Tíminn - 01.03.1996, Blaðsíða 6

6
rtrTLffftfr
wmmm
Föstudagur 1. mars 1996
Schengen-abild eba ekki, mikilla og kostnabarsamra breytinga er þörfá Keflavíkurflugvelli:
Leifsstöb er sprungin
„Þetta kemur mér ekki á
óvart. Einmitt á þessu ári
munu farþegar, sem fara hér
um stöbina, verba í fyrsta
sinn fleiri en ein milljón.
Aukning á umferb hér er
gríbarlega mikil á stuttum
tíma," sagbi Pétur Gub-
mundsson, flugvallarstjóri á
Keflavíkurflugvelli, í samtali
vib Tímann í gær. Þar þarf á
næstunni ab grípa til ab-
gerba í nýlegri flugstöbvar-
byggingu og gera stórfelldar
endurbætur. Flugstöb Leifs
Eiríkssonar er sprungin.
Pétur sagbi að hvort heldur
íslendingar taka þátt í sam-
komulaginu, sem kennt er vib
Schengen, eða ekki, þá sé það
ljóst að margháttaðar breyt-
ingar þarf að gera í Flugstöð
Leifs Eiríkssonar og þær séu
knýjandi.
Vaxandi álag — og
Schengen kannski
til vibbótar
„Það er ekki langt aö bíða
þess að Flugleiðir bæti við
tveim áfangastöðum, og svo
kemur Canada 3000 í áætlun-
arflugi og eykur flugið hjá sér
um 60%. Það liggja nú þegar
fyrir tillögur um úrbætur hjá
okkur og síðan kemur Scheng-
en ef til vill til viðbótar," sagði
Pétur.
Ástandið í Flugstöðinni er
orðið slæmt á helstu álagstím-
um.
• í brottfararsal er unnið að
fjölgun innritunarstöðva þar
til að stytta biðraðir.
• Þá er ljóst að á flugvéla-
stæðum verður í sumar að for-
gangsraða afnotum á álagstím-
unum miðað við reynsluna frá
í fyrrasumar.
• Við komuna til landsins
hefur tollsalur ekki reynst
anna álaginu. í skoðun er nú
að bæta við þriöja færiband-
inu. Það hefur í för með sér að
fríhafnarverslunin, 400 fer-
metrar að stærð, flytur upp á 2.
hæð byggingarinnar.
• Þó er umferðarálag á 2.
hæð að nálgast efstu mörk.
Frumathuganir á breyting-
um Leifsstöðvar hafa verib
gerðar að tilhlutan utanríkis-
ráðuneytisins vegna hugsan-
legrar aðildar íslands að
Schengen-samkomulaginu. Sú
aðild mundi þýða ab aðskiln-
aður farþega eftir uppruna-
landi er nauðsynlegur. íbúar
Evrópu yrðu ekki háðir vega-
bréfaskyldu eða tollskobun, en
það yrðu aftur á móti farþegar
frá öðrum löndum.
Hvab er til ráöa?
Húsameistari ríkisins hefur
kannað breytingar og það hef-
ur Leifur Benediktsson verk-
fræbingur ennfremur gert.
Niðurstöbur eru nokkuð ólík-
ar.
Húsameistari telur bestu
leiðina til að tryggja eðlilegan
umferbarstraum farþega og
nauðsynlegan aðskilnað þeirra
vegna Schengen-aðildar að
reisa 3.800 fermetra vibbygg-
ingu viö enda núverandi Iand-
gangs á tveim hæðum, auk
þess að breyta hluta af núver-
andi landgangi í tveggja hæða
landgang. Ennfremur gerir
hann ráð fyrir stækkun flug-
hlaða af þessum sökum. Húsa-
meistari áætlar kostnað upp á
1 milljarð króna.
Leifur Benediktsson bendir á
tvær leiðir. Annars vegar ab
flugstöbinni verði ekki breytt
fyrst í stað, en byggðir verði
biðsalir út frá landgangi við
núverandi landgöngubrýr. í
þessum biðsölum færi fram
vegabréfaeftirlit og eftirlit með
handfarangri farþega við
komu og brottför. Þetta mundi
að hans dómi kosta 365 millj-
ónir króna, en þetta er bráða-
birgðalausn til nokkurra ára.
Mun meiri framkvæmdir
þyrfti til ab uppfylla að fullu
skilyrði Schengen-samkomu-
lagsins um fullkominn að-
skilnað farþega.
Hin tillaga Leifs er sú að flug-
stööinni verði breytt þannig
að hún uppfylli öll skilyrði
Schengen- samkomulagsins
um fullkominn aðskilnað far-
þega. Þá telur hann ab innrétta
þurfi alla 2. hæð byggingar-
innar upp á nýtt. Annar hluti
hæðarinnar yrði fyrir farþega
af Schengen-svæðinu, hinn
fyrir aðra farþega. Landgangi
verði þá skipt eftir miðju meö
glervegg og útskot byggð vib
landgöngubrýr, eða þá að
landgangur verði breikkabur.
Kostnað áætlar Leifur 685
milljónir króna.
Abeins hluti kostn-
abar vegna abskiln-
a&ar farþega
En nú er ekki ljóst hvort ís-
land verður aðili að Schengen-
samkomulaginu og verbi
þannig útvörður þess svæðis í
norðri. Eftir sem áður telur ut-
anríkisráðuneytið að óhjá-
kvæmilegt sé vegna aukinnar
umferðar á Keflavíkurflugvelli,
að auka verulega við rými fyrir
verslanir og biðsali í flugstöð-
inni. Það hljóti að verða fyrr
eða síðar. Ráðuneytið bendir á
að verulegur hluti af áætluðum
kostnaðartölum sé Schengen
óviðkomandi.
Samkvæmt upplýsingum
Péturs Guðmundssonar má
reikna með að um það bil
helmingur brottfarar- og
komufarþega, eba um 380 þús-
und á þessu ári, ferðist innan
Schengen-syæðisins án vega-
bréfaskyldu. Hinn helmingur-
inn, um 500 þúsund manns,
að mebtöldum flugskiptifar-
þegum (transit), sé annað
hvort á leib inn eða út af svæð-
inu og sé vegabréfaskyldur.
Sama máli gegni um 150 þús-
und áningarfarþega. -JBP
Við Arnargötu 8 var fyrst byggt áriö 1883,
þá fær Sveinn Eiríksson leyfi fyrir að
byggja bæ 10 x 6 álnir. Bær þessi var meb
hlöðnum torfveggjum og torfþaki. Sveinn
nefndi bæinn Klapparholt. Arið 1891 er
lóðin ásamt kálgaröi mæld upp og telst þá
vera 1338 ferálnir og er eignarlóð. Sveinn
Eiríksson kaupir erfðafestu landstykki,
dagsláttu fyrir vestan lóð Einars Gamal-
íussonar (Litlabæ). Á þeirri lóö var húsið
Eyvík reist áriö 1904 af Jóni Jónssyni, en
hann kaupir Klapparholt og erfðafestu-
lóbina af D. Thomsen. En D. Thomsen
hafði keypt dánarbú Sveins Eiríkssonar,
bæinn Klappholt ásamt lóö, árib 1902.
Jón Jónsson fær leyfi til að reisa hús á
lóðinni, 10 x 9 álnir og fordyri 4x2 1/2
alin, einnig leyfi til aö byggja skúr, 3x3
álnir. Er þetta húsiö Eyvík, sem stendur að
hluta til enn í dag og búið er að gera upp
og byggja viö.
Jón Jónsson selur Eyvík með lóð og
öllu tilheyrandi í maí 1907, Jóni Magnús-
syni. Jón Magnússon selur aftur Jóni Jóns-
syni Eyvík ásamt bænum Klapparholti.
Lóðir Eyvíkur og Klapparholts voru að-
skildar, þó að þessar tvær eignir væru oft-
ast í eigu sama abila. Húsib Skaftafell stób
á landræmu á milli þessara tveggja bæja.
í manntali frá árinu 1910 eru talin til
húsa í Eyvík: Jón Jónsson sjómaður, fædd-
ur 2. september í Voðmúla í Landeyjum,
Vilborg Jónsdóttir, fædd 23. febrúar 1844
á Reynisvatni í Mosfellssveit,
Guöný Þorsteinsdóttir, fædd 23. febrú-
ar 1846 í Skíðabakkahjáleigu, og Sigurður
Helgason, fæddur 1. mars 1905 í Hafnar-
firbi.
Árið 1912 hefur orbib sú breyting í Ey-
vík ab þar er komiö tvíbýli. Sama fólk býr
á heimili Jóns Jónssonar, nema Guðný
Þorsteinsdóttir er þar ekki lengur til heim-
ilis. Á hinu heimilinu: Bjarni Þorsteinsson
sjómaður, fæddur 11. ágúst 1866 í Elliöa-
ey á Breiðafirði, Gubrún Guðmundsdóttir
kona hans, fædd 16. maí 1867 í Njarðvík,
synir þeirra Guðlaugur, fæddur 5. október
1910, og Guðmundur, fæddur 26. ágúst
1909.
Fyrsta brunaviröing á Eyvík er gerð í
september 1903 og er húsinu lýst þannig:
„Húsiö er byggt af bindingi, klætt utan
með 1" borðum, pappa og járni utan yfir.
Það er með járnþaki á 1" plægðum borö-
um og pappa og járni yfir. Pappi er innan
á bindingi. í húsinu eru þrjú íbúöarher-
bergi, gangur og eldhús. Allt þiljab og her-
bergin meö pappa á veggjum og loftum
og málub. Þar eru 1 ofn og 2 eldavélar.
Kjallari er undir öllu húsinu, 2 3/4 alin á
Arnargata 8
(Eyvík, Klapparholt)
hæð, hólfaður í
tvennt. Vib vestur-
gaflinn er byggður
inngönguskúr af
sama efni og húsið
sjálft og járnvarinn,
málaður að innan og hólfaður í tvennt."
Tekin er með í brunavirðingu á Eyvík,
húsi Jóns, lýsing á torfbænum Klappar-
holti. Líklegt verður að telja að þá hafi
verib nýbúið að lagfæra bæinn. Bænum er
þannig lýst: „Klapparholt er með torf-
veggjum og með torfþaki á skarsúð. í hon-
um er eitt þiljað herbergi og eldhús. í her-
berginu er nýtt gólf úr gólfborðum og vib
austurhliðina er lítill inngönguskúr úr
timbri."
1910 byggir Jón Magnússon fjós og
hlöðu með áföstum hjalli við vesturgafl
hlöðunnar. Bygging þessi var gerð af
bindingi, klædd utan með boröum og
járni yfir og langböndum undir járn á
veggjum og þaki. Fjósið er þiljab innan og
fyllt í binding með marhálmi. Það er meö
timburgólfi og í því eru þrír básar. Hjallur-
inn er með járnþaki og í honum hálfum
er timburloft.
Árið 1919 kaup-
ir Jón Kristmunds-
son Eyvík og var
eignin í eigu hans
og fjölskyldu hans
til ársins 1975. Jón var fæddur á Hjarðar-
nesi á Kjalarnesi 10. apríl 1886. Hann
fluttist ungur að Útskálum í Kjós. Kona
Jóns Kristmundssonar var Magnea Tóm-
asdóttir, fædd 2. júní 1889 á Hjarðarnesi á
Kjalarnesi.
í manntali frá árinu 1924 eiga heima í
Eyvík ásamt þeim hjónum börn þeirra:
Kristmundur, Gunnar og Halldóra. Á
heimilinu eru einnig Tómas Magnússon,
fæddur 13. janúar 1851 á Lykkju á Kjalar-
nesi (hann var faðir Magneu, eiginkonu
Jóns), og Margrét Tómasdóttir, fædd 16.
janúar 1897 í Arnarholti á Kjalarnesi, syst-
ir Magneu. Næstu ár á eftir stækkabi fjöl-
skyldan í Eyvík og þrjár dætur bættust í
hópinn, þær Jarþrúður Gréta, Auöur Sig-
urbjörg og Inga Hallveig.
1920 er þess getið í brunabótamati að
búiö sé aö leggja vatnsleiðslur í húsib og
HÚSIN í BÆNUM
FREYJA JÓNSDÓTTIR
dúka gólfin meö línóleumdúk, en að öðru
leyti sé húsið óbreytt frá fyrri mötum
(1903 og 1910).
í mati frá árinu 1941 er minnst á skólp-
lögn, en ekki tekiö fram hvort hún sé ný
eða hafi verib lagfærö. í því mati kemur
fram að endurbætur hafi átt sér staö á
þurrkhjalli.
í Eyvík var stundaður búskapur allt
fram til ársins 1943, en tekjur drýgöar
með því að taka heim fisk til þurrkunar.
Magnea Tómasdóttir, kona Jóns Krist-
mundssonar, var meö margt fólk í vinnu
þegar mest var að gera. Mest voru þetta
konur úr næsta nágrenni, sem fengu
vinnu hjá henni. Magnea var meö ein-
dæmum dugleg og kjarkur hennar mikill.
Kom það berlega í ljós þegar hún var oft
langtímum saman ein á heimilinu meö
börnin.
Jórt maöur hennar var sjómaður og oft
langdvölum að heiman. Hann var til
margra ára hjá útgeröarfélaginu Kveldúlfi.
Jón Kristmundsson sigldi meöal annars á
skipunum Þórólfi, Helgafellinu og Ásu
gömlu. Síöastnefnda skipið fórst þegar
hann var á því, en mannbjörg varö.
Þegar ísland var hernumið, fór aö hilla
undir lok búskapar í Eyvík og á árunum
1943 til 1944 var honum hætt. Hlaðan
tekin og innréttuð í stofu og gang. Ekki
veitti af meira húsplássi eftir því sem
börnin uxu úr grasi og kröfurnar urðu
meiri í þjóðfélaginu um aukin lífsgæði.
Árið 1946 er byggt viö vesturhlið húss-
ins. Nýbyggingin var einlyft og úr hol-
steini, á steyptum grunni með járn-
klæddu þaki. Innan á veggjum er timbur-
grind klædd meö trétexi, bæöi á veggjum
og neöan á loftbita og ýmist veggfóörað
eða málað. Gólfin eru dúklögð. Þar er eitt
íbúðarherbergi og gangur. I gamni var
þessi viðbygging kölluð Meyjaskemman,
sem kom til af því aö heimasæturnar
höfðu þar herbergi til umráða. Þá var
eldra húsið endurbætt frá mati 1943. Sett
í það miðstöð, steypibað og rafeldavél.
Jón Kristmundsson hætti á sjónum á
stríðsárunum. Hann og sonur hans Krist-
mundur komu upp trésmíðaverkstæði í
einu af útihúsunum í Eyvík. Jón lést 1.
desember áriö 1952. Magnea lifði mann
sinn og bjó áfram í Eyvík í nokkur ár. Hún
lést 31. ágúst áriö 1974. Inga H. Jónsdótt-
ir, yngsta barn Jóns og Magneu, bjó í Ey-
vík til ársins 1968, en eftir það var húsið
leigt þar til eignin var seld 1975.
I dag er búib aö byggja myndarlega viö
þetta hús og gera það upp frá grunni.
Heimildir frá Þjóbskjalasafni og Borgarskjalasafni.