennanna er yfirleitt að
leita. Nú er svo komið að í nokkur ár hafa meðaltalstölur sýnt
ab áfengisneysla unglinga hefst við 14 ára aldur og stefnir
jafnvel enn neðar. Víða um land safnast unglingar saman til
drykkju, sjálfum sér og öðrum til skaða, jafnvel varanlegs
skaða. Margsannað er að áfengib er í flestum tilfellum undan-
fari annarrar neyslu, og svo viröist sem hörð vímuefni, s.s. E-
pillan illræmda og önnur amfetamínefni, séu mun útbreidd-
ari meðal æskunnar en við höfum til þessa haldið.
Lengi hefur það verið lenska að varpa ábyrgðinni af fíkni-
efnavörnum og áfengisvörnum alfarið yfir á opinbera eða
hálfopinbera aðila og segja að skólakerfið, heilbrigöiskerfið
eða félagskerfið hafi á einhvern hátt brugðist. Nú síðast hefur
forstöðumaður Unglingaheimilis ríkisins kallað eftir opin-
berri stefnumörkun í þessum málum. Stjórnvöld hafa brugð-
ist við, á ríkisstjórnarfundi í vikunni var vímuefnamáliö tek-
ið upp og ráðherrar urðu sammála um að samræma aðgerðir
til að gera þær markvissari. Bæði dómsmála- og heilbrigðis-
ráðherra hafa sett fram tillögur um aðgerðir og ber vitaskuld
aö fagna slíku. En þó opinberir aðilar megi vitaskuld ekki
sofna á verðinum, má ekki vanmeta hina gríðarlegu ábyrgb
foreldra í þessum efnum.
Það er kannski fyrst og fremst þeirra hlutverk að vera fyrst
til að bregðast við þeim þjóðfélagsvágesti, sem nú knýr með
offorsi dyra hjá börnum þeirra. Hins vegar er trúlegt að menn
standi örlítið ráðvilltir gagnvart svona yfirþyrmandi hlutum
og efist um að þeir kunni skil á réttum viðbrögbum og upp-
eldisaöferbum.
í nýútkominni bók, „Lengi muna börnin", sem er loka-
punktur í átakinu Stöðvum unglingadrykkju, segja höfundar
m.a. í formála: „Uppeldi er ekki einfalt mál, satt er það, og
ótrúlegustu flækjur og árekstrar geta komið upp á. Það er
samt engin ástæða til að gera málið flóknara en það er. Sann-
leikurinn er sá að langflestir foreldrar í okkar þjóðfélagi eru i
góðu sambandi við börnin sín, uppeldið vefst lítið fyrir þeim
og allt gengur eins og af sjálfu sér. Það er þó of algengt að eitt-
hvað fari úrskeiðis, foreldrar geri mistök sem e.t.v. hefði mátt
afstýra með réttum upplýsingum og góðum vilja. Uppeldi
krefst tíma og fyrirhafnar, hjá því verður ekki komist. Þeim
tíma, sem varið er með börnum, er vel varið, það skynja for-
eldrar venjulega betur eftir því sem árin líða. Það, sem við
leggjum inn í dag, skilar sér með vöxtum síðar. Því er mikil-
vægt að innleggið sé gott og vextirnir jákvæöir. Foreldrar
þurfa því gott sjálfstraust til að geta verið sjálfum sér sam-
kvæmir, ákveönir og sterkir í sínu mikilvægasta hlutverki,
uppeldinu. Foreldrar með gott sjálfstraust er trúlega einhver
besta gjöf sem barni getur hlotnast."
Hér er mikill, en einfaldur sannleikur á ferðinni. Að sjálf-
sögöu er ekki með öllu hægt að koma í veg fyrir „mistök",
sem bókarhöfundar kalla svo, í uppeldi og alltaf hljóta að
verða til ákveðin vandamál tengd unglingsárunum. En
spurningin er hvortviö höfum ekki öll — þjóðfélagið allt, hið
opinbera og foreldrar — lagt allt of litla rækt við uppeldis-
hlutverkið og séum þvi að súpa seyðið af því með hinni vax-
andi neyslu vímuefna sífellt yngri barna. Sérstök ástæða er til
að fagna því frumkvæði, sem hópar og samtök fólks hafa tek-
ið í þessum efnum, til að styðja við þaö sem opinberir aðilar
hafa gert. Það, sem þó þarf til þess að gera gæfumuninn, er al-
menn hugarfarsbreyting í þjóðfélaginu, hugarfarsbreyting
sem snýr ab börnum og unglingum, setur fjölskyldumálin
framar í forgangsröðina. Slík hugarfarsbreyting myndi líka
leiða til og styðja hugarfarsbreytingu hjá unglingum. Hugar-
farsbreytingu sem fæli í sér að það yrði hallærislegt að vera í
vímu, en smart að vera allsgábur.
Áfengisraunir ritstjóra
Þeir eru margs kyns mann-
kynsfrelsararnir. Innan kirkj-
unnar rísa þeir nú upp hver af
öðrum og gera sér mat úr því
að nudda sér utan í Krist. Þar
standa uppi menn með grát-
stafinn í kverkunum og kvöl
og pínu frelsarans á vörunum
og boða meinlætalifnað og
leiðindi og úthúða „marsíp-
anguðfræði" og öllu því sem
fólki gæti þótt skemmtilegt í
kristnihaldi sínu. Þessi flokkur hefur í munni al-
þýbunnar fengið nafnið harðlífisprestar og þykir
síst skárri en flokkur munnræpupresta, sem eins
og viðurnefniö bendir til tilheyra hinum öfgum
þessarar stéttar.
En nú er gamalkunnur mannkynsfrelsari af allt
öðrum vettvangi stabinn upp eftir
nokkurt hlé og virðist smitaður af
brennheitum bannfæringarkrafti
og harðlífi vandlætingarinnar.
Hinn endurvakti lausnari er enginn annar en Jón-
as Kristjánsson, sem ritar leiðara í blað sitt DV í
gær og er þar greinilegt að áfengisböl „heimsins
hvílir á honum eins og fjölskylduáhyggjur smærri
mönnum", svo umorðuð sé gömul lýsing Hall-
dórs Laxness á Jóhanni Jónssyni.
Þurrkun róna
I leiðara sínum bendir Jónas á sögulegt tækifæri
íslendinga til að bjarga umheiminum frá áfengis-
bölinu, og telur ritstjórinn að „þurrkun róna"
gæti orbið mikil útflutningsgrein. „Það dylst eng-
um íslendingi, sem gengur um götur Kaup-
mannahafnar og London, að ótrúlega margir eru
þar rúnum ristir af völdum langvinns bjór-
þambs," segir Jónas áhyggjufullur. Og í vísinda-
legri samanburðargreiningu sinni á Vesturlönd-
um og Rússlandi segir hann: „Mesti munurinn
felst í, að á Vesturlöndum er talið við hæfi að rón-
inn haldi haus og sé viömælandi. íslenzkir fyrir-
menn hafa tamið sér svipaðar siðareglur, þótt al-
múginn veltist um á svonefndum skemmtistöö-
um. En í Rússlandi sést vín greinilega á háum sem
lágum." Og í tilefni af yfirlýsingum utanríkisráð-
herra og utanríkisráðuneytis-
ins, sem lýst hefur vanþóknun
á fyrri leiðurum Jónasar um
áfengismál í rússneskri stjórn-
sýslu, hnykkir hann enn á og
segir: „Þetta er ekki fagurfræði-
legt áhyggjuefni, heldur fyrst
og fremst stórpólitískt. Þab er
alvarlegt, að stjórnsýsla Rúss-
lands skuli fljóta í brennivíni.
Það er áhyggjuefni, að þar taka
valdamenn ákvarðanir í ann-
arlegu ástandi, svo sem skýrt sést í sjónvarpi á
Rússlandsforseta."
Samviska heimsins
Þab er ekki létt verk ab vera samviska heimsins í
áfengismálum, enda mikill
mæðutónn í skrifum Jónasar og
augljóst ab þar fer maður sem
þjáist vegna magnleysis síns við
ab leiða rónum heimsins í ljós sannleika málsins.
Hann hefði í raun getað kallað leiðara sinn
„Afengisraunir mínar" í staðinn fyrir „Áfengis-
raunir Rússlands".
En eins og sönnum mannkynsfrelsara sæmir,
hlýtur Jónas — úr því hann getur ekki þurrkab
upp róna heimsins — að velja næst besta kostinn
í stöðunni. Sá kostur er að gerast píslarvottur og
fórnarlamb hinnar heimssögulegu baráttu fyrir
áfengislausum heimi. Því var aldrei um annað að
ræða — eftir að utanríkisráðuneytið hafði bland-
að sér í málið og umræða skapast um að hugsan-
lega mætti lögsækja ritstjórann fyrir niðrandi um-
mæli um erlendan þjóbhöfðingja — en að ítreka
fyrri skoðanir og baráttumál í enn einum leiðar-
anum. Þab yrbi vitaskuld heimsfrétt, ef íslenskur
ritstjóri yrði ákærður fyrir að kalla Jeltsín róna og
barátta Jónasar gegn áfengisbölinu fengi í leiðinni
alþjóðlega skírskotun. Það spillir ekki þessum písl-
arvættisáformum að birta leiðarann daginn sem
íslensk sendinefnd fer til Moskvu til viðræðna um
milliríkjamál, því búast má við ab með svo út-
hugsaðri tímasetningu fáist sterkust viðbrögð frá
utanríkisráðuneytinu.
Garri
GARRI
Útlendingar
Atvinnurekendur sækja fast að fá erlent fólk til
starfa við fyrirtæki sín. Þrátt fyrir allan bölmóðinn
um atvúnnuleysi vantar fólk til ýmissa starfa, sem
íslendingar vilja ekki eða geta ekki leyst af hendi.
Dæmi um það er ígulkerafabrikkan sem var flutt
úr Hólminum í Njarðvíkur.
Verkafólkið fyrir vestan sá á eftir
vinnunni suður, og þrátt fyrir
magnað atvinnuleysi á Subur-
nesjum þarf ab flytja sjö tugi Ta-
ílendinga þangað til að vinna í
ígulkerum. Atvinnurekendur
segja aðra ekki kunna til verka.
A síðasta ári fengu um 1200 út-
lendingar frá löndum utan EES
og ESB atvinnuleyfi hér á landi.
Þar af fengu 130 manns ný
leyfi til ab starfa við fiskvinnslu
og er það fjölmennasti hópurinn
sem starfar við tiltekna atvinnu-
grein. Leyfi annarra voru fram-
lengd og vinnur um þribjungur
útlendinganna við fiskverkun.
Sú atvinnugrein, sem næststærsti hópurinn
vinnur við, em íþróttir, sem eru glæsilegasti vaxt-
arbroddurinn í íslensku athafnalífi.
Opinberir
íþróttastarfsmenn
47 útlendingar fengu ný atvinnuleyfi á árinu til
að þjálfa íslensk lið og leika í þeim sem atvinnu-
menn.
Þetta sýnir að sjálfsögðu hve aftarlega á merinni
Mörlandinn er í íþróttum. Útlendir þjálfarar taka
þeim innfæddu langt fram og atvinnumönnum
eru greidd góð laun fyrir að leika með íslensku lið-
unum og styrkja þau.
Til sanns vegar má færa að atvinnumennirnir í
íslensku keppnisliðunum séu opinberir starfs-
menn. íþróttirnar eru reknar að miklu leyti fyrir
opinbert fé og einkaleyfi á skattfrjálsu fjárhættu-
spili. Sveitarfélögin eru einn helsti atvinnurek-
andinn á þessu sviði.
í greinum eins og körfubolta eru þau lið sigur-
stranglegust sem hafa efni á að launa lengstu og
bestu Bandaríkjamennina. Þau sveitarfélög, sem
gera út keppnisliðin, bjóða í leikmenn og þjálfara
í skítverkum
hvert frá öbru og frá útlöndum til að geta bakað
helvítin í nágrannakaupstaðnum. Er ekkert til
sparað til ab vinna í íþróttakeppni og er innflutn-
ingur erlendra atvinnumanna liður í metnaðar-
fullri íþróttastarfsemi.
Einkavæbing?
Samtímis því að atvinnugreinin
blómgast, minnkar áhugi áhorf-
enda og tekjur af þeim hrapa í öf-
ugu hlutfalli við tilkostnaðinn og
fjölgun atvinnumanna utan úr
heimi. En það gerir ekkert til, því
það hefur aldrei verið meiningin
að græba á opinberum starfs-
mönnum, eins og á keppnisliðum
í útlöndum sem eru rekin af
hlutafélögum.
Það væri athugandi fyrir
áhugamenn um að draga úr op-
inberum umsvifum ab einka-
væða þann mikla atvinnuveg sem íþróttirnar eru.
Það væri ekki vitlausara að frjálsa framtakið fái að
njóta sín þar, en til dæmis í bankarekstri og mjöl-
vinnslu.
Engin könnun hefur verið gerð á því hvort ís-
lendingar eru ófærir um að vinna í fiski eða
stunda íþróttir, og lítið botna þeir í málunum hjá
félagsmálaráðuneytinu, sem horfa á eftir atvinnu-
leysisbótunum í Islendinga en atvinnunni til út-
lendinga.
Annars er það vel við hæfi að fólk af konunga-
kyni fái aökeypt vinnuafl til að vinna skítverkin.
Slorslubbið fer ekki vel í alla og það þarf rumpulýð
til ab starfa að keppnisíþróttum.
í þeim góða sjónvarpsþætti 60 mínútum, sem
sýndur var á Stöð 2 s.l. sunnudag, var skítapakk
keppnisíþróttanna afhjúpað. Meira að segja Vík-
verji Moggans hrökk upp við upplýsingarnar og
ofbauð dæmin sem tekin voru til að sýna hvílík
lágkúra felst í íþróttaiðkun atvinnumannanna.
Hann gat ekki orða bundist í gær.
Og svo skal íbúum í Garði óskað til hamingju
með 700 manna íþróttahús sitt, sem verið er að
taka í notkun. Það ber vott um góðan efnahag og
stórhug. íbúarnir eru um 1100.
OÓ
Á víbavangi