Tíminn - 03.02.1996, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 3. febrúar 1996
Félag um átjándu aldar
frϚi:
Gaman og
alvara
í 18. aldar
ljóblist
Félag um átjándu aldar fræöi
heldur málþing í dag, Iaugar-
daginn 3. febrúar, um Ijóölist á
átjándu öld. Fimm erindi veröa
flutt á málþinginu.
Kári Bjarnason, handritavörö-
ur í Þjóöarbókhlöðu, heldur er-
indi undir nafninu Hljóð hand-
rit — þögul skáld. Margrét Egg-
ertsdóttir, sérfræöingur viö
Stofnun Árna Magnússonar,
fjallar um kveöskap Þorvalds
Magnússonar undir yfirskriftinni
Aukvisi í ætt, en feröugt skáld.
Matthías Viöar Sæmundsson,
dósent í íslenskum bókmennt-
um viö Háskóla íslands, heldur
erindi um gleöiskáldskap á 18.
öld. Guörún Ingólfsdóttir bók-
menntafræðingur ræðir um Bún-
aðarbálk Eggerts Ólafssonar í er-
indinu „o! aö eg lifði í soddan
sælu", og aö lokum heldur
Sveinn Yngvi Egilsson bók-
menntafræöingur erindi um
Gaman og alvöru í kvæöum Egg-
erts Ólafssonar.
Hvert erindi tekur um 20 mín-
útur í flutningi og að þeim lokn-
um veröa umræöur um efni mál-
þingsins. Málþingið verður í fyr-
irlestrasal á 2. hæö Þjóöarbók-
hlööu og hefst kl. 14. Öllum er
heimill ókeypis aögangur. ■
Endurskipaö var í karlanefnd
Jafnréttisráös fyrir skömmu,
én hún átti upphaflega ab
starfa í tvö ár. í byrjun ársins
þótti rétt aö slík nefnd héldi
áfram störfum, þar sem al-
menn ánægja hefbi verið meö
störf hennar og áhrif á jafn-
réttisumræðu. Tíminn hafbi
samband vib Ingólf V. Gísla-
son, ritara karlanefndar, til ab
grennslast fyrir um þær
áherslur sem lagöar verba á
málin hjá nýju nefndinni.
Ætlunin er aö taka saman
upplýsingar um möguleika
karla til m.a. fullrar þátttöku í
fjölskyldulífi. Ingólfur sagði
mögulegt að kanna slíkt með
því aö taka saman laga- og
samningsákvæöi, sem takmarka
eða auka möguleika manna til
þess svo sem meö fæðingaror-
lofi, skoöa vinnutíma karla,
möguleika þeirra á að taka frí
vegna veikinda barna og fleira í
þeim dúr.
Formlegur réttur
ekki alltaf virtur
„Ég held aö þaö sé óhætt að
segja að formlegi rétturinn hvaö
varöar þessi atriöi sé sá sami. En
eitt af því, sem nefndin ætlar aö
gera þarna, er að fara í saumana
á því hvort formlegi rétturinn sé
líka fyrir hendi í reynd. Það hef-
ur sýnt sig t.d. erlendis aö karl-
ar, sem vilja fara í fæöingaror-
lof, hafa verið undir mjög mikl-
um þrýstingi frá bæöi atvinnu-
rekendum og vinnufélögunum
aö gera slíkt ekki. Þaö er eitt af
því sem nefndin hefur hug á aö
skoða. Því eins og viö þekkjum
frá kvenréttindabaráttunni, þá
dugir lagalegi rétturinn ekki
einn og sér."
í Svíþjóð og Noregi er ákveö-
inn hluti fæðingarorlofs ætlaö-
ur feðrum sérstaklega og hann
fellur niður ef þeir nýta hann
ekki. íslenska karlanefndin
gerði svipaðar tillögur í sam-
bandi viö endurskoðun á lögum
um fæöingarorlof, þar sem lagt
var til aö fæbingarorlofið yröi
lengt í 12 mánuði, fjórir mán-
uðir bundnir konunni, fjórir
karlinum og fjórum gætu for-
eldrarnir rábstafaö aö vild. Ný-
skipuö karlanefnd ætlar aö
halda þessu starfi áfram, en Ing-
ólfur reyndist þó lítt bjartsýnn á
aö þessar hugmyndir næðu
fram aö ganga, enda ætti karla-
nefnd ekki fulltrúa í þeirri
nefnd sem vinnur að endur-
skoðun laganna. „Nefndin get-
ur bara reynt aö hafa áhrif á
nefndarmennina og á skoöana-
myndun í þjóöfélaginu og hún
kemur hiklaust til með aö gera
þaö." Hann sagðist ákaflega
svartsýnn á aö tekiö yröi upp 12
mánaöa fæðingarorlof. Ástæöan
fyrir því aö menn heföu sett
markið svo hátt í tillögunum
væri hins vegar sú, aö nefndin
vildi ná breiðri samstööu um
þaö hvert ætti aö stefna, hvern-
ig menn vildu haga þessum
málum ef til væri nóg af pen-
ingum. „Síðan kæmu þeir sér
saman um hver væri fyrsti
áfangi, annar áfangi o.s.frv. Ef
menn hins vegar byrja að gefa
sér aö íslendingar séu svo fátæk-
ir og smáir aö þeir hafi ekki efni
á einu eöa neinu, þá held ég aö
við komum þessu aldrei neitt
áfram. Þaö væri náttúrlega strax
í áttina þó aö þetta lengdist ekki
nema um einn eöa tvo mánuöi
og feður fengju þennan eina
mánuö."
„Hitt held ég að myndi aidrei
koma til greina aö skeröa þessa
sex mánuöi á einhvern þann
hátt að körlum væri afmarkaður
einhver ákveðinn hluti af þeim,
þetta er svo andskoti stutt."
Ingólfur segir rannsóknir frá
Nóröurlöndum og Evrópu sýna
þaö aö karlar taka sáralítiö orlof
fyrstu sex mánuðina. „Þaö er í
rauninni ekki fyrr en brjóstagjöf
lýkur sem þeim finnst aö þeir
geti verið alveg heima og konan
alveg burtu."
Á íslandi hafa bæöi kynin
formlega séö rétt á 6 mánaða
fæðingarorlofi. „En ef þú ert á
almennum vinnumarkaöi, þá
greiöir Tryggingastofnun og aö
mati hennar þá er réttur fööur
afleiddur af rétti móöur. Þ.a.l.
verbur móöirin aö byrja aö taka
fyrsta mánuðinn og síðan getur
hún heimilaö aö faðirinn taki
þá fimm mánuöi sem eftir eru,
eöa einhvern hluta af því. Ef þú
ert hins vegar kvæntur konu í
opinberri þjónustu, þá getur
Pallíettur og píanó
Pallíetturnar Anna Hinriksdóttir, Elísabet Vala Gubmundsdóttir og Kristín Erna Blöndal munu flytja vib píanóund-
irleik Brynhildar Ásgeirsdóttur, klassíska dœgurtónlist frá millistríbsárunum fram á sjöunda áratuginn í dag kl. 16
í Rábhúsi Reykjavíkur. Á efnisskránni má m.a. annars finna lög eftir George og Ira Gershwin, Henry Mancini, Ir-
ving Berlin og Duke Ellington. Abgangur er ókeypis.
Fjölgum
karlkennurum
— hækkum launin!
Máli sínu til stuðnings vísar
Ingólfur til þess aö sams konar
flótti á sér staö úr rööum kenn-
ara á Noröurlöndunum. „Þar
eru þó launagreiðslur þessara
hópa ekkert sérlega slæmar."
Hann segir þó hugsanlegt aö
kennarastéttin á Norðurlönd-
unum sé hlutfallslega lágt laun-
uö miðað við aðrar stéttir í þeim
löndum. „En ef það kemur í ljós
að þetta hefur fyrst og fremst
haldist í hendur viö launahrap
hjá kennurum, þá alltjent höf-
um við þaö í höndunum og vit-
um þá aö nokkru leyti hvernig
viö eigum aö fara aö því aö
breyta þessu."
„Þá myndum viö auðvitað
benda yfirvöldum menntamála
á þab aö þetta væri mikið
áhyggjuefni. Þaö má t.d. leiða
að því nokkur rök aö hversu lít-
iö karlar eru í uppeldi og um-
önnun ungra barna, og kannski
fyrst og fremst ungra stráka, sé
þáttur í þeirri ógæfuþróun sem
viö þykjumst hafa upplifaö í
sambandi við ofbeldis- og eitur-
lyfjamál." LÓA
Ingólfur Gíslason, stjórnmálafrœbingur á skrifstofu jafnréttisrábs.
hún haldið sínum launum í
fæöingarorlofi, fullum launum í
þrjá mánuöi og grunnlaunum í
næstu þrjá. Karlar hafa þar hins
vegar engan rétt." Þegar konan
hefur rétt á orlofi frá hinu opin-
bera, þá hefur hún engan rétt
hjá Tryggingastofnun, en af því
leiðir aö karlinn fær heldur ekk-
ert frá stofnuninni, þar sem rétt-
ur hans er aðeins afleiddur af
rétti konunnar. Karlanefnd
gerði tillögu um aö karlar hefðu
í þessu máli sjálfstæðan rétt, líkt
og konur. „Og þá jafnframt aö
tekjuskerðing í fæöingarorlofi
sé ekki slík að hún sé hindrun í
vegi fyrir töku fæöingarorlofs.
Vegna þess að ef þetta yrði
þannig aö rétturinn yrði jafnað-
ur niöur á viö og allir fengju
einhverja svipaöa upphæö og
konur á láglaunamarkaöi, eins
og er hjá Tryggingastofnun í
dag, þá værum við náttúrlega
engu nær. Það eru ákaflega fáar
fjölskyldur sem þola þaö aö
karlmenn fari niöur í 40.000
krónur í mánaðartekjur."
Annað áhyggjuefni karla-
nefndar er flótti karlkennara úr
grunnskólanum og staða
drengja í námi. „Þetta er farið
að valda verulegum áhyggjum
hvaö karlar eru lítiö í lífi barna
fyrr en kemur í framhaldsskól-
ana. í fyrsta lagi taka þeir ekki
fæðingarorlof, þeir vinna miklu
lengur en konur og eru þ.a.l. lít-
iö heima meö börnunum sín-
um. Þegar kemur á leikskólana
þá er þar náttúrlega ekki nokkur
einasti karlmaöur og hlutfall
karlkennara í grunnskólunum
er núna komið niöur í u.þ.b.
20%."
Ætlunin er aö kanna hvort
það sé einungis launaþróunin
sem hefur hrakiö karlkennara úr
grunnskólunum, —=en karla-
nefndin efast um aö svo sé. Ing-
ólfur segir að sú staðreynd aö
konur séu orönar þetta ráðandi í
grunnskólunum geti valdib því
aö karlmenn flýi kvennaveldið.
„Þ.e.a.s. að þetta sé álíka óþægi-
legt og þegar konur hafa verið
að reyna ab brjóta sér leið inn í
starfsgeira þar sem karlar hafa
verið allsráðandi."
Karlanefnd Jafnréttisrábs endurskipuÖ og cetlar ab kanna rétt karla til fceöingarorlofs og stöbu karla í skólakerfinu:
Karlmenn flýja kvennaveldið