Tíminn - 27.03.1996, Side 4

4

Mibvikudagur 27. mars 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Cubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sfmi: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Rofar til í loð-
dýraræktinni
Því hefur löngum veriö haldiö fram og ekki aö ófyr-
irsynju aö íslendingar séu fárfestingaglöö þjóö og
undirbúningur og áætlanagerö um arösemi fjárfest-
inga sé ekki sem skyldi. Því miöur hefur oft veriö svo
aö fjárfest hefur veriö meira af kappi en forsjá og þaö
hefur útheimt háar fjárhæöir í afskriftareikninga
bankanna.
Efnahagssérfræöingar og stjórnmálamenn fundu
sér hins vegar fyrir nokrum árum allsherjar blóra-
böggul í þessu efni sem er fjárfesting í tveimur at-
vinnugreinum, loödýrarækt og fiskeldi, og heföi
mátt ætla af umræöunni um þessi mál aö allt heföi
veriö í himnalagi heföu þessar fjárfestingar ekki
komiö til.
Vissulega var hratt af staö fariö í báöum þessum at-
vinnugreinum og miklar upphæöir töpuöust, ekki
síst í stórum strandeldisstöðvum sem lentu í gjald-
þrotum. Þessar atvinnugreinar lentu í miklum erfið-
leikum. Hins vegar er langt í frá að þarna sé að leita
meginskýringanna á útlánatöpum bankanna. Þeirra
er ekki síst aö leita í ýmsum þjónustugreinum þar
sem gjaldþrot og eigendaskipti hafa verið tíö, ekki
síst í veitingarekstri og verslun á höfuðborgarsvæð-
inu. Alkunn er mikil yfirfjárfesting í verslunar og
skrifstofuhúsnæði á ákveðnu tímabili en einhverra
hluta vegna hefur umræðan um þennan þátt ekki
verið jafn hávær. Þessi þáttur kemur þó viö fjárhag
almennings á þann hátt að útlánatöpin halda uppi
hærra vaxtastigi.
Nú er hins vegar svo komiö aö verð á skinnum er
á uppleið og hefur svo veriö um allangt skeiö, og þaö
er allt annaö útlit í loðdýraræktinni en áður var. Ný-
lega bárust fréttir af uppboði í Finnlandi þar sem ís-
lensk skinn seldust á góöu verði og er það framhald
af þeirri þróun sem hefur verið. Þetta eru góö tíöindi
og þau sýna að þrátt fyrir áföllin hefur ekki veriö til
einskis barist í loðdýraræktinni. Nokkur hópur
bænda í þessari grein þraukaöi erfiöleikatímann og
þaö þýöir aö þráðurinn slitnaði ekki og þekkingin og
reynslan er fyrir hendi í landinu. Það er þó alveg ful-
ljóst aö þaö fólk sem hefur verið í greininni allan
tímann hefur gengið í gegnum gífurlegar fjárhags-
legar þrengingar og erfiöleika.
Loðdýraræktin er háð veröi á alþjóðlegum mörk-
uðum og upp geta komið sveiflur í greininni. Horfur
eru þó betri hvað þetta varðar um þessar mundir.
Þrátt fyrir það er ekki ástæða til þess aö rjúka upp til
handa og fóta heldur styrkja þá undirstöðu sem fyrir
er og byggja á reynslunni sem fengist hefur þegar
hugsað er til frekari uppbyggingar. Ef rétt er að farið
er von til þess nú aö loðdýraræktin geti orðið fram-
tíðaratvinnuvegur í sveitum landsins, sem er stórmál
fyrir landbúnaðinn og byggðina í landinu.
Auk þess sem loðdýrabændur eru reynslunni ríkari
hvað varðar fjárhagslega uppbyggingu hafa þeir náð
tökum á þessari atvinnugrein í ríkara mæli heldur en
áöur var. Þessi búskapur byggist á þekkingu og góöri
umhugsun um sinn bústofn eins og allur góöur bú-
skapur gerir og hefur gert í gegn um tíðina. Þróunin
næstu árin verður aö vera undir formerkjunum að
„sígandi lukka sé best".
Stórmeistarar afleikjanna
Fribrik Sophusson fjármálaráðherra fær hin pól-
itísku skammarverðlaun vikunnar, enda eru
menn farnir ab tala um rábherrann sem arftaka
biskups í því að spilla fyrir eigin málstað og finna
alltaf nýja og nýja afleiki.
Sem kunnugt er hefur biskupinn verib meb
eindæmum seinheppinn í útspilum sínum í
biskupsmálinu svokallaba og
vont orðib verra í hvert sinn
sem hann hefur látib til sín
taka. Var svo komið ab best var
fyrir málstað biskups ab hann
hyrfi af vettvangi og færi í frí til
útlanda þar sem hann gæti
dvalist í rólegheitum og hugsað
áður en hann framkvæmdi
hlutina í fljótfærni.
Virbist þab ætla ab gefast
nokkub vel, þrátt fyrir ab menn
séu enn að takast á um yfirlýs-
ingar hans og faxsendingar á
fyrri stigum málsins. Er málib
komið í þann farveg ab bisk-
upsmálin snúast að mestu um
þab, sem biskupinn hefur sagt
og gert nú upp á síbkastib, en
upphaflega málib, þab sem á ab
hafa gerst fyrir 17 árum, hefur nokkub fallib í
skuggann.
Fer í fríið
Þetta ferli hefur verib meb öfugum formerkj-
um hjá fjármálaráðherranum. Upphaflega málib
hjá Fribriki felst í framlagningu ákvebinna mála,
um lífeyrissjób opinberra starfsmanna og rétt-
indi þeirra og skyldur, sem vissulega eru naub-
synleg og gagnmerk á margan hátt, þó þau hafi
vissulega ekki verib hafin yfir gagnrýni. Enda
kom á daginn ab málin voru vibkvæm og heit og
framköllubu mikla gagnrýni, bæbi efnislega og
vegna vinnubragba ráðherrans. En öfugt við
biskup, sem tók sig til og vildi berjast sjálfur fyr-
ir sínum málstab og endabi svo í fríi í útlöndum,
setti Friðrik menn í baráttuna hér heima, en fór
sjálfur í frí til Túnis.
Þetta þótti opinberum starfsmönnum hin
mesta móðgun og tvíefldust í andstöbu sinni vib
fjármálarábherrann. Og í fjarveru Fribriks greip
Davíb inn í atburðarásina, eins og frægt varb, og
sló af lífeyrismálib í bili. Þab kom sérstaklega illa
út fyrir Fribrik sem stjórnmálamann. Og eftir að
heim kom tók fjármálarábherrann upp á þeim
ósköpum að fara ab kynna eitt-
hvert hótel, sem hann var á í
Túnis, fyrir íslenskum ferba-
skrifstofum meb mærbarlegu
bréfi, sem skrifab var á bréfs-
efni rábherra og sent út meb
rábherrabílstjóranum.
Vel kann ab vera ab þab ætti
ab vera hib besta mál ab ráb-
herra bendi íslenskum ferba-
skrifstofum á einhver hótel úti
í heimi og gefi vitnisburb um
hversu frábærir ferbamanna-
stabir þau séu.
Afar óhefbbundið
Hitt er engu að síbur stab-
reynd að slíkt er afskaplega
óhefbbundib og afar sjaldgæft
ab venjulegir ferbamenn séu ab reka vibskiptaleg
erindi hér heima fyrir einstök hótel, sem þeir
hafa dvalist á erlendis. Enda kemur á daginn ab
þjób fjármálarábherrans skilur erindrekstur hans
þannig að um fullkomlega óvibeigandi fyrir-
greibslu hafi verib ab ræba hjá honum.
Þannig er ráðherrann búinn ab stórspilla pólit-
ískri stöbu sinni á nokkrum dögum, algerlega ab
naubsynjalausu, meb röb pólitískra afleikja. Þó
málarekstur þeirra biskups og fjármálarábherra
eigi fátt sameiginlegt, þá er ljóst ab þeir tengjast
meb þessum einstaka hætti, ab hafa bábir náb að
stórspilla fyrir sér og sínum málum með því ab
sýna óvenjulega sjaldgæfa fléttu afleikja. Þeir eru
orbnir stórmeistarar afleikjanna og þurfa að tefla
af mikilli snilld til ab missa ekki taflib endanlega
úr höndunum.
Garri
Friðrik Sophusson.
Tekur að
sér kynn-
jngu á hót-
eli í Túnis
I „Fyrr í þessum mánuði atti^eg 1
GARRI
Viðvörunarbjöllur hringja
Háeffun ríkisbankanna er á dag-
skrá stjórnvalda. Slík breyting á
rekstrarformi ríkisviðskiptabank-
anna hefur ýmislegt til síns ágæt-
is, auk þess sem þrýstingur er á
málib frá Evrópusambandinu.
Þessi breyting jafnar abstöbu
bankanna á markabi meb ýms-
um hætti, t.d. því ab afnema rík-
isábyrgbina og möguleikar ríkis-
banka til ab styrkja eiginfjár-
stöbu aukast. Breytt rekstrarform
hins vegar felur ekki endilega í
sér ab viðkomandi banka þurfi ab
selja vibstöbulaust einhverjum
einkaabilum, eins og raunar til-
hneigingin hefur verib til í einka-
væbingu stórfyrirtækja fram til þessa.
Finnur Ingólfsson hefur lýst þeirri stefnu sinni ab
hann telji eblilegt ab hlutafé í ríkisbönkum verði
aukið eftir rekstrarformsbreytinguna og einkaabilum
verbi þá heimilab ab kaupa á markabi þab vibbótar-
hlutafé sem til verbur. Ríkib hins vegar haldi sinni
eign, þó svo ab hlutfallslega muni hún eitthvab
minnka.
Þessa stefnu vibskiptarábherra mætti flokka sem
millistefnu, þar sem nokkur varleg skref eru stigin í
átt til einkavæbingar ríkisvibskiptabankanna. Ötulir
andstæbingar einkavæbingar bankanna og harðsvír-
abir einkavæðingarsinnar sitja hins vegar eftir hund-
óánægbir og finna málinu flest til foráttu.
Sporin hræba
Mebal almennings hins vegar virbist almennt
gæta mikillar tortryggni þegar umræban berst ab
einkavaeðingu ríkisfyrirtækja, og er þab ekki ab ófyr-
irsynju. Reynslan af einkavæbingu gefur mönnum
einfaldlega ekki tilefni til bjartsýni. Salan eða „gjöf-
in", eins og sumir hafa kallað þab, á Útvegsbankan-
um er eitt þessara dæma sem menn horfa til. Og nú
síbast er þab kannski fyrst og fremst reynslan af
einkavæbingu SR-mjöls sem menn minnast með
hryllingi. Þeir eru fáir sem eru tilbúnir að verja þá
sölu núorbib, enda ljóst ab þeir sem hrepptu SR-
hnossið fengu svo sannarlega „allt fyrir ekkert". Slík-
ar stórgjafir á eignum almennings eru illa þokkabar
og því er það ekki skrýtið þó nú hringi allar vibvör-
unarbjöllur og aðvörunarkerfi með þjóbinni og raub
aðvörunarljós blikki um þjóðfélag-
ib allt eftir ræbuhöld á aðalfundi
íslandsbanka í fyrradag.
Kristján Ragnarsson, stjórnar-
formabur bankans — og þar með
talsmabur sömu afla og eignubust
Útvegsbankann og ab talsverðu
leyti sömu abila og eignubust SR-
mjöl líka — upphóf kunnuglegan
söng um kosti þess fyrir þjóbfélag-
ið og bankarekstur í landi í heild
ab íslandsbanki og Búnabarbank-
inn sameinist. Þab er einmitt eitt
abaleinkenni hinna stóru gjafa ab
ab baki þeim er sagbur liggja ein-
hver æbri tilgangur fyrir þjóbfé-
lagib í heild — „endurskipulagn-
ing bankakerfisins" eba þá ab „nýta þekkingu og
reynslu þeirra sem þegar fást vib rekstur mjöl-
vinnslu". Fyrstu viðbrögb hins hversdagslega og
heilbrigba íslendings eru einföld: hann spyr hvort
nú eigi að gefa gæðingunum Búnabarbankann líka.
Mikil eftirspurn
Nú kann þab í sjálfu sér ab vera abjaaö muni koma
í ljós að heppilegast sé aö sameina Islandsbanka og
Búnaðarbanka. Að slík ráðstöfun leiði frekar en t.d.
sameining Landsbanka og Búnaðarbanka til heppi-
legrar samkeppni í bankakerfinu. Ekkert slíkt liggur
þó með áberandi hætti í spilunum. Og einmitt
vegna þess að nú hafa eigendur íslandsbanka sýnt
áhuga á að eignast Búnabarbankann og munu
byggja upp allan þann þrýsting sem þeim er mögu-
legur til að fá bankann, er full ástæöa til aö taka líf-
inu meö ró og gæta þess að rasa ekki um ráð fram.
Búnaðarbankinn er eftirsótt og verbmæt eign, sem
kaupahébnar úti í bæ eru æstir í aö eignast.
Almenningur á heimtingu á því að Búnaðarbank-
ans bíði ekki örlög útsölunnar og að þær viðvörunar-
bjöllur, sem nú þegar eru farnar að hljóma í eyrum
fólks, hljómi líka í eyrum viðskiptarábherrans og rík-
isstjórnarinnar. Raunar hefur vibskiptaráðherra sagt
opinberlega aö SR-ævintýrið muni aldrei endurtaka
sig, fái hann einhverju ráöib. Margir munu fylgjast
vel meö því hvort ráðherrann stendur viö þá yfirlýs-
ingu.
-BG
tslandsbanki:
Vill kaupa
Búnaöar-
aanka
lega má sýna fra'n a aöl
sameining Islandsbanka |
■bankaskilarmikiUiÞag I
meigumvi^yijl
Á víbavangi