Tíminn - 01.03.1996, Blaðsíða 8

8
flgfífttyfríwrrtxrr
Föstudagur 1. mars 1996
/ Colombo eftir sprenginguna: menn sem „ekki er hœgt ab stöbva".
Svartir tígrar í Colombo
Margir héldu aö
stríöinu á Sri Lanka
vœri aö Ijúka meö
sigri stjórnarhersins
er hann tók jaffna.
Sprengingin í miö-
borg Colombo, sem
lamaöi stjórnun fjár-
mála og atvinnulífs í
eyríkinu, þykir á hinn
bóginn sýna aö frelsi-
stígrar Tamíla séu
ekki af baki dottnir
s
eyríkinu Sri Lanka hefur
nokkuö á annan áratug
stabib stríb milli tveggja
fjölmennustu þjóba þess, Sing-
halesa sem eru indóevrópskir
ab máli, náskyldir þjóbum
Norbur- Indlands og flestir
búddatrúar, og Tamíla, sem
eru dravídar ab máli, eins og
margir íbúa Subur-Indlands,
og hindúar ab trú.
Singhalesar eru mikill meiri-
hluti íbúa Sri Lanka, sem alls
munu vera um 18 milljónir. Rík-
isvaldiö þar er ab mestu í þeirra
höndum. Tamílar, stærsti þjób-
ernisminnihlutinn þar, eru um
tvær milljónir talsins á eynni,
sumir segja þó allnokkru fleiri.
Eru þeir dreifbir víba um eyna,
sem lengi var köllub Ceylon, en
eru fjölmennastir nyrst og norb-
austast.
Eitt þjóbastríb af
mörgum
Ófribur þessi mundi nokkuö
rétt skiigreindur sem þjóbastríö,
stríö milli þjóða, líkt og átökin
undanfarin ár á vestanverbum
Balkanskaga, gagnkvæm fjölda-
morð Mið-Afríkuþjóðanna
Hútúa og Tútsa alltaf annað veif-
ib s.l. 40 ár, hryðjuverkastríbið á
Noröur-írlandi og þannig mætti
lengur telja. Átök af því tagi hafa
staðiö meö mannkyninu frá
ævafornu fari og fátt ef nokkuð
bendir til annars en að svo muni
áfram standa um ófyrirsjáanlega
tímalengd. í kalda stríðinu
héldu ýmsir að slík átök heyrðu
fortíðinni til, en það reyndist
blekking, einnig á meðan kalda
stríbið, sem raunar var blekking
sjálft auk annars, var í gangi.
Átök milli Singhalesa og Ta-
míla hófust líklega ekki iöngu
eftir að þeir fyrrnefndu settust
að á Sri Lanka kringum mitt síð-
asta árþúsundið f.Kr. Bretaveldi
hélt þeim átökum niðri meðan
það ríkti yfir eynni, en er hún
varð sjálfstætt ríki 1948 tóku
Singhalesar að rifja upp í vax-
andi mæli sögu sína ásamt meb
fornri frægö og táknum í því
samhengi. Það olli ugg meðal
Tamíla, enda er forn frægð
beggja þjóba samrunnin endur-
minningum um grimm átök
þeirra á milli. Þaö er svipuð saga
og á Balkanskaga.
Tvennt öðru fremur kom stríð-
inu á Sri Lanka ofarlega í frétta-
strauminn frá fjölmiðlum síð-
ustu mánuöi. í desember s.l. tók
stjórnarher Sri Lanka borgina
Jaffna á skaga, sem viö hana er
kenndur og gengur noröur úr
eynni, en Jaffna hafði þá lengi
verið höfuðborg uppreisnar-
hreyfingar Tamíla. Sú hreyfing
heitir Frelsistígrar Tamil Eelam
(Eelam er heiti Tamíla á eynni),
skammstöfun á ensku LTTE. í
daglegu tali eru liðsmenn hreyf-
ingarinnar nefndir tígrar. Leib-
togi þeirra heitir Velupiliai Prab-
hakaran.
Reiöubúnir ab deyja
Stjórnarliðar hrósuðu sigri eft-
ir töku Jaffna og virtust halda að
tígrarnir væru því sem næst bún-
ir að vera. En fyrir skömmu
sprengdu þrír sjálfsvígsstríðs-
menn úr hópi þeirra síbar-
nefndu 200 kílóa plastsprengju í
mibborg Colombo, höfuðborgar
Sri Lanka. Sprengingin lagði
seblabanka ríkisins og margar
byggingar aðrar alveg eða mikið
til í rústir. A.m.k. 75 fórust og
tala særðra var um 1000.
Þar ab auki lamaði sprenging-
in, vegna eybileggingarinnar
sem hún olli í seðlabankanum
og hjá öðrum mikilvægum
stofnunum og fyrirtækjum,
stjórnun fjármála- og atvinnulífs
í eyríkinu í bráðina. Við það
skelfdust erlendir fjárfestar, sem
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
stjórnin vill laba að. Stjórnin
óttast og aö sprengingin fæli frá
erlenda feröamenn, sem eru Sri
Lanka mikilvæg gjaldeyrislind.
A.m.k. má búast við að erlendir
feröamenn leggi á næstunni
lykkju á leib sína framhjá Col-
ombo.
Mestur ótti stendur nú af svo-
kölluðum Svörtum tígrum, sér-
stökum liðsmönnum LTTE sem
þjálfaöir eru til sjálfsvígsárása.
Þeir, sem sprengdu í Colombo á
dögunum, munu hafa vérið af
því sauðahúsi. í því liði er eink-
um ungt fólk, sem virbist ganga í
dauðann án minnsta hiks, krefj-
ist yfirmenn þeirra þess af þeim.
Frelsistígrar kalla Svörtu tígrana
sitt „skæðasta vopn" og undir
það taka fleiri. „Það er ekki hægt
að stöbva mann, sem er reiðubú-
inn að deyja," er haft eftir hátt-
settum srilankískum lögreglufor-
ingja.
Taka tígra framyfir
stjórnarher
Núverandi forseti Sri Lanka,
Chandrika Kumaratunga, sem
hefur verið við völd í hálft ann-
að ár, komst í þab embætti m.a.
með því ab lofa stríðsþreyttum
almenningi að binda enda á
stríbib með einhverju móti. Hún
reyndi fyrst að fara samninga-
leiðina ab tígrunum og bauð
þeim upp á allvíðtæka sjálfstjórn
í noröur- og austurhérubum eyj-
arinnar. En tígrar vildu ekkert
samþykkja nema fullt sjálfstæbi
og mörgum Singhalesum fannst
með tillögunum alltof langt
gengið til móts viö Tamíla.
Töldu þeir fyrirhugað sjálfstjórn-
arsvæbi of stórt, meb hliðsjón af
því að í norðausturhéruðunum
býr fjöldi fólks af öbrum þjób-
ernum en tamílsku, og sögðu
ennfremur ab sjálfstjórnin
myndi leiba til þess aö eyjan
klofnaði í tvö ríki. Eftir að stjórn-
arherinn tók Jaffna gerði Ku-
maratunga Tamílum annað
sjálfstjórnartilboð, og var í því
gengið öllu skemur til móts við
þá en í því fyrra. Mun þrýstingur
frá hernum hafa valdið miklu
um það.
Missir Jaffna varö tígrunum
mikið áfall, en ljóst þykir eftir
tilræðið í Colombo að þeir séu
hvergi nærri af baki dottnir. Þeir
eru taldir hafa bækistöbvar í
frumskógum á Jaffnaskaga og
víbar norban- og norðaustan-
lands, og þar ab auki er hætt vib
að þeir séu eins og fiskar í vatni
mebai Tamíla hvar sem er á
eynni. Margir Tamílar á Sri
Lanka, kannski mikill meirihluti
þeirra, eru meira eða minna and-
snúnir tígrunum og hlýða þeim
kannski fyrst og fremst af ótta
við þá. En, sagöi vestrænn
stjórnarerindreki í Colombo vib
bandaríska tímaritið Time, „Ta-
mílar eru kannski hræddir við tí-
grana, en þeir taka þá þó framyf-
ir herinn."
Tígrarnir eru sagðir hafa misst
hátt á annað þúsund manns
fallna í bardögunum um Jaffna,
þar sem barist var af hörku um
hvert tré og hvert hús, en þeir
eru taldir hafa mörg þúsund
menn undir vopnum enn. Borg-
in var næstum mannlaus, þegar
stjórnarherinn loksins náði
henni á sitt vald. Borgarbúar,
um 400.000 talsins og flestir Ta-
mílar, höfðu flúið meb tígrun-
um út í frumskóg, meira eða
minna naubugir viljugir.