Tíminn - 27.01.1996, Blaðsíða 11

Laugardagur 27. janúar 1996
11
Hér má sjá greinarhöfund, Hörpu Karlsdóttur (til hœgri), ásamt Lindu
Lundberg vib jólasveinavél Atlanta-flugfélagsins. Og ab sjálfsögbu er ís-
lenski jólasveinninn íbrúnni.
hjalað í ruggustólnum sínum.
Hér grætur ekkert barn. Þau eru
ekki vön því að mamma eða
pabbi korni og taki þau upp, ef
þau gráta. Hér er ekki mikið um
hreinlæti eða veraldleg gæði,
en börnin eru vel á sig komin
og glaöleg. I>au hópast strax að
jólasveininunr, sem deilir út
gjöfum, og það er handagangur
í öskjunni. Hér er ekki vanþörf
á. Litlu hendurnar hafa sjálf-
sagt aldrei handfjatlað jóla-
pakka á stuttri ævinni. Þau
eldri elta jólasveininn út, í von
um fleiri gjafir. Eg held á poka,
sem enn eru eftir í 5 pakkar.
Lítil telpa, ca. 6 ára, réttir út
höndina. Ég tek upp pakka,
sem á stendur „Stúlka 5-8 ára",
og finn strax að þarna er Bar-
biedúkka og gleðin leynir sér
ekki. Barbie er ekki auðfáanleg í
Sarajevo.
Drengur, á að giska 10-13 ára,
togar í Ástþór. Hann heldur á
leikfangabyssu sem hann af-
hendir gegn íslenskum jóla-
pakka, og þar með er munaðar-
leysingjahæliö orðiö „vopn-
laust" svæði.
Hinum megin viö götuna
stendur kona, á að giska þrítug.
Hún réttir kurteislega fram
hendurnar, hún fær síðustu
pakkana úr mínum poka til að
gefa börnunr sínunr.
„Kœra Harpa.
Ép kom fyrir nokknun dögum
til múslíma-
porps, sem hefur
orðið fyrir meirí
árásum en
nokkur annar
bivr í Bosníu.
Pað er svo einangrað afSerbum,
áð nánast enginn veit hvemig það
lítur út nema nokkrir Hollending-
ar og bílstjórar, sem fá að fara
gegnum þorpið. l’að er leitað á
öllum scm þar koma, að mynda-
vélum, filmuin o.s.frw, er við fór-
um þar inn eða út. Efslíkt fmnst,
er voðinn vís. Fyrst þú fylgist með
stríðinu í heiminum, bið ég þig að
leggja þennan stað á minnið. Sre-
brenica. Pegar ég var þar í janúar,
gengu börnin saman í röð í gífur-
legu frosti og liéldu í hvort annað
Pau voru á gangi allar naetur, því
efþau stóðu kyrr frusu þau. Við
gátum ekki boðið þeim í hlýjuna í
bílinn okkar, því þá erum við
álitnir múslímavinir. Pama er
ekki eitt hús uppistandandi."
Klukkan er 12 á há-
degi. Við erum loks stödd á
sundurskotinni skrifstofu
Rauöa krossins í Sarajevo, það-
an sem farminum verður dreift
síðar. Við komumst aö því, að
sum símbréf frá okkur hafa far-
ið forgörðum, samskipti hafa
ekki gengiö klakklaust þennan
mánuð fremur en aöra, því raf-
magn er af skornum skammti
og símasamband næst ekki
auðveldlega. Einnig höfðu
starfsmenn Rauöa krossins ekki
komist að sækja mannskapinn
út á flugvöll.
Hr. Butikan er glaðlegur, mál-
gefinn maður á fimmtugsaldri.
Hann talar ekki ensku, en hefur
túlk. Hann faðmar Ástþór eins
og dýrling. Honum finnst það
afrek að ókunnur maður frá Is-
landi skuli koma færandi hendi
til Sarajevo. I'að verður ekki erf-
itt að finna börn, sem langar í
leikföng'frá jafnöldrum sínum
úti í heimi. Kjötinu skal dreift í
götueldhúsin í bænum, enda
mikill skortur á slíkum varn-
ingi.
Starfsmenn Rauða krossins
aka okkur niöur að torginu í
miðbænunr til að setja upp
jólatréð og dreifa nokkrum
pokum af gjöfum í leiðinni, áö-
ur en haldið skal heim til ís-
lands. Vib fengum aðeins 24
klst. til ráðstöfunar í þessa ferð.
Eins og áður sagði, lét fjöldi
saklausra borgara lífið s.l. haust
á þessu torgi.
Strax hópast að fólk, aðallega
konur með börn sín. Ég giska á,
ab á þessari einu klukkustund,
sem viö stöldruðum við, hafi
safnast um 1500 til 2000
manns til að sjá jólasveininn
og þiggja gjafir. Það er ekki
auðvelt að dreifa gjöfunr til um
2000 útréttra handa, allir vilja
jú fá. En best af öllu er gleðin
sem hér ríkir, börnin hafa sum
hver aldrei séð jólasvein og allir
vilja fá að halda í höndina á
þessum glebigjafa í grárri tilver-
unni. Þótt sumt þessa fólks
haldi ekki jól, þá finnst öllum
jafn skemmtilegt aö fá gjafir.
Hvort um jólagjafir er að ræða
eða ekki, skiptir engu máli á
þessari stundu. Síðar frétti ég,
ab dómkirkjan í Sarajevo hafi
verið troðfull af fólki á aðfanga-
dag.
Fólki í leit aö friði.
„Kœra Harpa.
Hér er smá
framhald afsíð-
asta bréfi mínu
til þín, ein saga
lir stríðinu.
Fyrir nokkm
kynntist ég Serba, sem ekki er í
frásögur fcvrandi, nema þetta er
indcell náungi. Hann á konu og
3ja ára telpu. Hann er sprengju-
sérfroeðingur og líkar stríðið illa.
Hann bauð mér í afmœlið sitt.
Oft þegar fólk liefiir lítið afver-
aldlegum hlutum, getur andlega
hliðin verið því nánari og fólkið
skemmtir sér betur. í hans bce er
ekkert rafmagn, ekkert kaffi og því
síður rúður í húsuttum. Veislan
var frábœr, heill grís grillaður o.fl.
Hatm sagði mér, er leið á kvöldið,
að á heimilinu vceri eitmig 15 ára
piltur. Ég spurði hann um tilvist
þessa pilts og hér kemur svarið:
Til að aðgreina þjóðflokka er
farið eftir cettamöfnum.
1. Móðir hans var Serbi sem
ólst upp Króatíumegin landamœra
Króatíu og Bosníu.
2. Faðir hans var Bosníu-Serbi,
en þau bjuggu í heimabce konunn-
ar.
3. Pessi 15 ára piltur er sonur
þeirra.
Hjónin skilja fyrir stríð, konan
giftist aftur Króata og fcer því kró-
atískt cettamafh. Drengurinn
eignast stjúpfóður og þau þrjú búa
í Króatíu.
Stríðið hefst. Konan getur ekki
haft sotiinn, því hann ber cettar-
nafh kytiföður síns (þá 11 ára).
Sonuriim getur ekki farið til kyn-
fóður síns, því hann er Bosníu-
Serbi, sem er í stríði við Króatíu-
Serba (Serba í Krajinahéraði). Son-
urínn er því mitt á milli og elst nú
upp hjá vini inínum, Serbanum,
sem er móðurbróðir hans.
Kantiski er þetta flókið, lagið „Ég
er afi minti" með Ladda er svipað.
Þetta sýnir fáránleikann íþessu
stríði. Fyrir fjómm árum vom
þetta einfaldlega Júgóslavar. Nú
er einblínt á œttamöfh.
Latidið er byggt af: Serbum, sem
eru Slavar frá Rússlandi; Króötum,
sem kottia frá Póllandi; múslím-
um, sem koma frá Tyrklandi. Fyr-
ir mér lítur þetta fólk eins i'it, enda
aldir liðnar síðan þetta byrjaði að
blandast og t.d. klæðaburður er
eins.
Þetta var sagan sem fýlgir með
núna. Fœstir nenna að leggja sig
fram til að skilja stríðið, en ég
held að þú hafirgott afað lesa
þessa sögu og vonatidi er hún
hvetjandi í baráttunni fyrir mann-
réttindum, þvíþessi saklausi 15
ára piltur er ekkert einsdcemi. Nú
ráfar hann foreldralaus um
draugabce, sem er í venilegri
hcettu þessa dagana verði hann
fyrir áhlaupi Króata, því bcerinn
er alltofnálœgt Zagreb til að Kró-
atargeti verið öruggir með borg-
ina."
Bosníubúi, sem var svo heppinn
að fá íslenska jólapakka handa
börnum sínum. Anœgjan leynir sér
ekki, enda er haidið fast utan um
pakkana.
pao er liöið aö lokum þess-
arar stuttu ferðar. Atlantavélin
bíður okkar á Ítalíu. Trygging
fyrir því að venjuleg farþega-
þota lendi á stríðssvæði sem
þessu er rúmlega 1 milljón ís-
lenskra króna fyrir 30 mínútna
stopp. Við fáum far með Nato-
vél, sem á að koma sjúku nrúsl-
ínrabarni á spítala þar í landi.
Önnur Natovél fór um klukku-
stund á eftir okkur með særb
börn frá Tusla. Það var skotiö á
hana, en engan sakaði, sem
betur fer.
Butikan og starfsfólk hans sjá
til þess, að gjafirnar komist í
hendur þeirra sem minnst
mega sín í þessu stríði, hvort
sem jól eru eða ekki. Verður
þessum kærkomna varningi frá
Islandi og ekki síst íslenskum
börnum, sem hugsuðu til jafn-
aldra sinna í stríöinu, dreift
skipulega í skóla, spítala og á
munaðarleysingjahæli. Það eru
þúsundir heimilis- og foreldra-
lausra barna, sem sitja eftir í
þessu fáránlega stríði og áttu
engan þátt í að hrinda því af
stað.
Eftirminnilegt í mínum huga
úr þessari ferð er samtal sem ég
átti við 17 ára múslímskan pilt
á torginu. Við virtum fyrir okk-
ur eyðilegginguna í þessari áður
fallegu borg. Ég sagði honum
frá þeim skaöa, sem náttúruöfl-
in hafa gert okkur íslendingum
á þessu ári og hvaö þjóbin
stendur saman í þeim hörm-
ungum sem duniö hafa yfir
okkur, eins og hefur sýnt sig.
Það væri skrýtib, ef Vestfirðir
færu allt í einu í stríð við Aust-
firöi. Viö erunr svo heppin að
hér hefur ríkt friður í nær þús-
und ár.
Piltur þessi tjábi mér að sér
fyndist skrýtið að tveir eða
jafnvel einn maður gæti komið
á stríði hjá heilli þjóð, sem
annars lifði í sátt og samlyndi
áður. Og hann sagði mér að
lokum að nýtt hippatímabil
væri sér kærkomnast á þessari
stundu.
Þessi piltur minntist hvorki á
hatur í garð annarr_ ; e aö
hann ætti óvini í þessum
heimi. »
MENNTAMÁLARÁÐUNEYTIÐ
Auglýsing um styrki
og lán til þýðinga á er-
lendum bókmenntum
Samkvæmt lögum nr. 35/1981, reglugerð nr. 638/1982
og breytingu nr. 102/1992 um þýðingarsjóö, erhlutverk
sjóðsins að lána útgefendum eða styrkja þá til útgáfu
vandaðra erlendra bókmennta á íslensku máli. Greiðslur
skulu útgefendur nota til þýðingarlauna.
Skilyrði fyrir styrkveitingu skuiu einkum vera þessi:
1. Verkið sé þýtt úr frummáli, ef þess er kostur.
2. Upplag sé að jafnaði eigi minna en 1000 eintök.
3. Gerð og frágangur verka fullnægi almennum gæða-
kröfum.
4. Eðlileg dreifing sé tryggð.
5. Útgáfudagur sé ákveðinn.
Fjárveiting til þýðingarsjóðs í fjárlögum 1996 nemur 7,4
milljónum króna.
Eyðublöð fyrir umsóknir um framlag úr sjóðnum fást í af-
greiðslu menntamálaráðuneytisins, Sölvhólsgötu 4, 150
Reykjavík og skulu umsóknir hafa borist ráöuneytinu fyr-
ir 1. mars nk.
MENNTAMÁLARÁÐUNEYTIÐ
Sænsk-íslenski
samstarfssjóðurinn
Markmið sjóðsins er að efla sænsk-íslenska samvinnu og
menningarsamskipti og stuðla að upplýsingamiðlun um
þjóðfélagsmál og menningarlíf í Svíþjóð og á íslandi. í
því skyni veitir sjóðurinn einstaklingum, félagssamtök-
um og stofnunum styrki til verkefna, einkum á sviði
menningar-, vísinda- og menntamála.
Umsóknarfrestur um styrki úr sjóðnum á árinu 1996 er
til 28. febrúar 1996. Aritun á íslandi er Menntamála-
ráöuneytiö, Sölvhólsgötu 4, 150 Reykjavík. Sérstök'um-
sóknareyðublöð fást þar og hjá Norræna félaginu, Nor-
ræna húsinu, 101 Reykjavík.