Tíminn - 02.02.1996, Blaðsíða 6
6
Föstudagur 2. febrúar 1996
Heilbrigöisþjónusta fyrir ellilífeyrisþega:
Stór hluti borgar áfram lægri
gjöld fyrir heilbrigöisþjónustu
Ellilífeyrisþegar yngri en 70
ára, sem hafa almennar tekjur
undir rúmum 820.000 krón-
um á ári, svo og ellilífeyris-
þegar sem á&ur nutu örorku-
lífeyris, munu áfram greiba
lægra gjald fyrir læknisþjón-
ustu og heilsugæslu eftir 1.
febrúar, samkvæmt upplýs-
ingum frá Tryggingastofnun
ríkisins.
Undanþágur í nýrri reglugerð
heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins tryggja stórum
hópi ellilífeyrisþega áfram
læknisþjónustu og heilsugæslu
á lægra verði. Með reglugerð-
inni, sem tók gildi 1. febrúar,
hækka aldursmörk í 70 ár til aö
eiga rétt á þessari þjónustu gegn
lægra gjaldi, en veittar eru tvær
undanþágur frá þéirri reglu.
Ellilífeyrisþegar, sem nutu ör-
orkulífeyris fram til 67 ára ald-
urs, og ellilífeyrisþegar, sem fá
greiddan fullan grunnlífeyri,
eiga áfram rétt á læknisþjónustu
og heilsugæslu gegn lægra
gjaldi. Þessir hópar njóta sama
réttar og áður til afsláttarkorta,
þannig að hámarksgreiðsla fyrir
hvern einstakling gegn fullu
gjaldi er áfram 3.000 krónur.
Þeir ellilífeyrisþegar yngri en
70 ára, sem ekki voru öryrkjar
og hafa atvinnu-, leigu- eða fjár-
magnstekjur umfram 68.519
krónur á mánuði, eða 822.227
krónur á ári, greiða híns vegar
fullt gjald fyrir læknisþjónustu
og heilsugæslu frá og með 1.
febrúar.
Allir ellilífeyrisþegar á aldrin-
um 67-70 ára, sem fengu
greiddan örorkulífeyri fram til
67 ára aldurs, eru þessa daga að
fá send skírteini því til staðfest-
ingar frá Tryggingastofnun.
Skírteininu þarf að framvísa við
hverja komu til læknis eða á
heilsugæslustöð. Gerð sambæri-
legra skírteina fyrir ellilífeyris-
þega yngri en 70 ára, sem fá full-
an grunnlífeyri, er í undirbún-
ingi.
Lífeyrisþegi sem á rétt á lægra
gjaldi, en hefur ekki skírteini og
greiðir því fullt gjald fyrir lækn-
isþjónustu eða heilsugæslu, get-
ur fengið mismuninn endur-
greiddan gegn framvísun kvitt-
ana hjá sjúkratryggingadeild
Tryggingastofnunar, Tryggva-
götu 28, og umboðum hennar
um land allt.
Þann 1. janúar árið 1895 fær Jóhann T. Eg-
ilsson snikkari úthlutað lóð, 25 x 46 álnir,
við Bergstaðastræti. Hann fær leyfi 21. des-
ember fyrir að reisa hús á lóðinni, 9x11
álnir, og skal byggingin standa 5 álnir frá
götu. Líkur benda til að Jóhanni hafi þótt
leyfið hafa verið fyrir of litlu húsi, því að
hann byggir ekki fyrr en hann hefur fengið
leyfi fyrir stærra húsi, 10 x 12 álnir, og var
það leyfi veitt 21. desember sama ár.
Fyrsta brunavirðingin á húsi þessu er
gerð 14. október 1896. Þar er sagt að Jó-
hann T. Egilsson hafi byggt viö Bergstaða-
stræti hús af steini með járnþaki á lang-
böndum og pappa í milli. A 1. hæð hússins
eru 4 herbergi auk eldhúss. Herbergin eru
öll þiljuð og máluð og með tvöföldum loft-
um. Þarna eru 2 ofnar og 1 eldavél. Þá var
ekki búið að innrétta uppi.
Þann 13. maí 1897 var húsið fullbyggt.
Þá komu aftur á staðinn hinir kjörnu virð-
ingarmenn. Herbergjaskipan og búnaöur
niðri er eins og frá fyrsta mati, en búið að
innrétta þakhæðina. Þar eru 3 herbergi
máluð og eitt ómálað, auk eldhúss og
gangs. í þeim eru 2 ofnar og 2 eldavélar.
í júní 1897 fær Jóhann leyfi fyrir að
byggja geymsluskúr á lóðinni fyrir austan
húsið, að stærð 7x10 álnir. Hann byggir
síðan annan skúr á lóðinni árið 1899, að
stærð 3x3 1/2 álnir. Ekki er vitaö með
vissu hvenær fariö var að búa í stærri
skúrnum og veröur nánar sagt frá þessu hér
að neðan.
Árið 1903, í maí, selur Jóhann T. Egils-
son eignina Árna Árnasyni. í nóvember
1905 selur Árni hálfa eignina manni að
nafni Einar Sigurðsson, en í október árið á
eftir er eignin öll seld og kaupir þá Jörgen
Benediktsson. Jörgen veðsetur sama ár og
hann kaupir með 1100 ferálna lóð.
Árið 1910, í desember,. kaupir Lands-
bankinn eignina.
Árið 1898 búa í húsinu 12 manns: Jó-
hann T. Egilsson snikkari, kona hans Guð-
rún Sigurðardóttir og börn þeirra, Guðrún
10 ára, Haraldur 4 ára og Hrefna 2 ára. Þar
búa einnig Páll Guðmundsson 23 ára
námsmaður, Ólafur Bjarnason 20 ára
námsmaður, Þórunn Melósdóttir 52 ára
vinnukona, Þorkell Bergsveinsson 34 ára
húsmaður, Halldóra Halldórsdóttir 36 ára
og Guðrún Halldórsdóttir, báðar lausakon-
ur.
Á aldamótaárinu og næstu tveimur ár-
um þar á eftir verða nokkur íbúaskipti í
húsinu. Áfram búa þar Jóhann T. Egilsson
og Guðrún Sigurðardóttir og börnin Guð-
rún, Haraldur og Hrefna. Þá eru þar einnig
Þorkell Bergsveinsson og Halldóra Hall-
dórsdóttir, sennilega í sambúð; Magnús Er-
lingsson 42 ára, ekki tekið fram hvað hann
starfar; Guðrún Jónsdóttir 37 ára verka-
kona, Ólafur Bjarnason 22 ára nemi, Guð-
mundur Gíslason 18 ára trésmíöanemi.
Ársgamall drengur, Egill Ágúst, er á heimil-
inu, en ekki getið um á hvers vegum hann
er þar.
Gubmundur Magnússon skósmiður bjó
um árabil í húsinu. Hann var fæddur 1. ág-
úst 1880 í Selvogi. í manntali frá árinu
1911 er hann skráður húsrábandi og líklega
Bergstaöastræti 21
húseigandinn.
í kirkjubókum frá árinu 1912 losar íbúa-
fjöldi hússins tvo tugi. Líklegt verður að
teljast að þá hafi veriö búið í öðrum eöa
báðum skúrunum á lóbinni. Þá er efstur á
blaði Guðmundur Magnússon skósmiður
og með honum í heimili námsmaðurinn
Benjamín Halldórsson og eru ekki fleiri en
þeir taldir á sama heimili. Magnús Magnús-
son verkamaður, f. 9. nóvember 1868 í
Miðhúsum, Biskupstungum, og kona hans
Guðlaug Steingrímsdóttir, f. 24. apríl 1865
á Hvoli, Kleifum;
börn þeirra tvö:
Steingrímur, f. 1895,
og Guðrún, f. 1897,
eru saman á heimili.
Á þribja heimil-
inu em þau hjónin Lýöur Bjarnason tré-
smiður, f. 7. september 1874, og Guðrún
Nikulásdóttir, f. 28. maí 1871, og börn
þeirra fjögur: Þorbjörg, Margrét Nikolína,
Siguröur Sverrir og Kristján Öskar. Þau eru
öll fædd á tímabilinu frá 1902 til 1909.
Á fjórða heimilinu býr ein kona, Herdís
Sigríður Guðjónsdóttir, f. 28. júlí 1862 í
Rvík. Herdís bjó í einu herbergi á efri hæb
hússins og var þar allt til dauöadags. Hún
var oft á ferðinni í Þingholtunum. Dísa,
eins og hún var oftast kölluð, var yfirleitt
meb mórautt prjónasjal, sem hún braut í
hyrnu og lagði yfir herðarnar í kross á
brjóstinu og batt saman ab aftan. Hún
flutti ekki í burtu, þó að skipti um eigendur
að húsinu. Björn Stefán Bjartmarz, sonur
Óskars Bjartmarz sem síðar eignaðist húsið,
segir að þessi kona sé sér minnisstæð frá því
ab hann var lítið barn.
Á fimmta heimilinu vom hjónin Gunn-
ar Jónsson verkamaöur, f. 24. júlí 1872 á
Uxahrygg í Hvolhreppi, og kona hans
Valdimaría Helga Jónsdóttir, f. 3. mars
1882 í Grindavík. Börn þeirra þrjú, fædd frá
1907 til 1912: Gunnar Marinó, Elín María
og Gróa Dagmar. Hjá þessari fjölskyldu bjó
ein húskona, Gróa Rögnvaldsdóttir, f. 22.
ágúst 1844.
Á sjötta heimilinu bjuggu ung hjón: Jó-
hann Barðason, f. 29. ágúst 1880 í Kleifa-
hreppi, og Kristín Jónsdóttir, f. 10. ágúst
1879 á Sólheimum í Mýrdal.
Á þessari upptalningu á íbúum Berg-
staðastrætis 21 sést
að fólk bjó þröngt á
þessum tíma.
Guðmundur
Magnússon skó-
smiður býr síban í
húsinu til 1929 eða þar til að Óskar Bjart-
marz kaupir eignina. Guðmundur giftist
Lyngnýju Siguröardóttur, f. 29. september
1879 á Þorvaldsstöðum .í Hvítársíðu. Þau
eignuðust eina dóttur, Þóru, f. 12. júlí
1907. í 'manntali 1920 eru þau hjónin og
dóttirin Þóra ásamt Guðlaugu Erlingsdótt-
ur vinnukonu og námsmanninum Krist-
jáni Jens Bjarnasyni frá ísafiröi ein í heim-
ili. Þá er Herdís áfram í sínu herbergi á efri
hæð hússins.
Þegar Óskar Bjartmarz kaupir, voru ein-
hverjir leigjendur uppi á loftinu, en þeir
fara fljótlega nema Herdís sem fær að vera
áfram. Árið 1934 byggir Óskar Bjartmarz
vib húsið meö því að stækka inngöngu-
skúr. Stigi sem áður var upp á loft, brattur
og mjór, er tekinn niður og gerbur breiðari
stigi með palli.
í mati frá 2. janúar 1943 er lýsing húss-
ins þannig: „íbúðarhús, einlyft með risi,
byggt út grásteini, múrhúðab að utan. Þak
HÚSIN í BÆNUM
FREYjA JÓNSDÓTTIR
er úr borðsúb, pappa og járni. Á aðalhæb
hússins eru 3 íbúöarherbergi, eldhús og
gangur. Á rishæb eru 2 íbúðarherbergi, eld-
hús, babherbergi m/ v.s. og gangur. Allt er
þiljað innan, strigalágt og ýmist veggfóðr-
að eða málað. Inngönguskúr úr bindingi,
klæddur utan borðum, pappa, listum og
járni á veggjum og þaki. Allur er skúrinn
þiljaður innan með panel og málaður. Á
neðri hæðinni er geymsluherbergi og stiga-
gangur, en á þeirri efri íbúbarherbergi og
gangur."
Óskar Bjartmarz fæddist 15. ágúst 1891
á Nebri-Brunná í Saurbæjarhreppi. Kona
hans, Guðrún Bjarfmarz, fæddist 4. sept-
ember 1901 á Sauðafelli í Miðdölum. Þau
eignuðust fjóra mannvænlega syni, sem ól-
ust upp í húsinu nr. 21 á Bergstaðastræti í
notalegu umhverfi Þingholtanna. Synir
þeirra eru Björn Stefán, Gunnar, Hilmar og
Freyr, og nota þeir allir nafnið Bjartmarz.
Um tíma var hjá þeim hjónum ungur
frændi frú Guðrúnar, Baldur Bjarnarson.
Óskar Bjartmarz starfaði á Löggildingar-
stofunni, sem var til húsa á Skólavörbustíg
3. Þá var Veðurstofan deild frá henni. Eftir
að þessar tvær stofnanir voru skildar ab og
Veburstofan flutti í Landssímahúsib, en
Löggildingarstofan á Skólavörðustíg 23,
varð Óskar forstöðumaður hennar og
gegndi því starfi um árabil.
Óskar var einn af stofnendum Breiðfirð-
ingafélagsins og Breiöfirðingaheimilis. Af
þessu mikla starfi húsbóndans má ráða að
mikið hefur verið ab gera á heimiiinu og
gestkvæmt. Guðrún þótti myndarleg í
verkum sínum og heimilið var stolt þeirra
hjóna.
Árið 1978 er húsið selt og þá kaupa það
þau hjónin Páll Gunnólfsson frá Þórshöfn
á Langanesi og kona hans Ásta Einarsdóttir
frá Siglufirði. Páll Gunnólfsson stundaði
bæði útgerð og verslun, en er farinn að
draga saman seglin. Ásta kona hans vinnur
núna hjá Fjölskylduþjónustu kirkjunnar.
Þau hjón hafa gert mjög mikið fyrir húsib
og má segja að búiö sé að endurnýja það
allt að innan. Unniö var ab endurbótum
utanhúss í fyrrasumar og er þeim að mestu
lokið, nema ekki vannst tími til að mála áð-
ur en vetur konungur gekk í garð. Þau segja
þetta gott og merkilegt hús og í því sé ljúft
aö búa.
Hér að ofan var minnst á nr. 21 B. Þab
hús var ábur byggt sem geymsluhús vib nr.
21 og austast á þeirri lób. Þetta er timbur-
hús, hæb, ris og steyptur kjallari. 1899 var
byggður skúr við húsið, sem var síðan
tengdur því 1929. Þab mun Stefán Björns-
son, þáverandi eigandi 21 B, hafa gert. Áriö
1936 var skúrinn hækkaður, en þá átti 21 B
Sigurður Jónsson. Tveir eigendur eru frá ár-
inu 1948 og til 1978, þeir Jón Guðmunds-
son sem seldi Emil Jónssyni 1956. Hann
selur núverandi eiganda, Ásrúnu Hauks-
dóttur hjúkrunarfræöingi, árib 1978. Hún
býr í húsinu núna ásamt dóttur sinni. Nú
er þetta hús með plastklæðningu. Hár
gluggi er á stafni hússins og snýr að Bjarg-
arstíg. Gefur hann húsinu skemmtilegan
svip. Þetta litla, fallega hús er vel um geng-
ið og í því er góður andi. ■