Tíminn - 27.03.1996, Blaðsíða 7
Mi&vikudagur 27. mars 1996
7
Margrét Gubnadóttir, prófessor í sýklafrœöi viö lœknadeild Háskóla íslands, segir aö staöan sem heilbrigöisyfir-
völd í Bretlandi standa frammi fyrir um þessar mundir sé mjög alvarleg:
„Getum útilokað alla
Margrét Cubnadóttir, prófessor í sýklafrœbi, var í gœr ab störfum á Rannsóknarstofu Háskólans í veirufrœbi.
Tímamynd CS
eimsbyggðin er sleg-
in óhug vegna fregna
frá Bretlandi, sem
gefa til kynna að tengsl séu
milli riðu í nautgripum og
banvæns hrörnunarsjúk-
dóms, Creutzfeldt- Jacobs-
veiki. 10 einstaklingar, 20-
42ja ára, hafa greinst með
sjúkdóminn og óttast Bretar
jafnt og umheimurinn allur,
að faraldur geti blossað upp,
ef sýnt veröur fram á tengsl
kúariöu við sjúkdóminn.
Æsifréttablöð erlendis ganga
svo langt að líkja ástandinu
við alnaemi og að líkindum
verður öllum nautgripa-
stofni Bretlands fargaö til að
minnka líkurnar á sýkingu.
Margrét Guðnadóttir, pró-
fessor í sýklafræði við HÍ,
segir í samtali við Tímann
að full ástæöa sé til að líta
þessi mál alvarlegum aug-
um, en við Islendingar séum
Jjó vel settir miðað við ná-
grannajjjóöirnar.
„Petta er virkilegt áhyggju-
efni. Það er alvarlegt mál að
finna 10 sjúklinga á þessum
aldri, yfirleitt er fólk miklu
eldra þegar það fær sjúkdóm-
inn. Það er full ástæða til aö
sýna ýtrustu varkárni og fara
varlega gagnvart kúnum, ef
marka má fréttir," segir Mar-
grét Guðnadóttir.
Hún segir Creutzfeldt-
Jacobs- sjúkdóminn hafa verið
þekktan um langa hríð, en
hann hafi yfirleitt haft jafna
dreifingu í veröldinni. Ein-
staka sinnum hafi komið upp
svæði meö hrörnunartíðni
langt umfram meðallag, klass-
ískasta dæmið sé frá Nýju-Gín-
eu.
Meðgöngutími sjúkdómsins
getur veriö allt að 30 ár og því
er ógjörningur að segja fyrir
um hve margir gætu verið
smitaðir nú þegar. „Líkami
manna og dýra myndar ekki
mótefni gegn sýklinum.
Hrörnunin eykst hægt í líffær-
urn, aðallega heila, og endar
með dauða."
Gæti eins smitast úr
mjólkinni
„Ef uppspretta sýkingarinn-
ar í Bretlandi núna er ekki úr
dópi eða öðrum óþverra, held-
ur tengd smiti úr dýrum, þá er
málið mjög alvarlegt. Upp-
sprettan gæti hæglega verið
mjólk eins og kjöt."
Aðspurð um samlíkingu
breskra æsifréttablaða við al-
næmisfaraldurinn segir
Margrét að alnæmið sé gjör-
ólíkur sjúkdómur, en á af-
mörkuðum svæðum geti
Creutzfeldt-Jacobs-sjúkdóm-
urinn haft meiri möguleika til
að vera skaðvaldur en alnæm-
ið. Um það vitni rannsóknirn-
ar á Nýju-Gíneu þar sem um
þriðjungur dauðsfalla innan
ákveðins ættbálks var rakinn
til sjúkdómsins.
Jarðarfararsiðir frumbyggja á
Nýju-Gíneu voru í stuttu máii
þeir að við greftrun tóku kon-
ur og börn heila hins látna og
tróðu í bambus. Síðan var heil-
inn steiktur við loga og étinn
af ættingjum. Vísindamenn
töldu í fyrstu að um arfgengan
sjúkdóm væri að ræða, en
skildu ekki hvers vegna hann
lagðist aðeins á kvenfólk og
unga drengi. Skýringin reynd-
ist sú að eftir að drengirnir
náðu 8 ára aldri voru þeir flutt-
ir í sérstakar búöir þar sem
karlmenn bjuggu einir og því
voru það aðeins konur og
drengir innan átta ára sem
viðhéldu sjúkdómnum með
útfararsiðum sínum.
Flokkast undir smit-
sjúkdóm
Margrét segir að Creutzfeldt-
Jacobs- sjúkdómurinn flokkist
undir smitsjúkdóma. „Sýkill-
inn er reyndar á mörkunum,
menn eru alltaf að tala um
prótein sem þarna séu aö
verki, en ég held að veirufræð-
ingar séu ekki mjög ánægðir
með þá kenningu almennt.
Heilarnir frá Nýju-Gíneu voru
sendir til Bandaríkjanna og
þar tókst að sýkja apa meö
þeim. Þannig höfum vib
óyggjandi sannanir fyrir að
hægt sé ab flytja smit milli
fólks og dýra.
Annað, sem varðar riðuna,
er að við erum búin að bjástra
heillengi við hana, ekki síst í
Bretlandi og þar töldu menn
að hún væri mjög tegunda-
bundin í sauðfé. I kringum
1960 tókst að færa hana yfir í
mýs og þegar það var skoöað
nánar, kom á daginn ab músa-
stofnar virtust vera mjög mis-
næmir fyrir smitun, vissar ætt-
ir tóku veikina miklu fremur
en abrar. En ef beðiö var nógu
lengi, þá fór kannski öll hrúg-
an. Menn sögðu það háð því
hve mikið smitefni hefði verið
gefið í einu."
Bann gegn innflutn-
ingi réttmætt
— Hafa þau ríki, sem hafa
lokað á innflutning á nautakjöti
frá Bretlandi, brugðist of harka-
lega við?
„Nei, þau hafa brugðist al-
veg fullkomlega rétt við. Ég er
alveg sammála því ab gera allt
sem hægt er til ab forðast
hugsanlegt smit á milli landa.
Ég er viss um ab það er búið að
fylgjast mjög vel með þessu
ferli. Pólitískt stuðla menn
ekki að niðurskurði nema hafa
mjög sterkar vísbendingar í
höndunum."
— Þú telur þá að yfulýsingin
hefði ekki verið birt nema mjög
rökstuddur grunur hafi verið fýr-
ir hendi, þótt enn sé aðeins talað
um vísbendingar?
„Já. 10 tilfelli hjá þessu unga
fólki benda mjög sterklega til
að það sé einhver umhverfis-
þáttur í náttúrunni, sem stuðl-
ar að þessari auknu útbreiðslu.
Bretar eru það varkárir menn
að þeir hlaupa ekki með svona
mál til ráðuneytis nema með
rökstuddum grun. Við getum
því nánast útilokað alla móð-
ursýki."
Náib sambýli íslend-
inga vib búfénað
segir sitt
— Hvað með okkur íslend-
inga? Þurfum við að óttast að
riða berist úr sauðkindinni?
„Hingað til hafa ekki komiö
upp nein tengsl við sauðkind-
ina, og vegna náins sambýlis
okkar við hana í aldanna rás
held ég að við þurfum ekki að
óttast að svo verði. Það væri
örugglega komið á daginn ef
sauðfé bæri riðu í fólk. Við er-
um sem betur fer vel sett hér á
landi, en það er full ástæöa til
að vara sig á innflutningi, ekki
bara af þessu tilefni heldur á
ýmsum öbrum sviðum."
Margrét er eindregið sam-
mála tillögu yfirdýralæknis að
banna allan innflutning á
gæludýrafóbri frá Bretlandi.
„Mér finnst það afar rökrétt
aðferð. Ég sé ennfremur ekki
ástæðu til aö land, sem of-
framleiðir matvæli, sé yfirhöf-
uð að flytja inn gæludýrafóð-
ur. En það er önnur saga.
Hreinlega af heilbrigðisástæð-
um á að stöðva allan slíkan
innflutning, ef þab er hægt."
Einangrun landsins
gerir bústofninn
næmari
— ísland hefúr haft strangari
reglur en mörg önnur lönd hvað
varðar innflutning á kjöti. Hafa
þcer varúðarráðstafanir nú sann-
að gildi sitt?
„Já. Reglur um innflutning
eru aldrei of strangar, það sér
maður best núna. Hérlendis
höfum við haft búfé í tiltölu-
lega vernduöu umhverfi í
mjög langan tíma og því er
stofninn líka miklu næmari.
Ef slys koma upp, getum vib
því átt von á verri afleiöingum
en önnur lönd. Það sáum vib
best þegar karakúlpestirnar —
þurramæbi, votamæði og
visna — komu hingað fyrr á
öldinni og ollu gífurlegum
skaða. Þeir sjúkdómar dreifð-
ust mjög hratt, bæði vegna
þess að vib búum í fremur
köldu landi sem er hagstætt
fyrir sýkla og ekki síöur af því
að skepnurnar voru mjög
næmar vegna einangrunar
sinnar."
Björn Þorláksson