Tíminn - 20.02.1996, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 20. febrúar 1996

11
Ingunn St. Svavarsdóttir:
Ferbaskýrsla frá FAO-rábstefnu
Dagana 18.-21. janúar s.l. sat
ég fyrir íslands hönd ráö-
stefnu FAO, sem er Matvæla-
og landbúnaðarstofnun Sam-
einuðu þjóðanna. Ráöstefnan
var haldin í alþjóða landbún-
aðarmiðstööinni í Wagening-
en í Hollandi.
Tilefni fundarins var staða
dreifbýlisins í Evrópu og var
einkum stuðst við úttektir frá
fimm Austur- Evrópulöndum,
en einnig upplýsingar frá full-
trúum landa þrettán annarra
Norður- og Mið-Evrópuríkja á
ráðstefnunni.
Það er ótrúlegt, en margt virð-
ist líkt með bændum og dreif-
býlinu víða í Evrópu. Svipuð
vandamál eru uppi á teningn-
um, þ.e. samdráttur í fram-
leiðslu landbúnaðarafuröa.
Það er því bráðnauðsynlegt ab
skapa ný störf í hinum dreifðu
byggðum og finna leiðir til
sjálfsbjargar fyrir bændur og
dreifbýlinga. Ég gef mér þaö ab
íslenska þjóðin sé einhuga um
að sem fæstir neyðist til ab rífa
sig og sína upp með rótum og
flýja átthagana vegna bjargar-
skorts.
Staða kvenna í dreifbýli virð-
ist víðast hvar slæm. í Litháen
eru konur í strjálbýli t.d. yfir-
leitt vel menntaðar, en það sem
setur þeim stólinn fyrir dyrnar
að nýta sér hæfileika sína og
menntun í viðleitni þeirra til
nýsköpunar, er m.a. skortur á
fjármagni, ekki síst til markaðs-
leitar.
í Svíþjóð varb félagsleg ein-
angrun strjálbýliskvenna til
þess að sveitarfélög þar í landi
tóku höndum saman um ab
skapa þeim aðstöðu hvert í sínu
sveitarfélagi til þess, er þær
kysu, hver á sínum stab.
Nýbreytni í störfum til sveita
eru hins vegar lítil takmörk sett
í nútímasamfélögum með bætt-
um samgöngum og fjarskipta-
tækni. Um getur verið að ræða
úrvinnslu eba fullvinnslu mat-
væla í smáum stíl, hvers konar
handverk og listsköpun, þjón-
ustu ýmiss konar eða ferða-
mennsku.
Það sem dreifbýlisfólk rekur
sig hins vegar víða á, er skortur
á áhættufjármagni, jafnvel þótt
um lágar upphæðir sé oft að
ræða. Því var það að ég kom
þeirri ósk minni á framfæri á
ráðstefnunni, að við beittum
okkur fyrir stofnun „micro-
credit" banka til handa þeim
sem þurfa á fjármagni í smáum
stíl að halda.
Hugsunin að baki slíku fjár-
festingafélagi er sú að lána t.d.
hámark hálfa milljón í einu og
skilyrði er að lántakandinn-
(sem oftar en ekki er kona, sem
vill koma upp smáiðnaði eba
rekstri) þarf að mæta mánaðar-
lega á samráðsfund hjá stubn-
ingshópi, sem honum/henni er
úthlutab, þangað til lániö hefur
verið borgað upp. Á Indlandi
hefur þetta gefist vel og reyndar
víðar í heiminum.
Creinarhöfundur ásamt fulltrúa Ungverjalands á rábstefnunni.
Frá setningu rábstefnunnar. For-
mabur Evrópudeildar FAO í rœbu-
stól. Landbúnabarrábherra Hol-
lands annar frá hœgri.
Við náðum saman fulltrúar ís-
lands, Noregs, Svíþjóðar, Finn-
lands, Eistlands og Litháen um
að freista þess að stofna Nor-
disk-Baltisk micro-credit banka
og efna til rábstefnu þar um í
Noregi 13. og 14. maí næstkom-
andi.
Auðvitað þarf víðtæk sam-
staða að nást um málið í hverju
landi. Ég skora á alla, sem láta
sig málið varða, að veita lið. Við
þurfum að sjá til þess að íslensk-
ar byggöir lifi áfram, en leggist
ekki í auðn og niöurlægingu. Ef
við tökum höndum saman,
hvar í flokki sem við stöndum,
dreifbýlið og þéttbýlið, karlar og
konur, þá mun okkur takast að
laga okkur að nýjum háttum
með nýrri öld.
Þess má að lokum geta ab í lok
ráðstefnunnar kom fram áhugi
á að næsta ráðstefna FAO verði
haldin á íslandi.
Höfundur er sveitarstjóri í Öxarfiröi.
Meistarar 20. aldar
í víölesnum fjölmiðli mundi ég
tæplega viðurkenna að mér
þóttu tónleikar Kammersveitar
Reykjavíkur í Listasafni íslands
12. febrúar ansi leiöinlegir —
en í Tímanum getur maður
leyft sér að segja sannleikann
án þess að stíga ofan á tána á
einum eba neinum. Ekki vant-
aöi að vel var að tónleikunum
staðið: Kjarval og Ásgrímur í
löngum röðum eftir veggjun-
um og vandaðir listamenn
Kammersveitar Reykjavíkur í
hverju rúmi. En þessi tónlist,
sem kölluð var framúrstefnuleg
á árunum 1920-1950 og síöan
hefur verið borin fram af nem-
endum frumherjanna, er í aðal-
atribum svo tilgerðarleg og
andlaus — öll meira eða minna
eins, og ibulega svo hæggeng
að líkast er æfingu í innhverfri
íhugun. í rauninni er hún
hrein tímaskekkja á vorri öld
hrabans, og hefði einmitt sómt
sér miklu betur á 19. öldinni
þegar lífið var svo óumræðilega
langt vegna þess hve tíminn
leib hægt.
Þarna voru flutt fimm verk
jafnmargra tónskálda: Konsert
op. 24 eftir Anton Webern
(1883-1945), Octandre eftir
Edgar Varése (1883- 1965),
Kvintett op. 50 eftir Jón Leifs
(1899-1968), Serenata I fyrir
einleiksflautu og 14 hljóðfæri
eftir Luciano Berio (f. 1925), og
Madrigalar I-IV eftir Georges
Crumb (f. 1925). Hljóðfæraleik-
arar voru 17 að tölu og spiluðu
á 19 hljóöfæri, og Marta G.
Halldórsdóttir söng Madrigala
Crumbs.
Eins og allir vita, dugir ekki
annað en að hafa framfarir, en
veröldin er illu heilli þannig í
laginu að menn verða ósjaldan
að láta breytingar nægja í stað-
inn. Á fyrsta hluta þessarar ald-
ar greindist tónlistarþróunin í
ýmsar stefnur, og ein þeirra,
seríalisminn, átti fjóra fulltrúa
af fimm á þessum meistaratón-
leikum 20. aldar — fimmta tón-
skáldið var auðvitað Jón Leifs,
sem sennilega lendir í einhverj-
um sérflokki. Þarna var semsagt
enginn Stravinsky (f. 1882),
Prókófjeff (f. 1891), Hindemith
(f. 1895) eða Sjostakóvitsj (f.
1906), svo dæmi séu nefnd um
meistara 20. aldar sem ekki að-
hylltust seríalismann, og senni-
lega hefðu dáðst að vönduðum
flutningi en harmað andlítil
TÓNLIST
SIGURÐUR STEINÞÓRSSON
tónverk þarna í Listasafni ís-
lands.
Konsert Weberns (1934) fyrir
níu hljóðfæri sem skiptast í þrjá
hópa, strengi, tréblásturs- og
málmblásturshljóðfæri, er
byggbur upp af þriggja nótna
„frumi" sem gengur fram og
aftur í ýmsum myndum milli
hljóðfæranna. Sennilega var
þetta heilsteyptasta verkið á
tónleikunum.
Um Octandre eftir Varése
(1924) segir í skránni að það
fjalli, með vísan til titilsins, um
„átta fræfla". „Fræflarnir" eru
stefin, sem ummyndast og eru
til staðar í öllum þáttunum, en
brjótast út í lokin sem fagnað-
aróp, „jubilatore". Ekki held ég
að þetta standist grasafræði-
lega, en miklu athyglisverðari
var kvintett Jóns Leifs (1960),
sem skráin hefur líka athyglis-
verða tilraun til skýringar á.
Kvintettinn er í 3 köflum, Inn-
gangur, grafartónlist (Funébre)
og fjörugur lokaþáttur,
Scherzo. Með vísan til þess, að
Jón Leifs hafbi yfirleitt „pró-
gramm" í huga vib tónsmíðar
sínar, er getum að því leitt að
þessi kvintett sé saminn um
ISCM-hátíðina í Köln 1960,
sem skáldib var óánægt með.
Fyrsti þátturinn lýsi baráttu og
loks dauða samtakanna, hægi
kaflinn útförinni og hinn þriðji
erfidrykkjunni.
Sá íðilsnjalli flautuleikari
Martial Guðjón Nardeau lék
einleik í Serenötu I fyrir flautu
og 14 hljóðfæri eftir Berio
(1957). Eins og í öðrum verkum
þarna var flutningurinn afar
vandaður og útfærbur af mikilli
alvöru, undir stjórn Bernharös
Wilkinsonar.
Marta G. Halldórsdóttir söng
Madrigala I-IV eftir Bandaríkja-
manninn Georges Crumb
(1969) vib meðleik slagverks,
hörpu, flautu og kontrabassa.
Textinn er einstakar línur úr
ýmsum kvæðum García Lorca.
Þetta verk er líkast kínverskum
lystigarði, þar sem smáatriðin
skipta máli en ekki heildar-
myndin, og hlýtur raunar ab
standa og falla með flutningn-
um. Og Marta Halldórsdóttir
flutti þetta vandasama verk frá-
bærlega vel, raunar snilldar-
lega.
Lofið 100 blómum að vaxa,
sagði Maó, og ekki væri gró-
skulegt um að litast ef engir
hefðu samið tónlist aðrir en
Mozart, stóru B-in þrjú og
þeirra sporgöngumenn. Hvort
einhverjir hafa raunverulega
gaman af tónlist eins og þeirri
sem þarna var flutt, veit ég ekki
— þeir mundu aldrei viður-
kenna annað — en a.m.k. er
hún ein af staðreyndum okkar
aldar, líkt og kúbisminn,
kommúnisminn og súrrealism-
inn, svo nokkrir ismar séu
nefndir sem sennilega munu
einskorðast við 20. öldina.