Tíminn - 07.02.1996, Blaðsíða 7
Mibvikudagur 7. febrúar 1996
7
Skipasmiöjur hafa flestar nýlega fariö gegnum gjaldþrot; nauöarsamninga eöa fjárhagslega endurskipulagningu:
Verðmætasköpun á vinnustund
2- til 3-falt meiri í Danmörku
Greinin>» á yni.siiin lykilþáttum í skipasmíftnm <>)» viflgerðuin
Vinnsluvirði á vinnastund mælt í US$ Vinnuafl 1981=100 1990 Framlciðni 1981=100 1990 Meðalstærð l'yrirlækja
1985 1990
1981 1990
Island 7,0 12,3 66,5 95,4 16,0 11,2
Danmörk 12,3 33,1 66,8 139,9 126,8 98,7
Noregur 10,1 21,0 43,6 113,8 57,0 48,5
Þýskaland 11,3 26,5 58,9 - 370,6 341,8
Ilei/nilJ: OECD, Industricil Structure Statistics, 1989/90, París 1992
Helmingi til 2/3 minni verbmætasköpun en í nágrannalöndunum og minnkandi framleibni hér á meban vex þar,
er sú raunalega mynd sem upp er dregin af þróun skipasmíbaibnabarins á níunda áratugnum. Hins vegar fara
fyrirtœki minnkandi og starfsmönnum fækkandi ílöndunum öllum. í öbrum málmsmíbum og vibgerbum er út-
koman litlu skárri hjá landanum.
Dæmi þess hvers vegna
vegna dönsk fyrirtæki geta
borgað tvöfalt eða jafnvel
þrefalt hærra tímakaup en
íslensk má sjá í nýrri skýrslu
um tengsl iðnaðar og sjávar-
útvegs.
Kemur þar m.a. í ljós að árib
1990 var vinnsluvirði á vinnu-
stund rúmlega 12 US$ í ís-
lenskum skipasmiðjum, en
rúmlega 33 US$ í dönskum
smiöjum, þ.e. hátt í þrefalt
meira. Þessi mismunur hafði
farið vaxandi frá 1980. í öðr-
um greinum sem sjávarútveg-
urinn skiptir mikið við —
málmsmíði, veiðarfæragerð og
umbúðaframleiðslu — sköp-
ubust nær tvöfalt meiri verb-
mæti á vinnustund í Dan-
mörku, eða 28-38 US$ borið
saman vib 15-20 US$ á íslandi.
Vinnsluvirði á vinnustund má
skilgreina sem þau verðmæti
sem skapast í fyrirtækjunum á
hverja greidda stund, þ.e.
söluverðmæti framleiðslunn-
ar/þjónustunnar ab frádregn-
um hráefniskostnaði og öðr-
„Það er eitthvaö meira en lítib ab
Iauna- og skattakerfinu hjá okk-
ur, þegar fólk sér hag sínum betur
borgiö aö ganga atvinnulaust en
stunda vinnu," segir Magnús L.
Sveinsson, formaöur VR, í leiöara
síbasta tbl. VR-blaösins.
Þar kemur m.a. fram, að miðað
viö skattakerfið og umhverfið þarf
Rauði krossinn hefur komið upp
fatapökkunarstöð á Akranesi, en
hingað til hafa föt verið send til
Danmerkur til pökkunar. Búið er
að koma fyrir söfnunarkössum í
verslanamiðstöðinni Garðatorgi,
um aðföngum.
Samkvæmt skýrslunni, sem
unnin var á vegum iðnaðar-
og viðskiptaráðuneytisins, óx
framleiösla í skipaiðnaði um-
talsvert fram til 1987. Mark-
aðshlutdeild innlends skipa-
iðnaðar í nýsmíði var á bilinu
25-60%, en er nú algjörlega
hrunin, komin niður í 2-3%.
einstaklingur að hafa hátt á annað
hundrað þúsund krónur á mánuði
til þess aö það borgi sig afkomulega
að fara af atvinnuleysisbótum. Það
sé því ekki að undra, þótt erfiðlega
gangi fyrir atvinnurekendur að fá
atvinnulaust fólk í vinnu, þegar í
boði eru taxtalaun fyrir fulla dag-
vinnu sem eru lægri en sem nemur
Garðabæ og í Fjarðarkaupum við
Hólshraun í Hafnarfirði. Var köss-
unum komið fyrir til að fatasöfn-
unin yrði jafnari yfir árið og til að
fatabirgðir yrðu ætíð tilbúnar
þegar beiðni bærist. ■
En af hefðbundnu viðhaldi
hefur hlutur íslendinga aftur á
móti verið kringum 90% síð-
ustu árin. $törfum í skipaiðn-
aði hefur einnig fækkað, úr
u.þ.b. 1.000 ársverkum fram-
an af síðasta áratug nibur í 600
árið 1991. Það ár voru 70 fyrir-
tæki skráb í skipasmíðaiðnaði,
hvar af um 50 voru með færri
tæpum 57 þús. króna atvinnuleysis-
bótum.
Sem dæmi nefnir Magnús að
kostnaður útivinnandi einstaklings
með tvö börn á leikskólaaldri, sem
þurfa gæslu, sé 50 þús. kr. fyrir bæði
börnin. Auk þess sé nokkur kostn-
aður við að fara í og úr vinnu og
koma börnunum i pössun. Ef þessi
sami einstaklingur hefur 100 þús.
krónur í mánaðarlaun, lítur dæmið
þannig út aö mati formanns VR:
„í skatta, lífeyrissjóð o.þ.h. fara
um 20.000 krónur og í barnapössun
50.000 kr. Þá eru eftir ti! ráðstöfun-
ar 30.000 kr. og er þá ekki reiknað
með kostnaðinum sem fylgir því að
fara í og úr vinnu. Hann er því
miklu betur settur heima með at-
vinnuleysisbæturnar." -grli
en 5 ársverk, en einungis 4
með fleiri en 40 ársverk. Störf-
um hefur enn farið fækkandi
síðustu árin vegna samdráttar
og tíðra gjaldþrota. „Á undan-
förnum árum hafa flestöll fyr-
irtækin farib í gegnum gjald-
þrot, nauðungarsölu eða fjár-
hagslega endurskipulagn-
ingu," segja skýrsluhöfundar.
„Nei, þetta þýðir ekki að ís-
lendingar séu svo miklu slak-
ari verkmenn en aðrir," sagbi
hagfræðingur, sem Tíminn
ræddi við um þessar niður-
stöbur. Megingallinn sé sá að
íslensk fyrirtæki séu smá og
meira og minna bundin í ein-
hverjum þjónustustörfum, en
ekki eiginlegri framleibslu.
Eba að þau séu í framleiðslu á
vörum á lágu framleiðslustigi
og þá gjarnan að vasast í fram-
leiðslu ótal tegunda eða hluta,
sem kallar á fjölbreyttan og
dýran véla/tækjakost og hús-
næbi yfir hann, í stað þess að
nýta sér kosti smæðarinnar og
sérhæfa sig. í stuttu máli lýsti
hann ástandinu þannig: „Við
erum mjög mörg að vinna
mjög marga tíma við að frarn-
leiða mjög einfalda hluti."
Ab mati skýrsluhöfunda
hafa skipasmiðjur ekki brugö-
ist rétt við þeirri þróun að
fiskiskipin eru alltaf að
stækka. Þar sem hlutfallslega
minnst verðmætasköpun í
skipasmíðum eigi upptök sín í
smíði sjálfs skipsskrokksins,
bæri fremur að stefna að því
að flytja inn óunna skips-
skrokka, sem síðan yrbu full-
unnir hér, heldur en að fjár-
festa í aukinni upptökugetu til
Sum taxtalaun fyrir fulla dagvinnu eru lcegri en sem nemur tcepum
57 þús. kr. atvinnuleysisbótum. VR:
Hagstæðara að vera
á bótum en vinna
Fatasöfnun RKÍ
þess að hægt verði að smíða
stór skip að fullu hér innan-
lands. Skýrsluhöfundar segja
ljóst að veruleg hagræðing
verbi að eiga sér stab í grein-
inni til þess að auka fram-
leiðni og verðmætasköpun,
hvort heldur það er með bein-
um samruna fyrirtækja eba
nánu samstarfi og verkaskipt-
ingu.
Aætlað er að allt að helm-
ingur af 11 milljarða veltu
(1991) í almennum málmiðn-
aði (smíði og vélaviðgerðum)
tengist beint viðskiptum við
sjávarútvegsfyrirtæki. Málm-
iðnaðarfyrirtáekjum hafi þó
ekki tekist sem skyldi að nýta
sér þennan sterka heimamark-
að og umbreyta þeirri reynslu
og þekkingu, sem byggst hafi
upp í sjávarútvegi, í markaðs-
hæfa vöru. Þvert á móti séu
mörg dærni þess að það hafi
fyrst og fremst verið erlend
fyrirtæki sem hafi nýtt sér
þessa möguleika. Þróun Baa-
der-fiskvinnsluvéla, Sirnrad-
fiskileitartækja og framleiðsla
kraftblakka byggi á íslensku
hugviti. í rcynd megi segja að
greinin einkennist af því ab
vera í þjónustu og viðgerðum
fremur en eiginlegri frain-
leiðslu. ■
BÆIARMÁL
Akureyri
Heimild til sölu hlutabréfa
Um miðjan janúar barst bréf frá
Slippstöðinni Odda hf. þar sem
leitab er eftir kaupum á hluta-
bréfum Akureyrarbæjar í Slipp-
stöðinni Odda að nafnverbi
428.624 kr. Bæjarráð hefur heim-
ilað bæjarstjóra að semja um sölu
bréfanna.
Afskrifub bæjargjöld
Bæjarráð hefur samþykkt að af-
skrifabar verbi gamlar skuldir út-
svara og abstöbugjalda ab upp-
hæb um 15 milljónir króna, auk
áfallinna dráttarvaxta. Meginhluti
upphæðarinnar eru gjöld sem
tapast hafa vib gjaldþrot.
Bobið til vinabæjamóts
Bæjarstjórnin í Álasundi í Kloregi
hefur bobib Akureyringum til
vinabæjamóts dagana 27.-30.
júnf næstkomandi.
Nýsköpunarverölaun forseta íslands:
Ráðgjafarforrit fyrir vinnslu-
stjóra og galdrasafn á Ströndum
Ráðgjafarforrit fyrir vinnslu-
stjóra var heiti verkefnisins sem
hlaut fyrstu verblaun um Ný-
sköpunarverðlaun forseta íslands
sl. laugardag, en alls voru 7 verk-
efni tilnefnd til verðlaunanna.
Það voru þrír verkfræðinemar,
Pétur Snæland, Rúnar Birgisson
og Kristján Gubni Bjarnason sem
unnu að verkefninu, en markmib
þess var ab hanna og smíða sölu-
hæfa frumgerð rábgjafarforrits,
sem gæti nýst vib vinnslustjórn-
un og vöruþróun í bitavinnslu.
Verkefnib var unnið í nánu sam-
starfi við fyrirtæki í fiskvinnslu og
hefur nú þegar hlotið geysigóð við-
brögð. Marel hf. hefur staðið í
samningaviðræðum undanfarið og
er stefnt að undirritun kaupsamn-
ings á næstu dögum.
Jón Jónsson, BA í þjóðfræði og
meistaranemi í sagnfræði, hlaut
önnur verðlaun, en hann gerði út-
tekt á möguleikum í ferðaþjónustu
í Strandasýslu með tilliti til sögu
sýslunnar og þjóðsagna sem henni
tengjast. Niöurstööur voru settar
fram í tveimur skýrslum, sem
benda á möguleika og takmarkanir
Strandamanna til að nýta sér sögu-
lega sérstöðu í ferðaþjónustunni.
Að auki eru settar fram fjölmargar
og allnákvæmar hugmyndir um
mögulega framkvæmd og tekið á
skipulagi, stjórnun, verkaskiptingu,
ábyrgð og kostnaði við verkefnin
og sett fram tillaga um raunhæfa
framkvæmdaáætlun fyrir heima-
menn. Önnur skýrslan gerir ná-
kvæma grein fyrir hugmynd um
uppsetningu galdrasafns á Strönd-
um.
Þribju verðlaun hlaut Viðar
Magnússon læknanemi fyrir verk-
efni sem fjallaöi um breytt
skömmtunarmynstur penísillíns.
Rábhússtígur 8 rifib
Á fundi bæjarrábs var samþykkt
að fela tæknideild bæjarins að
láta rífa húseignina ab Rábhússtíg
8, enda sé hún nú laus úr leigu.
Samningur um „andabrú"
Hafnarstjórn hefur ráðist í gerð
samninga við Véla- og stálsmibj-
una, en hún átti lægsta tilbob í
smíbi svokallaðrar „andabrúar"
sem verður í svokölluðu Andarifi.
Þrjú tilboð bárust í verkib og
hljóðaði tilboð V og S upp á 981
þúsund krónur, en kostnabar-
áætlun var 1,1 milljón króna.
Listaverk keypt
Menningarmálanefnd hefur sam-
þykkt fyrir sitt leyti og lagt til ab
menningarsjóöur kaupi verk
Brynhildar Þráinsdóttur, „Minnis-
varðar um framtíðina", sem
stendur á flötinni fyrir framan
Nonnahús, fyrir 650 krónur.