Tíminn - 27.03.1996, Page 11
Miðvikudagur 27. mars 1996
IfttKisim
n
Karl Ferdinand Thorarensen
frá Cjögri í Árneshreppi
Fæddur 8. október 1909
Dáinn 28. febrúar 1996
Vinur minn og sveitungi, Karl
F. Thorarensen frá Gjögri, er lát-
inn. Hann er ekki lengur á með-
al okkar. Við þau leiðarlok lang-
ar mig að minnast hans meö
nokkrum kveðju- og þakkarorð-
um.
Karl var fæddur á Gjögri í Ár-
neshreppi á Ströndum. Foreldr-
ar hans voru hjónin Jakob
Thorarensen, bóndi á Gjögri, og
Jóhanna Guðmundsdóttir. Jak-
ob á Gjögri var sonur Jakobs
Thorarensen, kaupmanns og
stórbónda á Kúvíkum við
Reykjarfjörð, og konu hans,
Guðrúnar Óladóttur frá Víborg
í Ófeigsfirði. Jóhanna á Gjögri
var dóttir Guðmundar Pálsson-
ar, bónda í Kjós. Stóðu aö Karli
sterkar og merkar ættir bæði í
föður- og móðurætt.
Áður en Jakob á Gjögri gekk
að eiga Jóhönnu hafði hann átt
tvö börn með Vilhelmínu Sig-
urðardóttur frá Stóra-Fjarðar-
horni í Kollafiröi. Þau voru Jak-
ob Thorarensen skáld ogjakob-
ína kaupkona á Hólmavík. —
Karl kveður síðastur sinna
systkina þennan heim á 87. ald-
ursári.
Aö því er ég best veit var Karl
heilsuhraustur um sína ævidaga
þar til nú tvö til þrjú síðustu ár-
in. Síðastliðið ár var hann þrot-
inn aö heilsu og kröftum, og að
síöustu sárþjáður. Dauðinn,
þegar hann bar að, var því hon-
um kærkomin lausn frá þján-
ingu. Löngum starfsdegi var
lokiö. Hann hafði ávallt unnið
hörðum höndum og aldrei hlíft
sér þar sem hann gekk að verki.
t MINNING
Hann var vel að hvíldinni kom-
inn, þegar kallið kom.
Karl fór ungur úr foreldrahús-
um. Fyrst fór hann í fóstur til
Karolínu föðursystur sinnar í
Reykjarfirði og manns hennar,
Friöriks Söebeck bónda þar og
beykis. — Þó ég viti það ekki
fyrir víst, þá held ég að leið
hans þaöan hafi legið að Ósi í
Steingrímsfiröi. Þaðan hafi
hann komist undir verndar-
hendi hálfsystur sinnar, Jakob-
ínu á Hólmavík. Þess naut hann
þar til hann hálffullorðinn fór
til Reykjavíkur til náms og
starfa. Fór þá í járnsmíðanám,
sem upp frá því varð hans aðal
lífsstarf.
Karl dró ekki dul á það, að
hann teldi sér hafa verið það
mikið lífslán að komast undir
verndarvæng þessarar hálfsyst-
ur sinnar. Hún var honum nær-
gætin og umhyggjusöm og
veitti honum það aðhald sem
hann þurfti á bernskuskeiði
sínu. — Það sýnir hvers hann
mat hana, að henni gaf hann
það heit að bragöa aldrei áfengi.
„Það heit hefi ég haldið," sagði
hann. Var auöfundið á orðum
hans, að hann teldi að það
heföi veriö sér til hamingju.
Annars hefð' getað farið verr
fyrir sér. Sjálfur sagði hann mér
að hann hefði verið ódæll í
æsku og ekki alltaf sést fyrir. Eft-
ir að ég fór að kynnast Karli og
hafði sagnir af honum var hann
dagfarsprúður maður og góður
vinnufélagi, afkastamikill og
vel verki farinn.
En í honum bjó kynfylgja
hans úr föðurætt, funheit skap-
brigði sem gátu komið fyrir-
varalaust eins og goshver.
Skorti hann þá ekki orögnótt
fremur en marga kynsmenn
hans. En þau geðbrigöi stóðu
stutt. Duttu niður í dúnalogn
jafnskjótt og þau komu. Enginn
erfði þetta stundu lengur og
hann baðst afsökunar á bráð-
ræöis orðum sínum. — Með
aldri og þroska tókst honum að
ná valdi yfir geðsveiflum sín-
um. Enda var hann af öllum
sem kynntust honum vel látinn
og mönnum hlýtt til hans.
í Reykjavík átti hann heima
nokkur ár og stundaði iðn sína.
Þar fann hann sinn lífsförunaut
og stofnaði sitt heimili. — Á
þeim árum var knappt um
vinnu í Reykjavík. Kreppan og
atvinnuleysi sagöi til sín. Þegar
bygging Síldarverksmiðjunnar á
Djúpuvík hófst, 1934, varð þar
mikið um að vera og eftirspurn
eftir vinnukrafti. Þar var þörf
fyrir iðnaðarmenn, þar með
talda járnsmiði. Þangað réðst
Karl til verka í sinni iðngrein og
starfaði þar meöan verksmiðjan
var starfrækt. Hann var kominn
heim á sínar ættar- og æsku-
slóðir. Hér festi hann rætur,
sem erfitt var að slíta.
Meðan hann átti heima á
Djúpuvík hófst hann handa um
byggingu íbúðarhúss á föður-
leifð sinni, Gjögri. Varði hann
til þess öllum frístundum sín-
um svo óhægt sem það var.
Sótti hann það af einstakri elju
og atorku.
Þegar honum hafði tekist að
Káta sekkjapípan
Út er komin á vegum Tóna og
steina ný bók með 13 frum-
sömdum píanólögum fyrir börn
eftir Elías Davíðsson. Bókin
nefnist Káta sekkjapípan og er
ætluð píanónemendum á fyrstu
tveim árum. Lögin heita: Jóla-
bjöllurnar; Rólegt lag; Start-
stop; Káta sekkjapípan; Brella;
Angurvær vals (eða Vaise de Pa-
ris); Jerevan syrgir; Karlmanna-
dans; Froskurinn; Trúöarnir; Á
leiðinni til Lattlatt; Tango triste;
og Meistara Charles dreymir.
Bókin er gefin út með dreif-
ingu erlendis í huga, þ.e. með
skýringartextum á ensku,
Fréttir af bókum
frönsku, þýsku, dönsku, finnsku
og íslensku. Robert Guillemette
hannaði bókina og teiknaði
kápuna.
Bókin fæst hjá Tónastöðinni,
Óðinsgötu 7, Reykjavík, og
kostar kr. 600.
Þetta er þriðja bók sem Tónar
og steinar, einkaforlag Elíasar
Davíðssonar, gefur út, og sjö-
unda tónlistarbók Elíasar sem
ætluö er ungu fólki.
Hve langt undan
eru hugsandi vélar?
Brainmakers eftir David Freedman. Simon
& Schuster. 214 bls. $22.
Frásögn þessa af tilraunum til að
setja saman hugsandi vélar hefur
ritað bandarískur blaöamaður,
sem einkum ritar um vísindi, að
nokkru í fréttastíl, að því er gefið
er í skyn í ritdómi í Intemational
Herald Tribune 15. september
1994. „Frá því síöla á sjötta ára-
tugnum, að til var tekið við til-
raunir þessar, hefur athyglisverö-
ur árangur náðst. Nú eru í notkun
sjáandi vélar, sérfræöileg kerfi,
sem veita ráðgjöf við erfiðar
ákvörðunartökur. Og sums staðar
er unnt aö taka upp símtól og
skiptast á orðum við tölvu, stað-
gengil símastúlku. — En þótt
hæfni tölva til að líkja eftir til-
finningum manna og ályktunum
miöi fram, hefur vandi þessi vax-
ið í augum vísindamanna upp í
nýtt veldi ... David Freedmann
hefur tekist á hendur að gefa yfir-
lit yfir, á hvert stig vélræn greind
er komin."
„Forsenda hans er sú, að til-
raunir þeirra, sem hófu rannsókn-
ir á vélrænni greind hafi mistek-
ist, sakir þess að tilraunir þeirra til
aö fella mannlega hugsun að rök-
rænum reglum komust í blind-
götur ... Freedman gerir síðan
grein fyrir viðleitni til að ná fram
vélrænni greind með því að líkja
eftir líffræðilegum forsendum
mannlegrar greindar. Eftir bjart-
sýnum rannsóknarmanni ef haft:
„Um 25 ár eru nú fram til silicon-
heila." — Þau orð hafa sérlega
annarlegan hljóm, því að 25 ár
eru nálega hin sama tímalengd,
sem í öndverðu þótti þörf á til að
skapa hugsandi vélar." ■
gera það íbúðarhæft flutti hann
fjölskyldu sína í þaö og var þar
öllum stundum sem honum
gáfust frá störfum sínum á
Djúpuvík. — Þegar vinna fór að
dragast saman jók hann umsvif
sín á Gjögri. Og þar kom að
hann settist alfarið að á Gjögri.
Hugðist hann framfæra sig og
fjölskyldu sína á smá búskap
þar og sjósókn.
Gjögur var aldrei talin mikil
bújörð. Hún er landlítil og mik-
ið af landareigninni klettar og
gróðurlausir melar og engjalítil.
En aðstaða til róðra á smábát-
um góö meðan fiskur gekk að
landi með eðlilegum hætti. Á
gróðurlausum melum útundir
þar sem nú er flugvöllur, tókst
honum að rækta nokkurt tún.
Jafnframt byggði hann pen-
ingshús og heyhlöðu sem hæfði
til smábúskapar. Gekk hann aö
því með sinni alkunnu elju og
atorku sem ávallt fylgdi hon-
um. Var þar allt snoturt og vel
um gengið. Gaf það honum
nokkra undirstöðu undir af-
komu heimilisins.
Þó Gjögur væri gömul og góð
verstöð og margir réru þaöan og
sæktu lífsbjörg sína í sjóinn, þá
var þar erfitt að athafna sig. Þar
voru vogar og varir þar sem afli
var borinn á land að loknum
róðri. Ekkert lægi þar sem hægt
var aö geyma báta sína svo ör-
uggt væri. Aö setja bát á flot og
draga þá á land var óhjákvæmi-
legur fylgifiskur þeirrar útgerðar
í upphafi og lok sjóferðar, með
öllu sínu erfiði. — Niðurundan
íbúðarhúsi Karls var gömul og
óhrjáleg vör. Var hún skora inn
í klettavegginn, þröng og full af
stórgrýti til mikils baga við
notkun hennar. Úr því hugðist
Kalli (svo var hann jafnan kall-
aður) bæta. Lagði hann til at-
lögu við þau grettistök, sem þar
voru til fyrirstöðu. Lagöi hann í
það verkhyggni sína og atorku.
Var þá lítt hugsað um á hvaða
tíma sólarhringsins var ab verki
staðið. Árangur þess varð sá að
þab varð honum leikur einn að
hrinda báti sínum á flot og
bjarga honum undan sjó að
lokinni sjóferb. — Jafnframt
byggbi hann rúmgott sjávarhús
þar sem hann kom báti sínum
fyrir og öðru því sem útgerö
hans tilheyrði. Kom hann þar
fyrir allskonar tólum og tækjum
til hagræöis margra hluta. —
Varð þetta hans sælureitur
hvert sumar. Þar naut hann
sköpunargáfu sinnar og sjálf-
ræbis.
Þegar þrengdi um vinnu og
fiskþurrö varð á nærliggjandi
miðum, þrengdi að lífsafkomu
hans og annarra. Varð það til
þess ab hann tók sig upp frá
Gjögri og fluttist til Eskifjarðar
þar sem honum bauöst örugg
vinna í iðngrein sinni. Féll hon-
um vel að vera þar og var hann
vel látinn af vinnuveitanda sín-
um og samstarfsmönnum, enda
allir ósviknir af verkum hans. —
Eftir margra ára veru þar fluttist
hann að Selfossi þar sem hann
fékk atvinnu í starfsgrein sinni.
Þar var hann eftir það til dauða-
dags.
Eftir að hann flutti frá Gjögri
kom hann á hverju sumri heim
á Gjögur og dvaldi þar stóran
hluta af sumrinu. Hann þurfti
að hlynna að húsum sínum og
öðru því sem hann hafði byggt
upp á Gjögri, þar á meðal bát
sínum og tólum í sjávarhúsi
sínu. Auk þess skrapp hann á
sjó til að fá sér í soðið meðan
það var leyft. Þar var hann frjáls
og kóngur í ríki sínu. Það átti
við hann og þess naut hann vel
meðan heilsan leyfði. Margir
gestkomandi menn komu til
hans og skoöuöu ríki hans og
undruðust það sem hann hafði
komið í verk og þá tækni sem
þar var aö líta. — Nú er þar
skarð fyrir skildi.
Þaö var ekki fyrr en Karl flutt-
ist hingað heim, til Djúpuvíkur,
að ég hafði af honum persónu-
leg kynni, og þó ekki fyrr en
hann fer að hreiðra um sig á
Gjögri og sest þar að, að kynni
tókust með okkur og þá einung-
is ab góöu. Svo gerðist það, að
ég hugleiddi ab auka mér hag-
ræöi meö byggingu votheys-
tóftar nær peningshúsum mín-
um en áður var. Fram til þess
hafði ég búið við torftóft grafna
niður í þurrt hólbarð fjarri fjár-
húsunum. En margt var mér
örðugt bæöi um efni og þá ekki
síður að fá einhvern hagan
mann til að vinna úr því sem
fyrir hendi var. Einhvernveginn
komst Karl að þessum vandræð-
um mínum. Kom hann þá til
mín og bauð mér aöstoð sína.
Eg lýsi því ekki hvað feginn ég
varb. Er ekki að orölengja það,
ab eftir að ég hafði viðað ab mér
því efni sem til þurfti kom Karl
til mín og hófst handa um
framkvæmd verksins. Var hann
hjá mér þar til því verki var lok-
ið. Kom mér vel útsjónarsemi
hans, því margt þurfti aö nýta
fleira en gott var, og þá ekki síð-
ur afköst hans og áhugi að
koma þessu upp. Þaö hefði
hann ekki gert betur þó hann
hefði veriö að vinna fyrir sjálf-
an sig. Og gleöi okkar beggja
var óblandin. Það var eins og
hann heföi verið að vinna þetta
verk sjálfum sér til hagsbóta.
Því vinarbragði get ég ekki
gleymt. — Erfitt varð mér þá að
greiða honum hjálpina svo sem
vert var, og galst aldrei af minni
hendi. Karl vildi heldur ekki
heyra það nefnt. „Þetta væri
ekki annað en greiði." — Þarna
myndaðist milli okkar það vin-
arþel sem entist okkur alla tíð
uppfrá því. Var það mér mikils-
vert og svo held ég hafi verið
með hann. — En sitthvaö kom
upp á sem varð okkur þröskuld-
ur í vegi að rækta það svo sem
hugur okkar beggja stóð til. En
þar átti Karl engan hlut að.
Nokkrum sinnum hafði hann
orð á því við mig og aðra, sem
þar áttu hlut að máli, að í því
ætti hann engan hlut að. Hann
heföi ekki annað en gott aö
segja um samskipti sín og okk-
ar, í öllum greinum. — Þetta
þótti mér/okkur innilega vænt
um og mátum hann mann að
meiri og þakklátir fyrir dreng-
skap hans. Og fyrir þab létum
viö margt kyrrt liggja, sem yfir
okkur gekk.
Nú, þegar hann er allur, færi
ég fram hinstu kveðju mína og
annarra samstarfsmanna hans
hér í sveit og innilegar þakkir
fyrir samferðina.
Friður Guðs og blessun fylgi
honum á nýju tilverustigi.
Guðmundur P. Valgeirsson,
Bœ