Tíminn - 26.01.1996, Blaðsíða 9

Föstudagur 26. janúar 1996
lyflítfHIÍ
9
UTLOND . . . UTLOND . .. UTLOND . . . UTLOND . . . UTLOND . .. UTLOND . . . UTLOND . . . UTLOND . . .
VISA
ViSA ÍSLAND
Álfabakka 16,109 Reykjavík, sími 567 1700
Er draumur sœlkerans um „fitulausa fitu" að rœtast?
Kaloríulaus „fita" sem meltist ekki
A& öllum líkindum veröur brátt
heimilab ab setja á markab í
Bandaríkjunum nýja vöruteg-
und, eins konar gervifitu eba
„fitulausa fitu" undir vörumerk-
inu Olestra. Afuröin ku bragðast
nákvæmlega eins og fita, og hana
er hægt ah nota í alla matargerb,
en er ab því leyti frábrugbin
raunverulegri fitu ab hún er ekki
fitandi og stublar ekki ab hjarta-
kvillum af neinu tagi.
Þab er bandaríska fyrirtækjasam-
steypan I’rocter & Gamble sem hef-
ur verið að þróa þessa vöru. Fjöl-
mörg fyrirtæki og vísindamenn
hafa á undanförnum árum og ára-
tugum verið að reyna að búa til
gervifitu sem hefði engar aukaverk-
anir. Fyrri tilraunir hafa yfirleitt
strandað á því að bragðið hefur
ekki þótt alveg eðlilegt, eða þá að
ekki hefur verið hægt að nota hana
í bakstur né frysta hana.
Nú telja menn hjá Procter &
Gamble sig hafa leyst þessi vanda-
mál og vonast eftir miklum hagn-
aði af sölu Olestra í framtíðinni.
Procter & Gamble halda því fram
að nú verði hægt ab úða í sig fitu-
ríku fæbi eins og mann lystir án
þess að hafa neinar áhyggjur af
heilsunni eða vigtinni. Gagnrýn-
endur hafa þó varað við að e.t.v.
verði afurðin frekar til þess að nú
hafi menn afsökun til þess að borða
enn meira en þeir hafi nokkru sinni
þorað, og minni fita í fæðunni vegi
síst upp á móti því.
Nýjungin við Olestra er sú að
sameindirnar í henni eru byggðar
upp úr fitusýrum og sykri á sérstak-
an hátt sem gefur þeim þann eigin-
leika að í heilu lagi eru þær ómelt-
anlegar og ensímin í maganum
geta ekki brotib þær niöur í smærri
einingar sem væru meltanlegar.
Sem þýðir að „fitan" rennur í gegn-
um meltingarfærin og er skilað út
aftur án þess að nokkuð hafi verið
hreyft við henni.
Innan skamms er þess ab vænta
ab í Bandaríkjunum verði veitt op-
inbert leyfi til þess að setja Olestra
á markað sem aukaefni í matvæl-
um. Procter & Gamble hefur variö
u.þ.b. 200 milljónum dollara í að
þróa vöruna. 100 rannsóknir hafa
verib gerðar á dýrum og 43 á
mönnum sem sanna svo óyggjandi
þykir að Olestra sé hvorki eitruð né
krabbameinsvaldandi.
Hins vegar hefur þróun vörunnar
staðið yfir í meira en tvo áratugi og
leyfisveitingin dregist á langinn
sem því svarar. Leyfisveitingin
strandar ekki síst á því magni sem
verður af Olestra í matnum. Auka-
efni eru yfirleitt aðeins í örsmáum
skömmtum í matvælum, en reikn-
að er með að í 100 gramma poka af
kartöfluflögum verbi notub um 30
grömm af Olestra í staðinn fyrir
samsvarandi magn af fitu. Þegar og
ef gervifitan verður komin í margar
algengustu matvælategundir má
búast við því aö hún verði orðin
býsna stór hluti af heildarfitu-
neyslu fólks. Vegna þess hve flókið
mál er að fá leyfi til framleiðslunn-
ar sótti Procter & Gamble árið 1990
eingöngu um leyfi til að nota 01-
estra í snarlfæði, kartöfluflögur og
þvíumlíkt. Ef grænt ljós verður gef-
ið á það reikna framleibendurnir
með að síðar meir verði hægt að út-
víkka leyfið.
„Olestra verður umdeildasta
aukaefnib í matvælum," er álit
lyfjafræðingsins Walter Willett hjá
Harvard háskóla. Hann vinnur að
því ásamt rúmlega 20 starfsfélög-
um sínum að koma í veg fyrir ab
leyfi verði veitt. Helstu rök Willetts
gegn Olestra eru þau að *á „leib
sinni gegnum meltingarveginn
dragi gervifitan mikilvæg næring-
arefni og vítamín upp í sig eins og
svampur og skili þeim ónotuöum
út."
Þetta á við um stóran hluta af A,
D, E og K vítamínum, sem eru upp-
leysanleg í fitu. Procter & Gamble
viðurkenna þetta og hafa brugöist
við þessu með því að vítamínbæta
Olestra þannig ab í það minnsta
eitthvaö af þeim verði eftir í fæð-
unni sem líkaminn getur melt. En
erfiöara er að eiga við karótínóíba,
sem eru fituleysin litarefni í plönt-
um, þ.á m. beta- karótín sem er í
gulrótum. Karótínóíðamir fara líka
meb Olestra beint í gegnum líkam-
ann ónotaðir, en læknar telja að
þeir hafi fyrirbyggjandi áhrif á
ýmsa sjúkdóma, svo sem krabba-
mein og hjartasjúkdóma. Hins veg-
ar er ekki hægt ab framleiða þá með
aðstoð tækninnar.
Meltingartruflanir og
niburgangur
Vísindanefnd bandarísku mat-
væla- og lyfjastofnunarinnar (Food
and Drug Administration,
skammst. FDA) telur reyndar ekki
að Olestra sé skaðleg heilsu manna,
og lýsti sig nýlega fylgjandi því að
leyfi yrði veitt. Yfirleitt lætur stofn-
unin nægja að gefa meðmæli af
þessu tagi. Hún þarf ekki að leggja
mat á það hvort fæðuefni séu gagn-
leg fyrir neytendur eða hversu vel
þau fara í fólk. Og þar virðast efa-
semdir vera á kreiki, jafnvel hjá
FDA, og reiknað er með því að gef-
in verði út aðvörun samhliða leyf-
isveitingunni: „Fæðutegundir sem
innihalda Olestra geta valdið trufl-
unum í þörmum eða virkað hægða-
losandi." Þarna er a.m.k. ekki of
sterkt að orði kveði. Úr rannsókn-
um á vegum P&G eru þekktar ýms-
ar aukaverkanir, m.a. krampar í
þörmum, bólgur, niðurgangur, og
það sem á ensku kallast „anal Ieak-
age", þ.e. appelsínugul og þunn-
fljótandi olían getur átt það til að
leka svo til stjórnlaust niður úr
neytendanum vegna þess að líkam-
inn getur á engan hátt unnið neitt
úr henni. Framleiðandinn er að
reyna ab vinna gegn þessu með því
ab gera olíuna eitthvab meira seig-
fljótandi en upprunalega gerðin
var.
-GB/Die Woche
RAÐGREIÐSLUR
TIL 24 MÁNAÐA
RAÐGREIÐSLUR VISA hafa reynst afar örugg
og vinsæl leið til greiðsludreifingar
vegna kaupa á dýrari munum,
svo sem húsbúnaði, heimilistækjum,
innréttingum og jafnvel bifreiðum.
Með RAÐGREIÐSLUM VISA getur þú
jafnað út greiðslubyrði þinni á þægilegan
og ódýran hátt á allt að 24 mánuði
eftir því sem þú hefur þörf fyrir
og söluaðili samþykkir.
$ INNKAUPA TRYGGING
og framlengdur ábyrgðartími
búnaðar og tækja.
Láttu RAÐGREIÐSLUR VISA
létta þér róðurinn...
...0G ÓSKIN RÆTIST!