Tíminn - 27.03.1996, Síða 5

Mi&vikudagur 27. mars 1996
5
María Finnsdóttir:
• t
011 börn eiga aö sitja vel
varin í bíl — alltaf
Flest börn ferðast daglega
um í bílum. Alltof mörg
þeirra nota ekki þann ör-
yggisbúnað sem til er og eru
því í stöðugri lífshættu. En
hvers vegna?
Vita forráðamenn þessara
barna ekki aö krafturinn við
árekstur á 50 km hraða er sá
sami og að detta ofan af fjórðu
hæð á húsi? Dettur nokkrum í
hug að láta barnið sitt vega
salt í slíkri hæð? Sennilega
ekki, ekki einu sinni í nokkrar
sekundur.
Öll börn eiga að sitja vel varin
í bíl — alltaf. Þetta er ein af
grundvallarreglwn í góðu bama-
uppeldi, og sjálfsögð réttindi
barnins.
Því miður virðast enn ein-
hverjir halda að börn þurfi
ekki að nota barnabílstól eða
bílbeltið þegar ekið er hægt
eða þegar aðeins á að skreppa í
stutta ökuferð, t.d. til kaup-
mannsins á horninu, í skól-
ann eða leikskólann. Skyldu
þeir hinir sömu vita að flestir
árekstrar verða í næsta ná-
grenni heimilisins? Ekki má
heldur gleyma að við erum
ekki ein á ferð í umferðinni.
Hvað með hina bílstjórana, er
alltaf hægt að treysta þeim?
Börn sem eru laus í bílum
verða mjög oft fyrir alvarlegri
áverkum en þau sem nota ör-
yggisbúnað, þurfi að snögg-
hemla bílnum. Við slíkar að-
stæður þarf ekki mikinn öku-
hraða til svo að barn kastist til
VETTVANGUR
í bílnum og lendi jafnvel út
um bílglugga.
Við heyrum líka um þá sem
enn halda að nóg sé að barnið
sitji í aftursæti bílsins. Rann-
sóknir sýna hins vegar að lítill
munur er á slysahættu, hvort
sem farþegar sitja lausir í fram-
eða aftursæti. Laus farþegi í
aftursæti eykur þess utan
áhættu þeirra sem sitja í fram-
sætum. Ef barn sem er 20 kg
aö þyngd og situr laust í aftur-
sætinu og bíllinn snarstansar á
50 km hraða kastast það fram
með þyngd sem samsvarar
1250 kg.
Samkvæmt umferðarlögum
eiga allir í bílum að nota bíl-
belti og barn yngra en 6 ára
skal í stað öryggisbeltis eða
ásamt með öryggisbelti nota
barnabílstól, beltispúða eða
annan sérstakan öryggis- og
verndarbúnað ætlaðan börn-
um.
Hve mörg börn slasast
árlega í bílum?
Ef litið er 5 ár aftur í tímann,
kemur í ljós að svipaður fjöldi
barna 14 ára og yngri slasast ár-
lega í bílum, þ.e. um 85 börn á
ári að meðaltali.
Á sl. ári slösuðust 128 börn í
bílum. Ef þessar tölur eru skoð-
aðar nánar, sést að mikil fjölg-
un hefur átt sér stað í yngri ald-
urshópunum, þ.e. hjá 6 ára
börnum og yngri. Þar slösuðust
40 böm í bílutn af þeim 49 sem
slösuðust í umferðarslysum árið
1995 (samkv. slysaskráningu
Umferðarráðs). í eldri hópnum
slösuðust 165 börn og þar af 88
í bílum.
Um helmingur allra bama, sem
slasast í bílum, notar ekki viðeig-
andi öryggisbúnað.
Á hvaö ber aö leggja
áherslu?
Foreldrar bera ábyrgð á að
börn noti þann öryggisbúnað
sem hentar hverju sinni. Þeir
bera einnig ábyrgð á að örygg-
isbúnaðurinn sé rétt notaður,
þ.e. að hann sé rétt festur í bíl-
inn og barnið rétt fest í búnað-
inn.
Hvers konar öryggis-
búnaöur er til?
í dag er á markaði hér á landi
mjög góbur öryggisbúnaður,
sem hentar börnum á öllum
aldri, og eru foreldrar hvattir til
að kynna sér hann vel.
Við getum ekki komið í veg fyr■
ir öll slys á bömum í umferðinni,
en með góðum öryggisbúnaði get-
um við dregið úr alvarlegum
áverkum.
Höfundur er leikskólafulltrúi hjá Um-
fer&arráöi.
Fjölskyldupælingar Albees
Kjallaraleikhúsib: ÞRJÁR KONUR STÓRAR eft-
ir Edward Albee. Þýbing: Hallgrímur H.
Helgason. Leikstjórn: Helgi Skúlason. Leik-
mynd og búningar: Elín Edda Árnadóttir.
Lýsing: Björn Bergsteinn Cubmundsson.
Frumsýnt í Tjarnarbíói 24. mars.
Það er rétt sem Helgi Skúlason sagbi
í útvarpsviðtali á dögunum: Þetta er
dæmigert leikaraleikrit, — þab gef-
ur góbum leikkonum margvísleg
færi sem voru meb köflum vel nýtt
í sýningu Kjallaraleikhússins. Ann-
að mál er hitt hversu merkilegt
skáldverk þetta nýja verk Albees er,
almennt skobab. Þab er aubvitab
ljóst ab þarna heldur kunnáttumab-
ur á penna. Albee var á sínum tíma
ein skærasta stjaman í bandarískri
leikritun og ber hæst af verkum
hans Hver er hræddur vib Virginíu
Woolf? sem tvívegis hefur verib sett
upp hér á landi. Fyrst kom reyndar
einþáttungurinn Saga úr dýragarb-
inum, seinna A Delicate Balance
sem á íslensku hét Ótrygg er ögur-
stundin. Fleiri verk Albees munu
ekki hafa verib svibsett hérlendis
fyrr en Þrjár konur stórar, nýjasta
verk höfundar, kemur nú upp í
Kjallaraleikhúsinu, en það er reynd-
ar ekki í kjallara lengur heldur í
Tjarnarbíói, sem er ágætur salur fyr-
ir leiksýningar.
I fróblegri grein þýbanda í leik-
skrá er ferill Albees rakinn og lýst
þeirri blöndu raunsæis og fjar-
stæðna sem honum tókst ab brugga
meb svo eftirminnilegum hætti
fyrrum. í seinni tíb hefur áhuginn á
höfundinum dvínab, enda vib-
fangsefnib orbib „æ furbulegra og
LEIKHUS
GUNNAR STEFÁNSSON
sérviskulegra", eins og þýbandinn
segir. Þrjár konur stórar er nokkub
undarlegt og „sérviskulegt" verk.
Þab er út af fyrir sig ekki galli. En
þab hefur komib fram í kynningu á
verkinu ab þarna sé höfundurinn
ab glíma vib sína eigin persónulegu
reynslu, erfib samskipti hans vib
kjörmóbur sína og sálarkreppu
vegna samkynhneigbar. Hér er oft
rætt um soninn sem hljópst ab
heiman og kom ekki fyrr en ab tutt-
ugu árum libnum. Þessi sonur er
meira ab segja þögult hlutverk í
leiknum. Að mínum dómi tekst
höfundinum aldrei ab gera þessar
pælingar um soninn og fjölskyldu-
málin áhugaverbar eba lifandi. Af
því ab þetta er kvika leiksins verbur
þab ab miklu leyti „tóm sérviska",
persónuleg pæling, en án þeirrar
dýptar og skáldlega frumleiksanda
sem mabur væntir af slíku leik-
skáldi.
Verkib skiptist í tvennt. Fyrri
hluti er nokkub raunsæisleg mynd
af gamalli konu sem er ellihrörnub
og minnislaus, komin á síbasta
snúning og rekur ruglingslegar
minningar og birtir heldur kaid-
ranalega sýn á samferbafólkib. Hjá
henni er mibaldra kona, í þjónustu
hennar og annast hana, og loks ung
kona, fulltrúi lögfræbings hennar.
Gamla konan er í mibpunkti og
stýrir umhverfinu, sú mibaldra
reynd og ablagar sig abstæbum,
meb ósentímentalt vibhorf til
hrörnunar og dauða. Sú yngsta er
dæmigerbur ungur fáráblingur, sem
stendur í ab leibrétta þá gömlu, sú í
miðið sussar jafnan á hana. Fyrri
hlutanum lýkur svo á því ab sú
gamla fær slag.
Þessi hluti var einfaldur og tíb-
indalítill, — Helga Bachmann er þar
í sjónarmibju sem elsta konan.
Helga ber sig vel og beitti sínum
þrautreyndu brögbum, en texta-
mebferbin var nokkub óörugg. Á
hinar reynir minna þarna, þær eru
eins konar undirspil við ræbu
gömlu konunnar. Ef þessi þáttur er
tekinn út af fyrir sig, var þetta bara
smámynd af ellhrörnun gamallar
ríkiskonu og ekki meira um það ab
segja.
En í seinni hlutanum er alveg
snúib vib og nú kemur í ljós ab kon-
urnar þrjár eru ein og sama konan á
mismunandi aldursskeiðum. Og
fær nú hin unga ab vita þab frá hin-
um eldri ab hennar bíbur óglæsilegt
líf og ástardraumar og annab slíkt á
fyrir sér ab fölna. Ófarnaburinn
stafar ekki síst af ýmiss konar kyn-
ferbislegri ófullnægju og vangetu,
kynkulda, framhjáhaldi og svo
framvegis — sem reyndar var búib
ab ýja ab í fyrri hlutanum. Inn í
þetta kemur svo uppgjörib vib son-
inn sem situr vib dánarbeb móbur
sinnar baksvibs.
Þab er að sönnu býsna sniðugt ab
leika sér meb æviskeib manneskj-
Edda Þórarinsdóttir, Helga Bachmann
og Halla Margrét jóhannesdóttir í
hlutverkum sínum.
unnar eins og hér er gert. Albee hef-
ur ekki ab ófyrirsynju lagt rækt vib
absúrdleikhúsib, og hér nýtir hann
sér ýmsa tækni þess, án þess þó ab
víkja nokkru sinni í grundvallarat-
ribum frá rökrænni orbræðu. Gall-
inn er hins vegar sá, ab mér finnst
ab þessir tveir hlutar lobi ekki vel
saman. Og þegar ab er gáb, verbur
kynferbisþátturinn, eins og hann
kemur fyrir hér, hreinlega of veik
undirstaba. Sú sálfræbilega fjöl-
skyldukönnun, sem lagt er upp
með, ristir ekki nógu djúpt. Hins
vegar er leikni höfundar í samræbu-
list slík ab þátturinn verbur meb
köflum býsna skemmtilegur, jafn-
vel neistar af þessu öðru hverju.
Blossinn dugir þó ekki til ab gera
sýninguna í heild ab þeirri tilfinn-
ingalegu upplifun sem mabur hefbi
getab búist við.
Svibsmyndin er falleg og stíl-
hrein, mjúk og kvenleg, og búning-
ar nokkub góbir líka, nema hvab
seinni búningur Höllu Margrétar
var of banall, sem ekki mátti vib.
Leikstjórnin miðast vib ab leikkon-
urnar njóti sín. Hlutverkin eru þó
mjög misvel mótuð frá höfundar
hendi. Það hefbi vísast þurft svip-
meiri leikkonu en Höllu Margréti
Jóhannesdóttur til að gera yngstu
konuna lifandi, en hún verbur nán-
ast utanveltu á svibinu, bæbi hreyf-
ingar, raddbeiting og framganga
eins og úr samhengi. Edda Þórarins-
dóttir leikur mibaldra konuna. Hún
hefur afar fallega svibsframkomu og
raddbeitingu, en persónugerbina
skortir nokkub á dýptina, líklega
fullt eins frá höfundar hendi. Hún
nábi þó góbum sprettum, til dæmis
í gebshræringaratribinu þegar hún
ræbst ab syninum. — Þab þögla
hlutverk er í höndum Þorsteins M.
Jónssonar.
Helga Bachmann er vitaskuld
prímadonna sýningarinnar og náði
sér vel á strik í seinni hlutanum.
Hún gaf elstu konunni bæbi reisn
og dýpri tóna aldurs og reynslu,
hlutverkib er vel unnib, raddbrigbi
og svipbrigbi nutu sín vel og valdið
á textanum varb eins og meira vib
öflugri mótleik, einkum frá Eddu.
Þýðingin er nokkub hrá, heyrbist
mér, en sæmilega lipur. Aldrei get
ég fellt mig vib hina enskulegu
notkun sagnarinnar ab elska. Þab er
ekki íslenska ab tala um „ab elska ab
ríba út" og annab í þeim dúr. Og
óþarfa tilgerb sýnist mér ab snúa
upp á orbaröb í nafninu eins og gert
er. Three Tall Women er bara Þrjár
stórar (eba háar) konur.
Kjallaraleikhúsib er sem sagt
komib upp á yfirborbib og vonandi
á þab líf fyrir höndum. Hver veit
nema það komist upp á efri hæbir!