Tíminn - 15.03.1996, Blaðsíða 7

Föstudagur 15. mars 1996
<F if ipf IFP
7
Ráðherraskipuö nefnd leggur til byltingarkenndar hugmyndir um rannsóknir sem ríkiö hefur kostaö:
Orkurannsóknir fari
út á almennan markab
Orkustofnun, 90 manna vinnu-
staöur, á í framtíöinni aö hafa
20 starfsmenn í þjónustu sinni.
Orkurannsóknir eiga aö hverfa
frá stofnuninni til einkafyrir-
tækja eöa sérstaks hlutafélags
sem stofnaö yröi utan um orku-
rannsóknir í landinu. Þá eiga
Rannsóknastofa byggingariön-
aöarins og Iöntæknistofnun aö
sameinast í öflugri stofnun og
Orkustofnun og Rannsókna-
stofnun landbúnaöarins mögu-
lega aö beina einhverjum verk-
efnum til þeirrar stofnunar.
Rábherra vill láta til skar-
ar skríba
„Ég legg áherslu á aö ég vil láta
á þessar tillögur reyna," sagöi iön-
aðarráðherra, Finnur Ingólfsson,
þegar Tíminn leitaði til hans í
gær. Nefnd sem ráðherrann skip-
aði í september síðastliðnum til
að endurskoöa starfsemi Orku-
stofnunar og Iöntæknistofnunar
hefur nú skilað lokaskýrslu, sem
hefur aö geyma talsvert byltingar-
kenndar hugmyndir um rann-
sóknastarfsemi á íslandi.
Finnur sagöi að gert væri ráö
fyrir að lögbundið hlutverk Orku-
stofnunar yrði óbreytt frá því sem
er í dag, þótt þar yröu miklar
breytingar. Þá er lagt til í skýrsl-
unni að nágrannarnir á Keldna-
holti, Iðntæknistofnun og Rann-
sóknastofnun byggingariðnaðar-
ins, verði sameinaðir í eina stofn-
un.
Orkustofnun — sífellt í
könnun
Orkustofnun hefur reyndar ver-
iö könnuð í bak og fyrir síðustu
15 árin í það minnsta, og mun
þetta vera fimmta endurskoðun
Orkustofnunar á þessum tíma.
Uppi hafa verið ýmsar skoðanir á
íslenskum rannsóknum. Margir
hafa talið, og það eflaust með
réttu, að þær hafi verið of litlar
miðað við aörar þjóðir. Aörir,
einkum þeir sem halda um ríkis-
sjób, hafa séð nokkrum ofsjónum
yfir peningum sem varið hefur
verið til rannsókna.
Hvað sem um þau mál má
segja, þá miða tillögur nefndar-
innar að því að fá sem mest fyrir
það fé sem til rannsókna rennur.
Margar eru þessar hugmyndir án
efa löngu tímabærar og miða í
rétta átt. En lítum aðeins á tillög-
ur fimmmenninganna sem
sömdu skýrsluna til iðnaðarráð-
herra.
Orkustofnun — rábgef-
andi stjórnsýslustofnun
Orkustofnun á samkvæmt áliti
nefndarinnar að afla sér upplýs-
inga og rannsóknarniðurstaðna
eftir öðrum leiðum en gert hefur
verið. Hún á að leita út á markað-
inn með útboð í verkefnin, en
ekki nýta eigin mannafla. Stofn-
unin á að minnka talsvert aö um-
fangi, og eflaust munu margir
telja að verið sé að leggja hana
niður. Allavega er verið að draga
úr henni allan mátt. Hún á ab
sinna stjórnsýsluhlutverki, afla og
varðveita þekkingu á sviði orku-
mála og auölinda og vera ráð-
herra og stjórnvöldum til rábgjaf-
ar.
„Ég vil að látið veröi á það
reyna hvort Orkustofnun, eða rík-
ið og orkufyrirtækin, hafi áhuga
fyrir því að stofna meb sér félag
um orkurannsóknirnar, þar sem
orkufyrirtækin geti keypt þjón-
usturannsóknir. Orkustofnun
gæti líka keypt sínar rannsóknir
af þessu félagi. Ég hef átt fund
með fulltrúum orkufyrirtækjanna
þar sem ég hef kynnt þetta mál,"
sagöi Finnur Ingólfsson í gær.
I tillögum nefndarinnar er gert
ráö fyrir að Orkustofnun geri
framkvæmdaáætlun um innkaup
sín á vinnu vib rannsókna- og
þjónustuverkefnum þeim sem
hún sinnir í dag. Áætlun um út-
boð og innkaup fyrir yfirstand-
andi ár og árið 1997 á að liggja
fyrir í lok næsta mánabar. Fram-
kvæmd þessarar tillögu á að vera
lokiö í ársbyrjun 1998.
200 milljónir úr ríkissjóbi
í fjáriagafrumvarpi 1996 er
reiknað með rösklega 204 millj-
Á myndinni er unnib ab virkjun
jarbhita vib Þorlákshöfn. Borinn á
myndinni mun vera jötunn.
óna króna framlagi úr ríkissjóði
til Orkustofnunar. Gert er ráð fyr-
ir launakostnabi upp á 230 millj-
ónir króna. Sértekjur stofnunar-
innar eru þar reiknaðar 155,4
milljónir króna. Starfsmenn
Orkustofnunar eru um 90 talsins
og starfa mest í þrem deildum.
Ekki er gert ráð fyrir sérstakri
stjórn Orkustofnunar hinnar
nýju. Það þykir ekki nauðsynlegt
eða eðlilegt með stjórnsýslustofn-
un. Jaröhitaháskóli Sameinuðu
þjóðanna veröur áfram undir
væng Orkustofnunar.
Orkumálastjóra, Jakobi Björns-
syni, verður falið að hrinda í
framkvæmd nýrri stefnu hjá
stofnun sinni. Jakob sagði í gær
aö hann vildi ekki ræða þessi mál
í fjölmiðlum. „Ég vænti þess fast-
lega að ráðherra komi inn á þetta
á ársfundi Orkustofnunar á
fimmtudaginn kemur. Þab liggur
fyrir álit nefndar í iönaðarráðu-
neytinu," sagöi Jakob Björnsson í
gær. Hann sagði að vissulega ríkti
nokkur spenna á vinnustaðnum
eftir að fréttist í fjölmiðlum um
niðurstöður nefndarinnar.
Starfsmönnum verbur
hjálpab
Nefndin fjallaöi um vandamál
starfsmanna Orkustofnunar. Gert
er ráb fyrir að þeir fái aðstob við
að hasla sér nýjan völl utan Orku-
stofnunar, meðal annars meb því
aö semja viö fyrirtæki, sem starfs-
menn Orkustofnunar kynnu að
stofna um einstök verkefni án út-
boðs.
Nágrannar í eina sæng
saman
Þriðja tillaga nefndarinnar
varöar starfsemi Iðntæknistofn-
unar. Þar lauk störfum nefndar-
innar á nokkuð óvæntan hátt.
Lagt var til að stofnunin samein-
ist Rannsóknarstofu byggingar-
ibnaðarins, en RB var ekki abili að
nefndastarfinu enda ekki um þá
stofnun rætt í upphafi.
„Ég hef talað við fulltrúa þess-
ara aðila og vinnuhópur kannar
hagkvæmni þessarar hugmyndar
nefndarinnar. Niðurstaða hóps-
ins á að liggja fyrir um næstu
mánaðamót," sagði Finnur Ing-
ólfsson, iðnaðarráðherra, í gær.
Nefndin segir ab fyrir hendi sé
bæði fjárhagslegur og faglegur
ávinningur með sameiningunni.
Stofnanirnar muni mynda sam-
stæða heild í rannsóknum, skapa
öflugt ránnsóknarumhverfi — og
sameining muni lækka rekstrar-
kostnað. Starfsemi beggja sé lík í
ebli sínu, enda starfi báðar stofn-
anir fyrir iðnaöinn í landinu og
séu í nágrenni hvor við aðra sem
auðveldi út af fyrir sig sameining-
una.
í skýrslu nefndarinnar segir að
ekki sé mikil skörun milli þessara
tveggja stofnana, einna helst sé
hún á efnatæknisviði, en einstak-
ar deildir muni samt styrkja hver
abra og að fagleg breidd verði
meiri en nú er. Fullyrt er að ýmis
rekstrartengd verkefni sem nú eru
unnin í báðum stofnunum, sitt
hvoru megin við götuna um
Keldnaholtssvæðið, megi sam-
eina, og er þar átt við fjármála-
stjórn, starfsmannamál, kynning-
ar- og markaðsmál, útgáfumál,
fræðslumál, fagbókasafn og fleira.
Lagt er til aö ný lög um nýja
tæknistofnun kveði á um sjálf-
stæði slíkrar stofnunar, enda sé
það reynslan erlendis frá að slíkt
sjálfstæði sé þeim nauðsyn, hvort
heldur um er að ræða hlutafélags-
form eða sjálfseignarstofnun.
Nefndin leggur ekki til ab nýja
rannsóknarstofnunin veröi
„háeffuð". Þab muni hvorki
henta stofnuninni né atvinnulíf-
inu. Hinsvegar sé sjálfseignar-
formið hentugra sé lagarammi
um slíkt form fyrir hendi.
Nefndin leggur til að enn
lengra verði gengið í hagræöing-
arátt í rannsóknastarfsemi ríkis-
ins. Sameina megi ákveðna starfs-
semi sem nú er hjá Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins, RALA,
og hliðstæða starfsemi hjá hinni
nýju stofnun. Er þab álit nefndar-
innar að sameina beri matvælar-
annsónir og efnagreiningar en í
báðum þessum málaflokkum sé
nokkur skörun á milli Iðntækni-
stofnunar og RALA. Sameining
slíkra verkefna muni þýða faglega
sterkari starfsemi auk þess sem
nýting á starfsmönnum og rann-
sóknarbúnaði yrði betri. Er lagt til
að iðnaðarráðherra ræði þessa
hugmynd við flokksbróður sinn,
landbúnabarráðherrann.
Nefndin sem vann skýrsluna
fyrir iðnaðarráðherra var þannig
skipuð:
Syeinn Þorgrímsson, deildar-
stjóri iðnaðarráðuneytis, formað-
ur; Ásbjörn Blöndal, formaður
Samorku, samtaka raforku-, hita-
og vatnsveitna; Eyjólfur Árni
Rafnsson, stjórnarformaður
Orkustofnunar; Sigfús Jónsson,
stjórnarformaður Iðntæknistofn-
unar Islands; og Sveinn Hannes-
son, framkvæmdastjóri Samtaka
iðnaðarins.
-JBP
Cuömundur E. Sigvaidason, forstööumaöur Norrœnu eldfjallastöövarinnar, segir varasamt aö sundra Orkustofnun:
Spurning um auðlindavöktun þjóðarinnar
Guömundur E. Sigvaldason,
forstöðumaður Norrænu eld-
fjallastöðvarinnar, hefur
miklar efasemdir um gildi
þess að skipta upp orkustofn-
un og leggja hana í raun niður
í núverandi mynd. Guðmund-
ur viröist raunar tala fyrir
munn fjölmargra jarð- og
náttúruvísindamanna í þessu
máli en í samtali við Tímann í
gær sagöist hann þó ekki hafa
séð nákvæma útfærslu á því
sem til stæði aö gera.
„Ef það er hugmyndin, eins
og fram hefur komið í fréttum,
að það eigi að sundra stofnun-
inni og búa til úr henni smáar
einkafyrirtækiseiningar, þá er
einsýnt að þessi fyrirtæki munu
fá afmörkuö verkefni sem eru
greidd af stofnunum sem vilja
lausn á einhverju tilteknu
vandamáli. Slíkt liggur í hlutar-
ins eðli og slíkir verkkaupar
kæra sig þá heldur ekkert um að
vera að borga fyrir einhverjar
fræðilegar rannsóknir eða
vangaveltur. Þess vegna tel ég
ab grunnrannsóknir yrbu al-
gjörlega útundan, „sagði Guð-
mundur í gær.
Hann vildi minna á að hlut-
verk Orkustofnunar væri að
fylgjast með og vakta sumar af
mikilvægustu auðlindum lands-
ins, sem væm heitt og kalt vatn.
„Fólk gleymir því gjarnan að
það, að 80% þjóöarinnar skuli
geta búib við hitaveitu má rekja
til þess fræðilega grunns sem
skapaður er við Orkustofnun.
Menn gleyma því líka að til þess
aö geta treyst á nægt framboð af
köldu vatni til neyslu, fisk-
vinnslu og iðnaðar þarf stöðug-
ar rannsóknir. Það þurfa ein-
faldlega stöðugt að vera í gangi
grunnrannsóknir til þess að
menn geti viðhaldið og nýtt á
skynsamlegan hátt þessar orku-
lindir. Þessar rannsóknir hafa
farið fram og fara fram á Orku-
stofnun," segir Guðmundur.
Aöspurður um hvort eitthvað
mæli gegn því að þessar grunn-
rannsóknir fari fram annars
stabar. t.d. í Háskólanum eða
stofnunum hans sagði Guð-
mundur það ekki vera þar sem
Háskólinn geti ekki tekið að sér
slíkt verkefni. „Þetta er auð-
lindavöktun þjóbarinnar, en
Háskólinn stundar frjálsar rann-
sóknir og honum verða ekki sett
fyrir verkefni með þessum
hætti. Háskólinn hefur það
hlutverk að mennta og rann-
saka en þó ekki á einhverju
ákvebnu fyrirfram skilgreindu
svibi varðandi þekkingaröflun
og þjónustu."
Guðmundur sagðist óttast þá
martröð að ef svona gengi í
gegn myndi þekkingaröflun
Orkustofnunar stöðvast nú á
vormánuðum 1996. „Og um
leið og þekkingaröflunin stöðv-
ast og þekkingunni er ekki hald-
ið við gerist það að við færumst
aftar í tímanum að þessu leyti.
Það sem nú er í fremstu röö í
heiminum á sviði jarðhitarann-
sókna verður ekki lengur með
eftir nokkur ár. Forsenda þess
t.d. ab reka jarðhitaskóla Sam-
einuðu þjóðanna hér á landi er
að þessir sérfræðingar á Orku-
stofnun starfi saman sem ein
heild, sem ein hljómsveit. Sé
þeim tvístrað er stoðum kippt
undan skólanum," sagði Guð-
mundur ennfremur. Hann sagði
það því sína niðurstöðu og
margra annarra kollega sinna að
í þessum efnum yrðu menn að
fara hægt í breytingar svo barn-
inu yrði ekki kastað út meö bað-
vatninu.
-JBP