Tíminn - 29.02.1996, Blaðsíða 10

10
gWWWI
Fimmtudagur 29. febrúar 1996
Þingmenn deila um breytingu Pósts og sima í hlutafélag:
Eins bréfs hlutafélag sérkennilegt
„Hlutafelag meö einu hluta-
bréfi er sérkennilegt hlutafé-
lag," sagði Ragnar Arnalds í
umræbum á Alþingi um
frumvarp til laga um stofnun
hlutafélags um rekstur Pósts
og síma. Ummæli Ragnars
féllu eftir aö Halldór Blöndal
samgönguráöherra haföi lýst
því yfir aö aöeins yröi gefiö
út eitt hlutabréf, er yröi í
eigu ríkisins.
Ragnar Arnalds kvaö það
skoðun sína aö heppilegra væri
aö breyta rekstri Póst- og síma-
málastofnunarinnar í sam-
bærilegt form og ríkisbankarn-
ir væru reknir i, til þess að auka
frelsi hennar. Hann sagöi að í
frumvarpinu væri gert ráð fyrir
að samgönguráðherra skipaði
alla stjórnarmenn, en eðlilegra
væri að Alþingi skipaði að
minnsta kosti hluta þeirra og
jafnvel að önnur ráðuneyti
kæmu þar við sögu. Með því að
einn og sami ráðherrann skip-
aði alla sjö stjórnarmenn væri
verið að færa honum mikil
völd, auk þess sem gera mætti
ráð fyrir að skipt yrði um
stjórnarmenn þegar nýir ráð-
herrar kæmu til starfa.
Allt galopib þrátt
fyrir yfirlýsingar
Halldór Blöndal samgöngu-
ráðherra sagði að breytingin í
hlutafélagsform væri gerð til
þess að auka stjórnunarlega
hæfni og sveigjanleika Pósts og
síma, vegna mikilla breytinga
sem nú væru að verða á fjar-
skiptatækni í heiminum. Hann
sagði að símakostnaður hér á
landi hafi Iækkað um allt að
80% á liðnum áratug og sífellt
kæmu nýjungar fram á sjónar-
sviðið.
Guðmundur Árni Stefánsson
sagði að þrátt fyrir yfirlýsingar
um eitt hlutabréf, er yrði í eigu
ríkisins, þá stæði allt eftir sem
áður galopið varðandi framtíð
Pósts og síma. Hann sagði að
samgönguráðherrar framtíðar-
innar gætu skipt hlutafélaginu
í tvö eða tíu hlutafélög allt eft-
ir geðþótta, því í frumvarpinu
væri ekkert að finna sem tak-
markaði það. Hann spurði
hvort áformað væri að skilja
rekstur póstþjónustunnar og
símans að, eins og gert hafi
verið í ýmsum nágrannalönd-
um, og sagði að ekki tæki
nema dagstund að taka
ákvörðun um sölu hluta þessa
fyrirtækis, yrði frumvarpið
óbreytt að lögum.
Eitt hlutabréf til ab
sýna vilja ríkis-
stjórnarinnar
Halldór Blöndal sagði ekki
rétt að hlutabréf hafi átt að
vera föl samkvæmt fyrri drög-
um frumvarpsins, eins og
komið hafi fram í máli Guð-
mundar Árna. Slíkt hafi alltaf
átt að verða háð samþykki Al-
þingis, og sú ákvörðun að hafa
aöeins eitt hlutabréf í hlutafé-
laginu hafi veriö tekin til þess
að sýna vilja ríkisstjórnarinnar
Halldór Blöndal.
í því efni. Halldór kvaðst telja
að í framtíðinni yrðu svið póst-
og fjarskiptaþjónustunnar að-
skilin, að minnsta kosti að ein-
hverju leyti, en það væri mikið
verk sem ekki yrði unnið á
skömmum tíma og myndi
verða, ef til komi, unnið af yf-
irmönnum Pósts og síma.
Kristín Halldórsdóttir spurði
um hver sæti aðalfundi Pósts
og síma hf. Halldór Blöndal
sagði að samgönguráðherra
væri eftir sem áður æðsti yfir-
maður Pósts og síma í umboði
ríkisstjórnar og Alþingis, en
með þessu frumvarpi væri gert
ráð fyrir að draga úr völdum
hans. Samgönguráðherra sagði
einnig að óvíst væri hvort
Póstur og sími gæti greitt 860
milljónir í ríkissjóö á ári, eins
og nú væri, í ljósi þeirrar hröðu
þróunar er nú eigi sér stað.
Stofnunin verði fyrst og fremst
að annast þá auknu þjónustu,
sem sífellt verði í boði.
Verib ab skerba
sjálfstæbi stofnun-
arinnar
Steingrímur J. Sigfússon
sagði aö Póstur og sími væri vel
rekin stofnun og ekkert komið
fram, sem krefjist þess að gera
þær breytingar á rekstri henn-
ar. íslendingar séu á meðal
fremstu þjóða hvað fjarskipti
varöar, þótt það starf hafi verið
unnið af Pósti og síma sem rík-
isstofnun. Hann sagði að Póst-
ur og sími hafi veriö mjög sterk
stofnun, sem notið hafi mikils
sjálfstæðis, og rökstyðja mætti
að með þessari breytingu væri
verið að skerða sjálfstæði
hennar. Yfir hana eigi nú ab
koma sjö manna stjórn, sem
samgönguráðherra ætli að
handvelja.
Steingrímur lýsti miklum
efasemdum um að eitt hluta-
bréf muni hindra ráöamenn í
sölu á hlutum í Pósti og síma
og spurði hvort það (hlutabréf-
ið) ætti að vera úr stáli eða
höggvið í grjót. Hann minnti á
norska símakerfið og sagði
skýrt hafa verið tekið fram á
sínum tíma að ekki ætti að
selja það, en nú væri verið að
auglýsa hlutabréf í því til sölu.
Halldór Blöndal sagði að
ekki þýddi að halda sig 90 ár
aftur í tímanum. Aðstæður
væru þannig, með hliðsjón af
samkeppnislögum og samn-
ingum um Evrópska efnahags-
svæbið, að ekki væru forsendur
fyrir rekstri Pósts og síma í því
formi sem hann væri. Hann
sagði að sum erlend fyrirtæki
vilji ekki eiga viðskipti við Póst
og síma á meðan hann sé ríkis-
stofnun, og kærum linni ekki á
vissa þætti reksturs stofnunar-
innar.
Samgöngurábherra
skilgreinir sig sem
fund
Össur Skarphéðinsson kvaðst
efast um að unnt væri að halda
Póst- og símamálastofnuninni
óbreyttri í ljósi breyttra að-
stæðna, en hann taldi frum-
varp samgönguráðherra um
margt gagnrýnisvert. Hann
lýsti sér sem ígildi heils abal-
fundar fyrstur Islendinga. Öss-
ur sagði að réttindamálum
starfsfólks væri ekki nægilega
vel fyrir komið í frumvarpinu.
Hann kvaðst álíta að hlutafé-
lagsformið sé rétt hvað varðar
rekstur stofnunarinnar, en
meb ákvæðum frumvarpsins
um réttindi starfsmanna blasi
við veruleg skerðing á réttind-
um. Biðlaunaskerðingin ein
geti numið á annan milljarð
króna fyrir alla starfsmenn og
þarna sé fram komiö enn eitt
frumvarpið í þá veru aö skerða
réttindi starfsmanna hins op-
inbera. -ÞI
Plánetur í öðrum sólkerfum
i.
Nú, þegar könnunarfar frá Galileó-
flauginni geysist inn í lofthjúp Júpíters, er
mikiö í húfi. Von er á upplýsingum um
innviði þessa risastóra gashnattar og þar
með gögnum um myndun hans og sögu
sólkerfisins.
II.
Undanfarin fáein ár hafa stjarnvís-
indamenn náði árangri sem ekki fer jafn
mikið fyrir, en hnígur samt í sama far.
Þeir hafa leitað að reikistjörnum, m.a.
með Hubble- sjónaukanum og öðrum
tækjum er geimferjur hafa komið út fyrir
truflandi lofthjúp jarðar. Sérfræðingar
þessir leita ekki aö plánetu innan okkar
sólkerfis (t.d. utan við Plútó), heldur í óra-
fjarlægð nálægra sólkerfa. Um 1000 heitar
sólir eru í rúminu í innan við 100 ljósára
fjarlægð frá okkar sól; hver þeirra, fræði-
lega séö, umkringd a.m.k. nokkrum reiki-
stjörnum, líkt og viö þekkjum af þeim 9
sem fylgja okkar eldhnetti.
III.
En fjarlægðin gerir mönnum erfitt fyr-
ir. Eitt ljósár jafngildir tæplega
10.000.000.000.000 (tíu milljón milljón-
um) kílómetrum. Til næstu sólar er nærri
UM-
HVERFI
Ari Trausti
Gu&mundsson
jarðeðlisfræbingur
fjórum sinnum sú vegalengd; hvað þá til
annarra sóla innan umrædds svæðis. Eng-
inn sjónauki getur fært okkur mynd af
jafn litlum hlutum og reikistjörnur eru
miðað við sólir (baun gagnvart körfu-
bolta!), auk þess sem plánetur lýsa ekki af
innri glóð heldur endurvarpa dauflega
Ijósi sem á þær fellur. Eina leiðin í bili til
að uppgötva þær, er aö athuga hvort
móburhnöttur (sól) af tiltekinni gerð
ruggar eða blikkar af því að pláneta eða
plánetur snúast í kringum hann. Undan-
farin ár hafa uppgötvast æ fleiri nálægar
sólir sem þannig haga sér. Tilvist stórrar
eöa stórra reikistjarna er sennilegasta
skýringin. Þær eru að því er viröist sömu
geröar og Júpíter, allt að nokkur hundruö
sinnum þyngri en jöröin. Nú, þegar inn-
viðir Júpíters verða okkur kunnari en áö-
ur, er unnt aö segja meira um líkur á til-
vist fjarlægra pláneta en áður var hægt.
Auk alls þessa sjást merki um myndun
nýrra reikistjarna vib fjarlægar sólir í Hub-
ble-sjónaukanum.
IV.
Telja verður líkur á að minni plánetur
myndi sólkerfi með þeim stærri, líkt og í
okkar kerfi, við nálægar eða fjarlægar sól-
ir. Eðli mála samkvæmt eru það hinar
innri plánetur sem misstu mest af upp-
runalega gashjúpnum og þá verða eftir
berghnettir. Þar getur þróast líf, en síður á
hinum fjarlægari og stærri gashnöttum
þar sem heldur er ekki ab finna fast yfir-
borð, nema ef vera kynni djúpt í ógnar-
þrýstingi hjúpsins.
Mönnum verður ávallt mikiö í mun aö
komast að því hvort sólkerfi eru jafn al-
geng og sólir í vetrarbrautinni og, hvað þá
heldur, hvort líf getur þrifist í alheimin-
um. Svo er þab allt önnur Ella hvort viö
komumst nær slíku lífi en sitjandi hér
heima fyrir, um fyrirsjáanlega framtíð
(eöa þær lífverur hingað). Örugg sönnun
á tilvist fjarlægra pláneta er merkt afrek
mannsandans.