Tíminn - 29.03.1996, Blaðsíða 4

4

Föstudagur 29. mars 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: ]ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mána&aráskrift 1550 kr. m/vsk. Ver& í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Upplýsingalög
Frumvarp til upplýsingalaga er nú til meðferðar í alls-
herjarnefnd Alþingis, en þetta frumvarp er unnið af sér-
fræðinganefnd þeirri sem áður vann stjórnsýslulögin.
Frumvarpið er unnið í samræmi við stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar. Fyrri frumvörp um sama málefni,
sem kennd hafa verið við hugtakið „upplýsingaskylda
stjórnvalda", hafa dagað uppi og ekki komist í gegnum
þingið, ekki síst vegna þess hve umdeild þau hafa verið.
Þetta nýja frumvarp er í ýmsum veigamiklum atriðum
frábrugðið fyrri frumvörpum og ástæða til að ætla að
meiri samstaða ríki um það en fyrirrennara þess.
Nefndin, sem vann þetta frumvarp, er undir forsæti
Eiríks Tómassonar prófessors og í athugasemdum við
frumvarpið segir m.a.:
„í nútíma lýðræðisþjóðféagi er það talið sjálfsagt að
almenningur eigi þess kost að fylgjast með því sem
stjórnvöld hafast að, ýmist beint eða fyrir milligöngu
fjölmiðla. Liður í því er að hver og einn geti fengið að-
gang að upplýsingum um mál sem til meðferðar eru hjá
stjórnvöldum, jafnvel þótt þau snerti ekki hann sjálfan.
Þetta er meginmarkmiðið með frumvarpi þessu og er
þannig á sama hátt og stjórnsýslulögum ætlað að stuðla
að auknu réttaröryggi í stjórnsýslunni. Lögin ættu jafn-
framt að draga úr tortryggni almennings í garð stjórn-
valda — tortryggni sem oft og einatt á rót sína að rekja
til þess að upplýsingum hefur, stundum að óþörfu, ver-
ið haldið leyndum. Að sjálfsögðu getur það verið óhjá-
kvæmilegt í vissum undantekningartilvikum, en til
þess þurfa að vera brýnar ástæöur."
í þessum orðum er að finna kjarna röksemdafærsl-
unnar í þessu máli, og í samræmi við það er meginregla
frumvarpsins að stjórnvöldum sé skylt, sé þess óskað,
að veita almenningi aðgang að gögnum sem varða til-
tekið'mál.
Frá þessu eru ákveðnar undantekningar, sem flestar
hljóta að teljast eðlilegar, og almenna reglan er að öll
skjöl eru opinber að þrjátíu árum liðnum, nema þau er
varða einkamálefni einstaklinga. Aðgangur að slíkum
skjölum skal þó heimill að áttatíu árum liðnum. Sé fólki
synjað um skjöl, er gert ráð fyrir óháðri úrskurðarnefnd
utan stjórnsýslunnar, sem hægt er að skjóta til málum.
Tímatakmarkanir í frumvarpinu — bæði hvað varðar
þau 30 og 80 ár sem skjöl geta verið lokuð og eins hvað
varðar þá fresti sem stjórnsýslan hefur til að bregðast
við og svara fyrirspurnum — eru mjög rúmar og trúlega
óþarflega rúmar. Þessir frestir eru meðal þess sem þing-
nefndin skoðar, og í ljósi tilgangs frumvarpsins hlýtur
endurskoðun þingsins að beinast að því að stytta þessa
fresti, ef eitthvað er.
Það er afar jákvætt að samkvæmt frumvarpinu er gert
ráð fyrir að öll opinber skjöl, gömul og ný, muni heyra
undir ákvæði frumvarpsins, nái það fram að ganga, en
ákvæði þess takmarkist ekki við þau skjöl sem varða til
eftir gildistöku þess.
Upplýsingalög þau, sem Alþingi hefur nú til með-
ferðar, hafa fengið góðar viðtökur hjá þeim hagsmuna-
aðilum sem láta sig málið varða, og virðast flestir sam-
mála um að þessi lög gætu haft víðtæk áhrif til bóta fyr-
ir íslenska stjórnsýslu og réttaröryggi.
Forsenda þess að lögin virki, nái þau fram að ganga,
er að þau gögn, sem aðgang á að veita að, séu finnanleg
í kerfinu og í einhverju því formi að hægt sé að nálgast
þau. Skráning og varsla gagna er víða ekki í nógu góðu
lagi og því brýnt að samhliða nýrri löggjöf sé gert átak í
þessum málum, eins og raunar er bent á í frumvarpinu.
Nýir lyklar sjálfstæðismanna
Þegar O-flokkurinn bauð fram
áriö 1971, minnist Garri þess
a& yfirlýst stefna flokksins var
norð-norðaustur og meðal
kosningaloforða var að fram-
leiða fleiri gærur en minna
kjöt. Fleiri sambærileg loforð
komu fram í kosningapró-
grammi flokksins, sem Garri
treystir sér þó ekki til að rifja
upp svo rétt sé. Hitt man Garri
að honum þótti þetta alveg
bráðfyndið.
Árni Sigfússon, leiðtogi
stjórnarandstöðunnar í borg-
arstjórn, hefur nú tilkynnt
nýja framtíðarsýn borgar-
stjórnarflokksins fyrir Reykja-
vík. Það er sú kynning sem
framkallar minningar af kosn-
ingaloforðum O-flokksins á
sínum tíma.
Hin nýja framtíðarsýn er sett fram með ábúð-
armiklum hætti og í mörgum fræðilegum orð-
um, en er þó líkt og stefna O-flokksins nánast
óskiljanleg þeim sem ætlar að reyna að átta sig
á efnisatriðum hennar. Markmiöinu um „fleiri
gærur og minna kjöt" verður vitaskuld náð
með því að stefna flokksins verði norð- norð-
austur. Þetta umorðast í huga sjálfstæðis-
manna, samkvæmt Morgunblaðinu í gær, á eft-
irfarandi hátt: „Árni sagði að stefna sjálfstæðis-
manna í fjármálum væri skýr. Þeir vildu lækka
skatta, minnka skuldir og bæta þjónustu við
borgarbúa. Þessum markmiðum vildi flokkur-
inn ná með því að endurskoða markmið, efla
atvinnulíf og einfalda í borgarrekstri."
Ný kippa
Þessi nýja lyklakippa Árna Sigfússonar og
Sjálfstæðisflokksins tekur eiginlega fram lykl-
unum tíu, sem hann notaði til að tapa borginni
úr höndum sjálfstæðismanna. Enda ekki eins
stórt mál, svona á miðju kjörtímabili, að út-
skýra í einstökum atriðum hvernig hann ætlar
ab lækka skuldir með minni tekjum í borgar-
sjóð og hvernig hann ætlar á slíkum tekjusam-
dráttartímum að bæta enn við þjónustu við
borgarbúa.
Sannleikurinn er auðvitað sá að Árni mundi
eiga í hinum mestu erfiðleikum með að sann-
færa fólk um að hann væri rétti maðurinn í slík
fjármálaleg töfrabrögð, þó ekki væri nema
vegna forsögunnar.
Fjármálaóstjórnin í borg-
inni var orðin þannig í tíð
sjálfstæðismanna, að í algert
óefni stefndi. Nokkrar kenni-
tölur segja í raun allt sem
segja þarf. í stjórnartíð sjálf-
stæðismanna árið 1992 juk-
ust heildarskuldir borgarinn-
ar um 2,3 milljarða króna. Ár-
ið eftir, 1993, í stjórnartíð
þessa sama stjórnmálaflokks,
jukust skuldirnar um 2,2
milljarða króna. Og kosn-
ingaárið 1994, árið sem Árni
Sigfússon fékk að spreyta sig,
jukust skuidirnar um hvorki
meira né minna en tæpa 2,7
milljarða króna.
Nýr kúrs
Eftir að lyklarnir að fjárhirslum borgarinnar
voru teknir af Árna Sigfússyni hefur ástandið
farið hraðbatnandi, þannig að í raun er um al-
geran viösnúning að ræða. Árið 1995, sem var
fyrsta heila starfsár R-listans, jukust skuldirnar
vissulega enn, en skuldaaukningin var af gjör-
ólíkri stærðargráðu en áður. Þær jukust um 800
milljónir og í ár er gert ráb fyrir 500 milljón
króna skuldaaukningu. Það er því með afger-
andi hætti búið að setja nýjan kúrs og spurning
hvort óhætt hefði verið að klossbremsa öllu
harkalegar án þess að stórslasa einhverja borg-
arbúa.
Þegar við þetta bætist að búið er að taka upp
markvissa fjármálastjórn og borgin er hætt að
velta milljónahundruðum á einhverjum yfir-
dráttarreikningi á hæstu vöxtum, eins og Árni
og sjálfstæðismenn gerðu, minnkar enn tiltrúin
á að sjálfstæðismenn séu réttu aðilarnir til að
gefa góð ráð um fjármálastjórn borgarinnar. í ár
er þannig áætlað að skuldbreyta rúmum millj-
arði af eldri skuldum yfir í hagstæðari lán fyrir
borgarsjóð.
Eftir kosningarnar 1971 lýsti talsmaður O-
flokksins því yfir að framboðið hafi að sjálf-
sögðu verið grín og þeir hafi verið mest hrædd-
ir um að fá of mikið fylgi. Árni Sigfússon og
sjálfstæðismenn í borgarstjórn þurfa ekki að
hafa áhyggjur af því að framtíðarsýn þeirra sópi
til þeirra fylgi. En þeirra vegna væri það trúlega
ekki svo galið að lýsa því yfir að þetta væri bara
grín. Garri
Slagurinn byrjar í alvöru
þegar hafa tilkynnt framboð sitt
sem framboð Ólafs Ragnars
markar tímamót. Það gerir það
líka gagnvart þeim sem ekki hafa
enn ákveðið sig, mönum eins og
Nirði Njarðvík, Páli Skúlasyni,
Ólafi Ragnarssyni og síðast en
ekki síst Davíð Oddsyni. Ljóst er
ab bæði þeir Njörður og Páll
verða að fara að taka af skarið
strax ef þeir ætla að vera með í
kapphlaupinu — ef þeir eru ekki
þegar búnir að missa af strætó —
því þeir eru einfaldlega ekki eins
þekktar fígúrur og hin sem þegar
eru í framboði.
Pressan eykst á hina
Eins beinast kastljósin nú að
þeim Ólafi Ragnarssyni og Davíð
Oddssyni, því þó þeir séu að
sönnu báðir nokkuð þekktir og
hafi einhvern tíma upp á að
Þá er Ólafur Ragnar búinn að
tilkynna um framboð sitt til
forseta og auðvitað klikkaði
hann ekki á tæknilegu atriðun-
um — hann tilkynnti um mál-
ið á virkum degi og passaði að
boða til fundarins fyrir hádeg-
isfréttir. Þannig nær hann því
að verða ein aðalfréttin í öllum
fjölmiðlum — bæði ljósvaka-
miölunum og dagblöbunum —
auk þess sem hann nær að
byggja upp eftirvæntingu meö
því aö fá umfjöllun í hádegis-
fréttum áöur en sjálfur fundur-
inn er haldinn. Þá nær hann að
vera í beinni útsendingu í síð-
degisþáttum útvarpsstöðvanna
og auk þess að ná að koma í
„settið" í dægurmálaþáttum
sjónvarpsstöbvanna ef svo ber
undir. Hvorug Guörúnanna
hafði útsjónarsemi til ab ná
fram þessari opnunarkynn-
ingu, báðar voru með sinn fund um helgi, þegar
ekkert síðdegisútvarp er, engir dægurmálaþættir í
sjónvarpi og Mogginn eitt blaða rétt nær að dekka
fundinn í mýflugumynd.
Tímamót
Blabamannafundur Ólafs markar því stór tíma-
mót í forsetaframboðskapphlaupinu því meb
honum má eiginlega segja að kosningabaráttann
hefjist fyrir alvöru. Guðrúnarnar hafa til þessa
siglt lygnan sjó í sinni baráttu en nú er teningun-
um kastað því fagmaður í kosningum og kynn-
ingu er kominn á stjá og gárar mjög lygnuna sem
verib hefur í málinu til þessa. Tímasetning fundar
Ólafs Ragnars annars vegar og Guörúnanna hins
vegar segir heilmikið um það sem koma skal.
En það er ekki einvörðungu gagnvart þeim sem
hlaupa fer tíminn að vinna gegn þeim úr því sem
komið er. Þannig bendir flest til að fljótlega skýr-
ist línur um það hverjir verða í framboði og hverj-
ir verða ekki í framboði. Síðastur til að melda sig á
annan hvorn veginn verður væntanlega Davíð
Oddsson, sem nú er raunar kominn í þá einkenni-
legu aðstöðu aö þurfa að vanda vel til tímasetn-
ingar þegar hann tilkynnir hvort hann ætlar fram
eða ekki. Úr því sem komið er verður nefnilega
mjög auövelt að túlka það að Davíð fari ekki fram
sem svo að hann þori ekki fram gegn Ólafi Ragn-
ari eða þá að hann þori ekki fram gegn Guðrúnun-
um annarri hvorri.
í öllu falli er ljóst að forsetakosningabaráttan er
konin á nýtt og dýnamískara stig þannig að
dymbilvikan og páskahátíðin með tilheyrandi
fermingarveisluumræðum ættu að verða því fjör-
ugri. Því ber að fagna.