Tíminn - 16.02.1996, Blaðsíða 11

Föstudagur 16. febrúar 1996
11
fyrirtœkin sem ákveði hvað er
prentað og hvað ekki í Banda-
ríkjunum.
„Nýlega hafði blaöamaður á
vísindaritinu Nature í London
samband við mig. Hann
spurði mig um álit mitt á John
E. Mack, sálfræðingnum í Har-
vard-háskóla sem hefur verið
að skoða brottnám fólks í sam-
bandi við UFO-fyrirbærin. Mér
fannst það undarlegt að Nat-
ure skyldi vera að skoða þetta
undarlega mál eins manns. Og
þá er ég ekki að gagnrýna að
hann megi ekki rannsaka hvað
sem honum sýnist innan
ramma akademíska frelsisins.
Ég spurði blaðamanninn:
Hvers vegna hafiö þið aldrei
skrifað um breytingarnar sem
eru að eiga sér stað innan
Iæknisfræðinnar? Og svar hans
var: Vegna þess ab þeim, sem
auglýsa hjá okkur, myndi mis-
líka það!
En bókin mín tekur einnig á
málum, sem eru að koma meir
og meir upp á yfirborðið til
endurskoðunar og ná allt aftur
til Pasteurs og sýklakenningar
hans. Viðurkennda skoðunin í
dag er að sýklar hafi aðeins eitt
form hver tegund. Fjölforma-
fræðin segir að þeir geti breytt
um form inni í lifandi verum,
þar sem hið eðlilega umhverfi
þeirra er. Sýklar geta t.d. farið
inn í lifandi frumu og komið
þaban aftur í breyttu formi.
Eða þeir gefa horfiö og orðið,
að því er virðist, eðlilegur hluti
líkamans. Síban koma þeir
fram á ný við nýjar aðstæður
og smita okkur t.d. þegar lík-
aminn er veikur fyrir. Það er
því mjög náið samband milli
örvera og lifandi líkama.
Önnur spurning, sem er
ósvarað, er þessi: Hvers vegna
eru 100 sinnum fleiri örverur
inni í líkama
okkar en lif-
andi frumur í
öllum líkam-
anum? Og
hvað eru þær
allar raun-
verulega að
gera?"
Sýklar
og
menn-
ing
„Menning
okkar á stöb-
ugt í sjúklegri
baráttu við
að losna við
sýkla meb
þvotti, sótt-
hreinsun, gerilsneyðingu og
svo framvegis. Hérna eru vissu-
lega margar spurningar, sem
enginn veit svör við. Sam-
hengið milli lifandi fruma og
örvera er mjög ótvírætt, svo
mjög að við gætum hæglega
skobað örverurnar sem stærsta
hluta líffræðilegrar tilvistar
okkar: vib erum samansafn ör-
vera!
Nú á síðustu árum höfum
við svo fengið æ fleiri nýja
sjúkdóma að glíma við, eins og
eyðni, nýja gerb berkla og Eb-
óla-veikina, svo dæmi séu
nefnd. Gæti þarna hugsanlega
verið á ferðinni vistfræðileg
umbylting á sviði innri starf-
semi líffæra mannsins? Sem
þýðir, að með því að eyði-
leggja umhverfi okkar eyði-
leggjum við einnig ab síðustu
innri iíffæri okkar. Þau sem lifa
í gagnvirku samlífi vib örver-
urnar, sem taka einnig breyt-
ingum. Það er hugsanlegt að
við höfum gengið svo langt,
að við séum
að því komin
ab kippa
grundvellin-
um undan
innra vist-
kerfi okkar.
Gæti0 þetta
verið breyt-
ing sem
gengur ekki
til baka? Er
það þess
vegna sem
við upplifum
alla þessa
nýju sjúk-
dóma? Þess-
um spurn-
ingum er öll-
um ósvarað,
en breyting-
arnar blasa
við okkur þrátt fyrir kenningar
Pasteurs, sem ekki duga lengur
sem fullnaðarskýring."
Könnun lyfja/nýtt
forrit
„Gervilyfja-samanburðurinn
fer til dæmis þannig fram, að
fólki er gefin sykurpilla og ekki
sagt hvað það er sem þab fær.
Þannig eru viðbrögð þeirra
könnuð. En ef því síðan batn-
ar, án þess að hafa fengið
raunverulegt lyf, þá drögum
við það frá niðurstöðunum og
lítum aðeins á áhrif raunveru-
legu lyfjanna, sem voru gefin
öðrum á sama tíma. í stað þess
að líta á samanlögð áhrifin:
efnafræðileg áhrif og sjálf-
læknandi áhrif líkamans.
Þetta er einkennileg vísinda-
mennska. Og niburstaðan er
því þessi: Við höfum aðeins
áhuga á tilbúinni læknisfræði,
en ekki á innibyggðum nátt-
úrulegum lækningaviðbrögð-
um líkamans. Að mínu viti er
ekki lengur skynsamlegt að
nota þessar gömlu aðferðir. Nú
er komið að því að við endur-
hönnum þær.
En sönnun er ennþá sönnun
eftir gamla forritinu. Þetta er
mjög svo skondið viðfangs-
efni. Við höfum val um
tvennt: Að búa til nýtt forrit til
þess að geta skoðað óhefð-
bundnu lækningarnar. Eða við
getum skoðað óhefðbundnu
lækningarnar út frá ramma,
sem gamla forritið skilur. í
seinna tilfellinu verðum vib
því miður vitni að því, að við
það missum við fótfestu skiln-
ingsins á óhefðbundnu lækn-
ingunum."
Þetta er orðið nokkuð flókið
fyrir undirritaðan, þó að hann
sjái það í hugskoti sínu að Be-
verly Rubik hefur lög að mœla.
Svo að ncesta spuming til hennar
verður sjálfkrafa þessi: Er það
mögulegt að hér standi ein þróun
í vegi fyrir annarri? Efvið tökum
dcemi til skýringar: Við finnum
upp nýtt einkafarartceki án hjóla.
Þá kemur kerfið og segir: Nci, við
getum ekki notað þetta, því að
við erum búin að fjárfesta svo
mikið í teinum og vegum! Hið
garnla lifr þá á slíkri röksemda-
fœrslu?
„Það tel ég vera. Við höfum
öll þessi lyf og við höfum allt
tilbúið til ab framkvæma
margs konar Iæknisfræðilegar
tilraunir með efnafræði og
skurðaðgerðum. En við höfum
ekki skilning á því hvað er
nægjanleg viömiöun, þegar
mæla skal sjálflæknandi viö-
brögð líkamans. Við höfum
ekki einu sinni skoðað vísinda-
legan bakgrunn slíkrar læknis-
fræði. Forrit efnafræðilegrar og
vélrænnar læknisfræði standa í
veginum."
Lokaorð
/ þann tnutid sem undirritaður
er að standa upp og kveðja Be-
verly Rubik og þakka henni fýrir
kjark hennar og upplýsandi sam-
tal, þá dettur henni eitthvað í
hug. Og huguritm fœr skilaboð
utn að hér komi bestu lokaorðin:
„Niðurstaða mín er sú, að við
séum að fara yfir í nýja hugs-
un, nýjan skilning á tilverunni.
Tilveru, sem er handan vib
efnafræði-manneskjuna. Það
gerist þegar við skiljum það, að
við höfum fleiri hæfileika sem
mannverur en bara efnislega
og vélræna þáttinn.
Það hefur nú myndast mikil
gjá milli þeirra, sem eru að
reyna að varðveita gamla tím-
ann, gamla forritið, vegna þess
að þeir eru hagsmunalega
tengdir málinu, bæði fjárhags-
lega og vegna sjálfsvirðingar
sinnar. Síðan eru það hinir,
fulltrúar annarra tilveruvið-
horfa, þeir sem finnst þeir hafa
vaxið frá núverandi fyrirkomu-
lagi. Fólk sem vill finna ný vís-
indi, nýja læknisfræði. Já, al-
veg nýtt heimsskipulag, þegar
allt kemur til alls.
Þegar vib loks köstum af
okkur tötrum vélræna gervis-
ins, þá munum við byrja að
byggja heim vísinda og læknis-
fræði, sem er endurspeglun af
þeim margbreytilegu þáttum
sem samsamast í okkur. Því
sem við erum í raun og sann-
leika.
Þetta er þýðingarmikil and-
leg umbreyting: Fólk er ab
vakna upp til nýs skilnings á
eigin tilveru, og þegar það ger-
ist mun þab skilja að veröldin,
sem við höfum nú byggt, er
ófullkomin mynd af því sem
við erum raunverulega."
Einar Þorsteinn Ásgeirsson
Einar Þorsteinn Ásgeirsson, höf-
undur vibtalsins.
Grunnvatn er auölind
i.
Menn keppast vib að lofa íslenskt
vatn og reyna að selja það til útlanda.
Dapurlegt að svo skuli víba komiö fyrir
neysluvatni erlendis. Reyndar geta ís-
lensk fyrirtæki hagnast af vatnssölu, svo
þarna sannast að „eins dauði er annars
brauð". En eitt er jafn víst: Við ættum ab
hafa mörg víti til varnaðar og skoða
grannt hvab það er sem skemmt hefur æ
fleiri neysluvatnslindir í þéttbýli heims-
ins. Slíkt má ekki gerast hér meir en orð-
ið er (sbr. nokkur vatnsból á Miðnes-
heiði).
II.
Grunnvatn er úrkoma sem sígur í
jarðlög og fellur þar fram. Vatnið hvarf-
ast vib geymslubergið, síast um setlög í
því og verður hæfilega aubugt ab svo-
nefndum uppleystum steinefnum og
lofttegundum. Vatn, sem fer djúpt í lög
hérlendis, telst jarðhitavökvi og er ekki
notaður sem neysluvatn. Kalda grunn-
vatnib nýtist lífverum í jarðvegi að svo-
litlu leyti og svo mönnum og stærri dýr-
um í vötnum og á þurru landi. Mikið
nær til sjávar án þess að koma nokkru
sinni fram á yfirborðinu.
Afrennsli neöanjarðar á íslandi er
UM-
Ari Trausti
Cuömundsson
jarbeblisfræbingur i
áætlað í milljörðum lítra á ári, en af
2000 millimetra meðalársúrkomu fara
samt abeins u.þ.b. 30-60 mm til grunn-
vatnsins, langt innan við 5%! Af öllum
ám og lækjum landsins færa lindár og -
lækir aðeins fram um 20% alls vatns í
vatnsföllunum. Svo ber þess að gæta ab
mest er um grunnvatn á þeim fjórðungi
landsins sem er innan virka gosbeltisins.
Víða annars staðar er skortur á nýtan-
legu grunnvatni.
III.
Grunnvatn er því bæði dýrmæt og
takmörkuð auðlind, sem ber að umgang-
ast meö varúð og virðingu. Ógætileg
meðferð spilliefna, óþarfa framræsla
mýra (gróinna grunnvatnsdælda) og
óþarfa jarörask er ekki hlutar skynsam-
legs vatnsbúskapar. Og annað: Eitt
gramm af dísilolíu gerir 1000 tonn af
vatni ónothæf. Hér á landi fer umtals-
vert magn af spilliefnum, einkum úr far-
artækjum, út í grunnvatnið og við erum
fræg fyrir tilgangslausa þurrkun mýra og
jarðrask, sem veitir grunnvatni út í yfir-
borðsvatn. Staðsetning margra rusla-
hauga er slík að hæg upplausn og leki
efna úr þeim á eftir að menga sjó eða
grunnvatn víða um land um langan ald-
ur.
IV.
í mörgum löndum eru nú þegar í gildi
strangar reglur um vatnsvernd. Þar dytti
fáum í hug að aka vélsleðum yfir aub
vötn, sem geyma grunnvatn, eða uröa
málningu, bílhræ og sláturleifar efst í
skriðu ofan við bæi og þorp. í íslenskum
lögum er rætt í almennum vendingum
um umgengni við vatnsból og til eru
náttúruverndarreglur um fribun vatns-
tökusvæða. En mikib vantar upp á að vel
sé fyrir málum séb, því gleymst hefur nær
alveg aö gera ráð fyrir því hvaðan vatnib
berst og setja skynsamlegar reglur um
umgengni við vatn hvar sem er og á öll-
um tímum. Vatnið, þab erum vib. ■