Tíminn - 13.03.1996, Blaðsíða 8
8 ---------------------------- ---------------------------------------------------------Miðvikudagur 13.marsT996
UTLÖND . . . UTLÖND . .. UTLÖND . .. UTLÖND . .. UTLÖND . .. UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . .
Bandaríkjastjórn hvött til þess oð láta rannsaka
frekar geislavirknitilraunir á fólki á tímum kalda
stríbsins:
Þeir sem báru
ábyrgðina verbi
dregnir fyrir dóm
✓
bœ viö Rauöahafiö, Sharm el-Sheikhh, veröur í dag
veröur leiöa til aö koma á friöi í Austurlöndum nœr og sérstak-
lega rœtt meö hverjum hætti bregöast eigi viö hryöjuverkum. 29 þjóöarleiötogum hefur veriö boöiö til fundarins,
auk fulltrúa Sameinuöu þjóöanna og Evrópusambandsins. Á myndinni má sjá mann hjóla fram hjá egypskum
hermönnum sem standa vörö fyrir utan bygginguna þar sem fundurinn fer fram. neuter
Moskva:
Endurbyggja sendiráð
I litlum egypskum
haldinn alþjóölegur leiötogafundur þar sem leitaö
Hópur talsmanna fyrir fólk sem
lifbi af tilraunir meb geislavirk
efni á tímum kalda stríbsins
skorabi á mánudaginn á banda-
ríska dómsmálarábuneytib ab
hefja rannsókn á því hvort til-
raunirnar, sem gerðar voru ab
undirlagi bandaríkjastjórnar,
hafi ekki varbab vib lög, en vit-
ab er til þess ab í sumum tilvik-
um voru gerbar tilraunir á fólki
án vitundar og samþykkis þess.
„Málib verður ekki látib nibur
falla fyrr en þab fólk sem bar
ábyrgð á því að veita heimildir og
framkvæma tilraunirnar verbur
dregib fyrir dóm," segir Jerry Mo-
usso frá Rochester, New York,
sem heldur því fram að frændi
sinn hafi verið sprautaður meb
geislavirkum efnum í tengslum
vib svonefnt Manhattan verkefni.
í október sl. komst ráðgjafar-
nefnd á vegum ríkisstjórnarinnar
ab þeirri niburstöbu ab þeir ein-
staklingar sem tilraunir voru
gerbar á á árunum frá 1940 til
1970, svo og fjölskyldur þeirra,
hljóti ab eiga rétt á skababótum
vegna þess ab ekki hafi verib tek-
ib tillit til heilsu og velfarnabar
Ósonlagib
þynnra en
nokkru sinni
Þynning ósonlagsins á norbur-
hveli jarbar hefur stundum á
þessum vetri mælst allt ab 45%,
sem er meiri þynning en áður
hefur mælst, ab því er fram
kemur í upplýsingum frá Al-
þjóbaveburfræðistofnuninni
(WMO). Þynningin er þó ekki
svo mikil ab gat hafi myndast á
ósonlaginu, eins og gerst hefur
yfir suburheimskautinu. Ab
sögn WMO má þó búast vib
enn frekari þynningu á næstu
árum ef saman fer mikill kuldi í
háloftunum og aukin notkun
ósoneybandi efna. -CB/Reuter
vibkomandi einstaklinga og
vegna þeirrar leyndar sem hvílt
hafi yfir tilraununum.
Á blabamannfundi, sem tals-
mannahópurinn hélt á mánudag-
inn, var ríkisstjórn Clintons
hvött til þess aö fylgja eftir niður-
stöbum nefndarinnar, þar sem
fram kemur ab tilraunimar hafi
m.a. náb til fanga, óléttra kvenna,
hermanna, sjúklinga á sjúkrahús-
um og þroskaheftra.
í skýrslu nefndarinnar var varp-
að fram þeirri spurningu hvort
tilraunirnar, þar sem fólki voru
meðal annars gefnar sprautur
meb plútoníumi og líkaminn all-
ur var látinn verða fyrir geislun,
hafi átt þátt í að flýta fyrir dauða
viðkomandi einstaklinga, sem
sumir hverjir veiktust af krabba-
meini og ýmsum öðrum sjúk-
dómum.
í bréfi til Janet Reno, yfirmanns
bandaríska dómsmálaráöuneytis-
ins, segist talsmannahópurinn
vera „furöu lostinn" vegna þess
að þrátt fyrir ab niðurstöður
nefndarinnar liggi fyrir séu engin
áform uppi um að rannsaka glæp-
samlegt athæfi í tengslum við til-
raunirnar.
„Af lokaskýrslu ráðgjafarnefnd-
arinnar má ljóst vera ab fyrir
hendi er nægilega mikið af vís-
bendingum til þess ab réttlæta
dómsrannsókn af hendi dóms-
málaráðuneytisins," segir í bréf-
inu til Reno.
í bréfinu segir einnig ab athuga
þurfi hvort um brot hafi verib að
ræöa gegn alþjóðlegum mann-
réttindasáttmálum.
Þótt margar tilraunanna hafi
verið framkvæmdar fyrir 40 til 50
árum og margir þeirra sem hlut
eiga að máli því látnir, á það þó
ekki viö um þær allar, ab því er E.
Cooper Brown, einn úr tals-
mannahópnum, segir: „Mikið af
þeim átti sér stað á sjöunda og
áttunda áratugnum. Þab eru ekki
allir dánir sem gætu hafa tekið
þátt í þessari starfsemi."
-GB/Reuter
Hið nýja „sendiráb" Banda-
ríkjanna í Moskvu hefur stab-
ib ónotað í meira en áratug.
Og hversvegna? Jú, vegna þess
að sendirábib er talib vera
stærsti hljóbnemi í heimi.
Þegar verib var ab byggja það
settu Rússar svo mikib af
hljóbnemum í húsib ab þab
var gjörsamlega ónothæft.
Reyndar var það aldrei tekið í
notkun, því árib 1985 komust
starfsmenn bandarísku utan-
ríkisþjónustunnar ab þessu og
framkvæmdir voru umsvifa-
laust stöbvabar, enda málib
hib vandræbalegasta. Sérfræb-
ingar í njósnum voru gjörsam-
lega gáttabir yfir því magni af
flóknum njósnatækjum sem
Rússar höfbu sett í húsib, en
meb tækjunum var mögulegt
ab hlusta á hvert einasta hljób
í húsinu.
Nú ætla Kanar hinsvegar að
koma húsinu í gagnið og er
áætlaö að eyba sem svarar um
17-18 milljöröum króna í verk-
efniö. Síðla sumars eða í byrjun
hausts fara 200 sérhæfðir starfs-
menn frá Bandaríkjunum og öll
efni til verksins koma frá Banda-
ríkjunum. Þeir eiga að rífa fram-
hlib hússins og sneiða ofan af
því tvær efstu hæðirnar, en hús-
ið er alls átta hæðir. í staö hæð-
anna tveggja á að byggja svo-
kallaðan „hatt," sem verður
fjórar hæðir og á hann að vera
öruggur. Sá galli er hinsvegar á
gjöf Njarðar að hinar hæðirnar
sex verða áfram næmar fyrir
njósnum og þar er ætlunin ab
hafa starfsmenn og tæki sem
ekki eigi að skipta máli varðandi
njósnir.
Engum rússneskum verka-
mönnum, né rússneskum bygg-
ingarefnum veröur hleypt inn á
svæbið; „Þetta verður algerlega
bandarísk framkvæmd," sagði
starfsmabur utanríkisráðuneyt-
isins. Og ástæban fyrir því ab
Kanar ætla að ráðast í þessa
framkvæmd er m.a. sú að mun
ódýrara er að endurbyggja hús-
ið, en bygging þess hófst árib
1979. Hinsvegar hefur verið eytt
milljónum dollara í að rannsaka
hvernig Rússar fóru að þessu
öllu saman. En nú er sem sagt
útlit fyrir að sendiráð Bandaríkj-
anna verði öruggt og Rússar geti
ekki hlustað á hvert einasta
hljóð eða óhljóð í húsinu.
C.H.A./ The Guardian.
Eistland:
Finnar bjóba
hernaöarabstob
Finnland hefur boðist til að
veita Eistlandi aðstob við að
byggja upp varnarlið með hjálp
frá finnskum hernabarráðgjöf-
um, að því er varnarmálaráö-
herrar beggja ríkjanna sögðu í
gær. Finnski varnarmálaráð-
herrann, Anneli Taina, sagði aö
Finnar væru auk þess reiðubún-
ir til þess að selja Eistlendingum
vopn. -CB/Reuter
Danskir vísindamenn aö rannsaka gerfrumur og gerla frá Afríku sem viröast búa yfir einstœöum eiginleikum:
Vörn fundin gegn salmónellu?
„Flestar fréttir frá Afríku eru
af verri gerbinni — snúast um
skort, hungur og sjúkdóma.
En í þessu tilviki getum vib,
ibnabarþjóbirnar, virkilega
lært ýmislegt af þeim," segir
Mogens Jakobsen, vísinda-
mabur viö Landbúnabahá-
skóla Danmerkur, og um-
ræöuefnib eru örverur af
ýmsu tagi, einkum gerfrumur
og mjólkursýrugerlar, sem
Afríkubúar hafa notab í mat-
væli öldum saman, m.a. til ab
verjast sjúkdómum, og ab því
er best verbur séb meb góbum
árangri.
Meö því ab nota þessar örver-
ur í matvömr eins og jógúrt,
ávaxtasafa og brauð telja
dönsku vísindamennirnir aö
fengið sé nýtt og öflugt vopn í
baráttunni við salmónellu og
abra fæðutengda sjúkdóms-
valda.
Hugmyndin er einföld. Þegar
afrísku örverurnar berast með
fæðunni um meltingarkerfið
mynda þær eins konar varnar-
lag innan á þörmunum sem
hindrar þab að salmonellur og
fleiri sjúkdómsvaldandi örverur
geti náð fótfestu og starfað eins
og þeim er eiginlegt. Þess í stað
lenda þær í klósettinu án þess
að hafa nokkurn tíma náö því
að gera neinn usla.
„Þessar afrísku gerlategundir
og gerfrumur sem vib erum ab
vinna meb hafa um ómunatíð
verið notabar í stabbundinni,
óiðnvæddri matvælagerö. Þess
vegna hafa þær varðveitt með
sér ýmsa mjög gagnlega, sjúk-
dómsfyrirbyggjandi eiginleika
sem gerlar í okkar hátækni-
vædda heimshluta hafa meira
eða minna glatað nibur," segir
Jakobsen.
„Þeir mjólkursýrugerlar sem
við erum ab tala um búa í mörg-
um tilvikum yfir einstæðum
eiginleikum. T.d. er um að ræða
efni sem geta komið í veg fyrir
að salmonella og aðrir sjúk-
dómsvaldar nái að fjölga sér í
þörmunum á fólki. Önnur hafa
eftir því sem best veröur séð
þann eiginleika ab minnka kó-
lesterólinnihald blóðs, vegna
þess ab þau leysa upp gallsýru.
Og um leið hafa þau góð áhrif
til varðveislu matvæla auk þess
að gefa matnum gott bragð,"
segir Jakobsen.
Upphafið að því að farið var
að veita þessum afrísku örverum
athygli má rekja til þess þegar
Danida og Evrópusambandið
lögðu fyrir fimm árum sameig-
inlega um 100 milljónir króna í
þróunarverkefni í sex afríku-
ríkjujm: Keníu, Tansaníu, Gana,
Simbabve, Burkina Faso og Níg-
eríu.
Ætlunin var ab veita þessum
löndum aðstoð við að auka
gæði í matvælaframleiðslu meb
því að ná betri tökum á örveru-
lífinu í matnum. íbúar í lönd-
unum eiga það sameiginlegt ab
hafa um aldir haft yfir að ráða
aðferöum við geymslu matvæla
með gerjun, enda er það nauð-
synlegt að vissu marki vegna að-
stæðna í Afríku.
„Þegar við uppgötvuðum
þetta fórum við að velta því fyr-
ir okkur hvernig hægt væri að
nýta alla þessa eiginleika í mat-
vælaframleiöslu í okkar heims-
hluta," segir Jakobsen. Þegar
hafa fundist um 100 örverur
sem gætu nýst í þessu skyni, og
verið er að hefja ítarlegar rann-
sóknir á þeim við danska Land-
búnaðarháskólann. Stefnt er að
því að innan þriggja ára veröi
búið að finna út hverjar þessara
örvera lofa mestu, og gætu helst
nýst m.a. til varnar salmonellu.
Einnig verður sérstaklega skoð-
að hvort hægt sé að nýta þá eig-
inleika sumra mjólkursýranna
aö lækka kólesterólinnihald
blóbs, þannig að unnt væri að
nota þær í baráttunni gegn
hjartasjúkdómum.
Ef hugmyndir vísindamanna
ganga eftir mun eitthvað af
þessum gerfmmum og mjólkur-
sýmgerlum verða komið í dönsk
matvæli innan fárra ára.
-CB/Politiken