Tíminn - 06.02.1996, Blaðsíða 4

4
Þri&judagur 6. febrúar 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: ]ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1,105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
. Mánaðaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Veiöileyfagjald:
réttlætismál eða
skattlagning?
Málefni sjávarútvegsins eru ætíð á dagskrá í þjóð-
félagsumræðunni hérlendis og er það að vonum.
Þau mál varða sjálfan grundvöllinn í lífsafkomu
þjóðarinnar. Afkoma sjávarútvegsins hefur ætíð
skipt sköpum um afkomu þjóðarbúsins í heild,
þótt vissulega hafi aðrar atvinnugreinar einnig
sótt í sig veðrið.
Umræðurnar um sjávarútvegsmálin snúast
einkum um eignarhald á auðlindinni, stjórn fisk-
veiða, skiptingu veiðiheimilda milli togara, vertíð-
arbáta og smábáta. Einnig hafa ætíð verið miklar
umræður um hvort leyfa beri að framselja veiði-
heimildir og hvort útgerðin eigi að borga gjald fyr-
ir úthlutaðar veiðiheimildir.
Umræðurnar um veiðileyfagjald hafa veriö
m'iklar síðustu árin, en ekki að sama skapi mark-
vissar. Alltof oft er veiðileyfagjaldi blandað saman
við tilvist kvótakerfisins, þótt ekki sé neitt beint
samband þar á milli. Veiðileyfagjald hlýtur að
byggjast á úthlutuðum veiðiheimildum og kvóta-
kerfib hverfur ekki við tilkomu þess.
Fiskveibistjórnunin byggist á því að réttinum til
veiða er úthlutað á skip og ekki tekið gjald fyrir.
Gjaldtaka fyrir þessar heimildir er skattlagning á
sjávarútveginn fremur en gjald fyrir aðgang að
auðlindinni. Hugmyndin að baki er að gjaldtakan
renni í ríkissjóð, og það er ljóst að spurningar um
hvort fólk vilji hafa þann háttinn á höfða til al-
mennings. Ríkissjóður er rekinn með halla og það
hefur verið gripið til óvinsælla aðgerða til að ná
honum niður. Hins vegar er sjávarútvegurinn
hvergi nærri í stakk búinn til þess að greiða slíkan
skatt. Skuldastaöa eða afkoma atvinnugreinarinn-
ar gefur ekki tilefni til þess. Breyting á gengi til
þess að létta undir með sjávarútveginum til ab
standa straum af þessari gjaldtöku mundi hafa al-
varlegar afleiðingar á öðrum svibum efnahags-
mála.
Umræðan um veiðileyfagjaldið er ruglingsleg,
einkum tenging þess við eignarrétt á auðlindinni
og stjórnunarkerfi fiskveiða. Skoðanakannanir um
þetta mál, eins og það hefur verið lagt upp, eru
einnig vafasamar og varast ber að draga af þeim of
algildar ályktanir.
Umræðan um veiðileyfagjald á að fara fram á
réttum forsendum. Þær forsendur eru hvort rétt sé
að leggja skatt á sjávarútveginn umfram það sem
nú er og veiðiheimildir séu grunnurinn fyrir skatt-
lagningunni. Afkoma sjávarútvegsins í heild nú,
þótt hún sé góð í einstökum greinum, gefur ekki
tilefni til slíkrar skattlagningar. Atvinnugreinin
þarf nú umfram allt að borga niður skuldir, ef af-
koman leyfir.
íþróttadeildin yfirtaki Eurovision
Aldrei fór það svo að Eurovisionkeppnin næði
ekki að verða örlagavaldur í íslensku menningar-
lífi. Nú er svo komið að dagskrárstjóri innlendrar
dagskrárdeildar ríkissjónvarpsins, Sveinbjörn I.
Baldvinsson, stendur uppi atvinnulaus eftir hat-
ramma rimmu við sjálft útvarpsráb um það hvort
spara mætti með því ab senda ekki íslenskan þátt-
takanda í Eurovisionkeppnina.
Utvarpsráb er mikill Eurovisionvinur og tók
ekki í mál að ísland hætti þátttöku, en Sveinbjörn
viröist hins vegar ekki skilja menningarsögulegt
mikilvægi þátttöku íslendinga.
Hins vegar verður að segjast eins og er, ab Garri
skilur ekkert í þessu upphlaupi dagskrárstjórans.
Því þó vissulega megi til sanns vegar færa að við
séum sífellt ab senda fólk í keppni til útlanda til
þess eins að tapa, þá býður Eurovision líka upp á
heilmikla tekjumöguleika, ef rétt er á málum
haldið. Dagskrárstjórinn hefði átt
að kynna sér hvernig íþróttadeild-
in hjá Sjónvarpinu hefur það, en
þar eru menn alvanir því aö sjón-
varpa með miklum tilkostnaði frá alþjóðlegum
keppnum þar sem íslendingar tapa. íþróttadeild-
ina skortir aldrei fé og engum hjá Sjónvarpinu
hefur nokkru sinni dottið í hug aö hætta við að
senda út frá íþróttamótum, þó svo að íslenskir
íþróttamenn vinni aldrei neitt.
Kostun á Eurovision
Eitt þeirra ráða, sem íþróttadeildin hefur gripiö
til til aö auðvelda sér útsendingarnar, er að fá ein-
hvern til ab kosta dagskrána. Eflaust væri hægt að
fá kostun á Eurovisionkeppnina eins og aörar
keppnir. Og raunar er ekki ótrúlegt að hægt væri
að ganga mun lengra og gera söngvakeppnina að
mikilli tekjulind fyrir Sjónvarpið. Sannleikurinn
er nefnilega sá að það er mjög eftirsóknarvert fyr-
ir tónlistarmenn, sem hyggja á heimsfrægb, að
koma fram í svona keppni og auglýsa sig þannig
upp. Sjónvarpið ætti því að bjóba þátttökuna út,
þannig að sá fái aö keppa fyrir íslands hönd sem
er tilbúinn að syngja frítt og borga sína reikninga
sjálfur. Það sem söngvarinn fengi upp úr krafsinu
væri hin eftirsótta frægð og frami í Evrópu. Ef
þátttakan og eftirspurnin er mikil, er vel hugsan-
legt að láta þann söngvara, sem best borgar fyrir
þetta tækifæri, hreppa fulltrúasætið. Síðan væri
söngvurunum í sjálfsvald sett hvernig þeir standa
straum af sínum kostnaði, en hugsanlega gætu
þeir verið með auglýsingar á búningum sínum
eða sagt eitthvab smellið í texta lags síns um til-
teknar vörutegundir.
Raunar má segja að það sé magnað að dagskrár-
stjórinn skuli ekki hafa valið þessa leið varðandi
Eurovision, eins og hann hefur raunar gert með
svo margt annað skemmtiefni í Sjónvarpinu, en
sem kunnugt er þá er innlend dagskrárgerð orðin
að óvenju menningarþrungnu samblandi af
skemmtiþáttum, vörukynningum og fjárhættu-
spili. Það hefði t.d. ekki komið á óvart ef Happ-
drætti Háskólans hefði viljað senda Hemma
Gunn og nokkur leikskólabörn
með lag í Eurovision til þess að
freista þess að víkka aðeins út
skafmiðamarkaðinn hjá sér.
Enn er von
Nú er hins vegar orðið of seint fyrir dagskrár-
stjórann að gera eitthvað af þessu tagi, því hann
vildi bara gera það sem ekki má. Útvarpsráð gæti
þó enn farið inn á þessa braut, enda ráðið greini-
lega ákveðið í að reyna að viðhalda þessum gömlu
hefðum varðandi Eurovision. Að sjálfsögðu verö-
ur þjóðin aö fá sína Eurovision og því vill Garri nú
gera það ab formlegri tillögu sinni aö sönglaga-
keppnin — undirbúningur hennar og fram-
kvæmd af íslands hálfu — verði felld undir
íþróttadeildina. Þar er alltaf til nóg af peningum
og þá er heldur engin hætta á að sjónvarpsmenn
láti sér detta í hug að hætta við þátttöku. Þvert á
móti eru talsverðar líkur á því að íþróttadeildin
muni auka verulega útsendingar frá keppninni og
undirbúningi hennar — rétt eins og þeir hafa gert
fyrir fjölmargar íþróttagreinar, sem enginn vissi
að væru til fyrir nokkrum árum.
Garri
CARRI
Hugsjónir Hriflu-Jónasar endurvaktar
Menntamálaráð og Menningarsjóður sinntu
veigamiklu hlutverki í þjóblífinu lungann úr
þeirri öld sem senn er á enda. Starfsemin var löng-
um umdeild og stóö um hana hápólitískt rifrildi
nær allan starfstímann, enda stóð Jónas frá Hriflu
fyrir stofnuninni og sjaldan var kyrrð í kringum
þann mann, og síst þegar mennta- og menningar-
mál voru annars vegar.
Stundum litu kúltúrkommarnir á starfsemi
Menningarsjóðs sem tilræbi við
sínar hugsjónir og stundum
hafði íhaldið allt á hornum sér
þegar sá gállinn var á því og
taldi ríkisrekna menningu verri
en enga.
F.n í tímans rás unnu fulltrúar
allra flokka ágæt störf sem for-
menn menntamálaráös og fram-
kvæmdastjórar Menningar-
sjóðs. Dæmi um sveiflurnar
kringum ráð og sjóð er að Bóka-
útgáfa menningarsjóðs gaf
Sölku Völku út á sínum tíma.
Síðar lenti Halldór Laxness í
heiftarlegum deilum við for-
ráðamenn og taldi þá síst menn-
ingarlega sinnaba, en síðasti framkvæmdastjórinn
var Einar sonur skáldsins sem stýðri fyrirtækinu
röggsamlega.
Menningarlegt niöurlag
Svona hafa skipst á skin og skúrir og að því kom
að ráb og sjóbur var lagöur niöur og var það stór-
pólitísk abgerð sem íhaldið stóð fyrir en Sjálfstæö-
isflokkurinn hafði þá gert markaðslögmálið að
trúarjátningu.
Nú ber svo vib að höfundur Reykjavíkurbréfs
Morgunblaðsins er búinn að fá bakþanka og telur
að breyta heföi mátt hlutverki Menningarsjóbs
lítillega til ab sinna varðveislu þjóðlegra lista.
Hér ber Morgunblaðið upp dýrustu hugsjónir
Jónasar Jónssonar frá Hriflu og gerir ab sínum.
Ekki er minna um vert að yfir Reykjavíkurbréfinu
4. febrúar svífur andi Björns Bjarnasonar, mennta-
málaráðherra og fyrrum aðstoðarritstjóra Mogga.
Að minnsta kosti sýnist þar fátt eitt sem brýtur í
bága við fágaðan smekk og menningarlegt innsæi
hjónanna í Háuhlíb 14.
Hugmyndin er í stuttu máli að stofnun eins og
Menningarsjóður væri tilvalin til ab gefa út tón-
verk og myndverk með nútíma tækni. Dýr bóka-
útgáfa sem ekki er vænst gróba af nema á löngum
tíma gæti einnig heyrt undir Menningarsjóð.
Uppvakningur
Menningarsjóð má sem best vekja upp aftur, en
einhver angi af honum mun starfræktur enn. í
raun var það aldrei annað en pólitískt feigðarflan
að leggja hann niður þótt vissu-
lega hafi bókaútgáfan og önnur
starfsemi stundum verið umdeil-
anleg.
En einnnig eru þau mörg verð-
mætin sem Menningarsjóður hef-
ur stuðlað að og varðveitt. Má þar
nefna bókaútgáfu sem önnur for-
lög hefðu vart staðið undir. En
því miður fylgdi eitthvab annað
meb sem ríkisforlag hefði betur
aldrei komið nærri.
Ríkið styður og styrkir menn-
ingarlífið í landinu á margvísleg-
an hátt og er miklum fjármunum
varið til þess arna, þótt hags-
munahópum þyki aldrei nóg og
sker menningarfólkið sig ekki frá öðrum þrýsti-
klíkum þegar upp er hafinn þrálátur harmagrátur.
Engin ástæða er til fyrir einkafyrirtæki að leggja
mikla fjármuni í útgáfu og varðveislu verka sem
lítið gefa í aðra hönd fyrr en eftir dúk og disk, ef
nokkurn tíma, Það er aftur á móti verðugt verk-
efni fyrir opinbera stofnun að vernda og geyma
framlag íslenskra listamanna til þjóðmenningar-
innar og sjá um að þau glatist ekki.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs og Þjóðvinafélags-
ins gaf út rit sem hafa mikið menningarsögulegt
gildi, sem önnur útgáfufyrirtæki höfðu vart bol-
magn til. Enn er þörf á slíku forlagi, sem auk þess
ab styrkja og gefa út vegleg íslensk verk gæti sem
best staðið aö þýðingum og útgáfu á erlendum
verkum sem auka munu íslenska menningu og
eru henni raunar lífsnauðsynleg. Má nefna hina
miklu mannkynssögu Duranthjónanna, sem byrj-
að var ab gefa út en lenti síðan allt í útideyðu og
komu ekki nema tvö bindi á íslensku.
Verkefnin eru næg og margt má spara á öðrum
sviðum til að hlú ab þjóðlegri menningu og skal
hér tekið undir þá frómu ósk höfundar Reykjavík-
urbréfs að endurvekja hugsjónir Jónasar frá
Hriflu, landi og lýð til Íanglífis og blessunar. OÓ
Á vfóavangi

JSiUs:;