Tíminn - 07.02.1996, Blaðsíða 11
Mi&vikudagur 7. febrúar 1996
r>.r
11
Fahd konungur og rábherrar hans: 6000 prinsar eru sagbir vera þungur baggi á ríkinu.
Olíuprinsar í kröggum
Frá því ab stofnandi og
fyrsti konungur Saúdi-Ar-
abíu, Abd-al-Aziz Ibn Saud
(yfirleitt kallabur Ibn Saud)
lést árið 1953 hafa fjórir sona
hans ríkt eftir hann. Sá fjórbi
þeirra, Fahd, sem kominn er
yfir sjötugt og farinn ab heilsu,
lét af völdum í ársbyrjun og
tók þá vib hálfbróbir hans Ab-
dullah, litlu yngri en betri til
heilsunnar.
Gamli Ibn Saud átti 40-50 syni
og sumir sona hans urbu álíka
barnmargir. Nú heyra Saud-slekt-
inu til um 6000 prinsar, synir,
sonarsynir, sonarsonarsynir
o.s.frv. stofnandans.
Stórfjölskylda þessi er alráð í
þessu víblenda eybimerkurríki,
sem hefur um 18 milljónir íbúa.
Stjórnmálaflokkar og verkalýbsfé-
lög eru þar bönnub. Þing var þar
fyrst stofnað 1993, en er valda-
laust ráðgjafarþing. Allar ákvarð-
anir í innan- og utanríkismálum
eru teknar á fjölskyldufundum
Saudanna.
Um áratuga skeib hefur ríki
þetta verið velferbarríki meb
meira móti. Þegar Saúdiarabar
veikjast, eru þeir mebhöndlabir á
sjúkrahúsum búnum nýjustu
tækni læknavísindanna, sér að
kostnabarlausu. Rafmagn, sími og
bensín eru þar næstum ókeypis
og skattar og atvinnuleysi varla
til. Undir þeim kringumstæðum
fannst frekar fáum ástæða til ab
kvarta mjög undan alræbi Saud-
klansins.
Grundvöllur þessarar velsældar
er olían, sem er eina útflutning-
svara landsins sem einhverju
skiptir. Á 8. og 9. áratug gat Sam-
band olíuútflutningsríkja
(OPEC), þar sem Saúdi-Arabía er
leibandi, ráðið olíuverbi á heims-
markabnum ab miklu eba mestu
leyti. 1977-80 knúbi OPEC —
voldugasta hráefnasölusamsteypa
sögunnar — fram á þeim markabi
154% olíuverbshækkun.
En nú er öldin önnur í þeim
efnum og það er farið ab koma al-
varlega nibur á efnahag ríkja, sem
reitt hafa sig einhliba á olíuút-
flutning.
Kúveitstríbib kostabi Saúdi-Ar-
abíu um 55 milljarba dollara. Enn
alvarlegra fyrir Saudana er ab ol-
íuverbib á heimsmarkabi fellur
stöbugt, án þess ab þeir og OPEC
fái vib neitt rábib. Fyrir 15 árum
kostabi tunnan af hráolíu yfir 40
dollara. Nú er það verð komið
niðurí 18 dollara.
þribjung og fjárveitingar til skóla-
og uppeldismála skornar nibur
um fimmtung.
Mettaöur markabur Sjeikað fyrir gullúr
OPEC-ríkin fá sem sé nú að
kenna á því ab viðskipti meb hrá-
efni, einnig olíu, eru miklum
verbsveiflum undirorpin. Verb-
fallið á olíu stafar fyrst og fremst
Þessari kjararýrnun taka margir
landsmenn miður vel, því fremur
sem þeir telja gjarnan ab persónu-
leg eybsla prinsanna og sjeikanna
sé hóflaus og drjúg orsök til vand-
Olíuhreinsunarstöbvar í Saúdi-Arabíu: enginn ibnabur til vara, er olíuverb-
ib bregst.
af auknu framboöi, sem hefur
mettab markaöinn. Aukna fram-
bobið stafar einkum af því ab fjöl-
þjóðlegu olíuhringarnir — BP,
Exxon, Shell og aðrir — leggja
mikla áherslu á að ná upp olíu ut-
an OPEC-landa — á Suöur-Kína-
hafi, á Noröur-Atlantshafi, í Kól-
ombíu og víöar. Á 8. áratugnum,
þegar veldi OPEC var sem mest,
var um helmingi allrar fram-
leiddrar olíu dælt upp í aðildar-
ríkjum þess. Nú er sú hlutdeild
OPEC komin nibur í 40%.
Verbfall á olíu um miöjan 9.
áratug geröi Mexíkó og Nígeríu
næstum gjaldþrota. Svo hætt er
Saúdi-Arabía, mesti olíuframleið-
andi heims, ekki komin, en tekjur
hennar hafa stórlækkaö og skuld-
ir hennar erlendis nema nú um
120 milljörðum dollara. Valdhaf-
ar hafa ekki notað olíugróbann til
að koma upp útflutningsiðnaði,
er tæki af þeim falliö ef olíutekjur
lækkuöu. Þeir hafa því ekkert er
komið geti í stab minnkandi olíu-
tekna.
Til aö mæta þessum erfiðleik-
um er konungsstjórnin farin aö
spara. Gjöld fyrir vatn, rafmagn
og síma hafa veriö hækkuö um
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
ræbanna. Enda munu höfbingjar
þessir búa við lífskjör meb besta
móti. Frá fæðingu fær hver þeirra
borgab sem svarar 170.000 ísl. kr.
úr ríkissjóði mánaöarlega, að
sögn þýska tímaritsins Der Spieg-
el, og þab hækkar er líbur á æv-
ina. Prinsarnir eru sagðir ganga
fyrir öbrum um stöðuveitingar,
án mikillar hliösjónar af mennt-
un, og láti þeir síöan betur
menntaða undirmenn vinna fyrir
Lœkkandi olíuverö
veldur efnahagserfiö-
leikum í Saúdi-Arab-
íu, viö þaö magnast
óánœgja meö alrceöi
og lífsmáta Saud-
œttar og bókstafs-
sinnar ganga þar á
lagiö
Mekka: orbrómur um ab prinsar haldi trú sína illa.
sig verkin. Almannarómur herm-
ir að fyrir utan opinberar tekjur
dragi prinsarnir sér stórfé með
ýmsu móti. Saúdi-Arabía er af
sumum trúarbragðafræbingum
talin fyrsta bókstafstrúarríki
heims og lögmál íslams (sharia)
er þar grundvöllur landslaga.
Samkvæmt því eru þjófar þar
handhöggnir og eiturefnasalar
hálshöggnir. En líferni margra
Saud-prinsa er sagt vera í litlu
samræmi viö sharia; þannig er
hermt ab í vínkjöllurum kon-
ungsfjölskyldunnar sé meira af
dýrustu víntegundum en í flest-
um öðrum þessháttar geymslum
um víöa veröld. Haft er eftir er-
lendum stjórnarerindrekum aö
Saud-höfðingjar hafi sér vib hönd
vestrænar vændiskonur í hæsta
gæðaflokki og fái gjarnan erlend-
ar flugfreyjur til að „sjeika" (eins
og stjórnarerindrekarnir oröa
það) með sér nótt og nótt og gefi
þeim fyrir gullúr ab morgni.
Þarlendir bókstafssinnar, sem
taka mið af íran og Súdan, saka
prinsana út frá þessu um trúar-
villu. Foringjar bókstafssinna
þessara^ sem eru í útlegð, notfæra
sér fjarskiptatækni nútímans —
hljóðbönd, fax, tölvupóst o.s.frv.
— til ab koma boðskap sínum inn
í landib. Vib vestræna fjölmiöla
segja foringjar þessir gjarnan aö
þeir vilji efla lýöræbi og frelsi í
föðurlandi sínu; svipað sögbu
talsmenn Khomeinis rétt áöur en
hann komst til valda í íran.
Ásamt meb öðru reka stjórnar-
andstæðingar þessir harðan áróö-
ur gegn nánum samböndum
Saudanna vib aöalverndara sína,
Bandaríkin, og meta umsvif
bandarískra aðila í þessu helga
landi íslams sem helgispjöll.
Á Persaflóasvæöinu er meiri ol-
ía í jörðu en á nokkru öbru svæði
á hnettinum og eftir því er vægi
Arabíu í augum umheimsins, ekki
síst Vesturlanda. Því eru áhyggjur
manna þar út af vaxandi ólgu í
Saúdi-Arabíu verulegar.
Yamani, fyrrum olíumálaráð-
herra Saúdi-Árabíu (ekki af Saud-
ættinni), sagði nýlega að ef Saud-
ættinni yrbi steypt af stóli, myndi
samfélag það, er hún myndabi úr
mörgum bedúínaættbálkum,
leysast upp í marga bedúínaætt-
bálka á ný.