Tíminn - 19.04.1996, Qupperneq 4
4
Föstudagur 19. apríl 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: ]ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mána&aráskrift 1700 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Sjónarspil þriggja
formanna
Talsvert pólitískt uppistand hefur orðið nú í vikunni vegna
áforma um að leggja á fjármagnstekjuskatt í landinu. Há-
marki náði þetta sjónarspil með allsherjar sjónvarps- og út-
varpsumræðum á alþingi í fyrrakvöld þar sem á dagskrá var
frumvarp formanna þriggja stjórnarandstöðuflokka um fjár-
magnstekjuskatt, formanna Þjóðvaka, Alþýðubandalags og
Alþýðuflokks.
í sjálfu sér er ekkei nema eðlilegt að þrír stjórnarandstöðu-
flokkar óski eftir sjónvarpsumræðu um eitthvert mál sem þeir
eru að flytja. Hins vegar ber þetta sérstaka mál það óvenjulega
að að augljóslega er um tilraun til áróðursbrellu að ræða.
Frumumvarp formannanna þriggja kemur fram ofan í
stjórnarfrumvarp um sama efni sem er til umræðu í þinginu
á sama tíma. Stjórnarfrumvarpið byggir nánast óbreytt á
málamiðlunarniðurstöðu nefndar allra stjórnmálaflokka og
fulltrúa ASÍ og VSÍ. Sú málamiðlun sem stjórnarfrumvarpið
byggir á er afrakstur langrar yfirlegu og var ekki annað vitað
en að fundist hefði þverpólitísk samstaða flokka og helstu
hagsmunaaðila til að hrinda í framkvæmd stefnumáli sem
augljóslega er víðtæk sátt um í þjóðfélaginu. Þegar síðan for-
menn þriggja stjórnarandstöðuflokka kjósa að leggja fram al-
veg nýtt frumvarp sem byggir á verulega ólíkum grunni en sú
niðurstaða og það þverpólitíska samkomulag sem náðist i
nefndinni er varla hægt að skýra það öðruvísi en svo að það
sé afar gagnsæ sýndarmennska (sbr. sjónvarpsumræðurnar)
og í versta falli skemmdarverkastarfsemi.
Efnisleg gagnrýni stjórnarandstöðuflokkanna þriggja bein-
ist fyrst og fremst að þeim ákvæðum stjórnarfumvarpsins sem
snúa að samræmingu í skattlagningu ólíkra forma fjármagns-
tekna. Þannig er látið að því liggja að ríkisstjórnin sé með alla
helstu auðjöfra landsins á sérstakri brjóstagjöf og aö með
frumvarpinu sé einmitt verið að brynna þessum auðkýfing-
um í formi minni skatts af arði og ýmsum ráðstöfunum öðr-
um. Sjálfir segjast formennirnir þrír vilja hlífa venjulegum
sparifjáreigendum með frítekjumarki og fleiri ráðstöfunum,
og fullyrða síðan í framhaldinu að þeirra sé réttlætið og
manngæskan.
Sannleikurinn er auðvitað sá að verið er að samræma skatt-
lagninguna á mismunandi form fjármagnstekna og einfalda
kerfið. Enginn er að tala um að hér sé á ferðinni óskalausn
eins eða neins enda einkenni góðra málamiðlana að enginn
er fyllilega sáttur. Áhrif þessarar samræmingar eru m.a. þau að
líklegt er að fjárfesting og fjármagn fari í auknum mæli beint
inn í atvinnustarfsemi í staðinn fyrir að leita inn í bankakerf-
ið eða í ríkisbréf.
Það vekur athygli að í gær var ítrekuð í fréttum sú afstaða
ASÍ að þar á bæ teldu menn stjórnarfrumvarpið, eða nefndar-
niðurstöðuna vera mjög ásættanlega byrjun eða fyrsta skref í
að innleiða fjármagnsskattinn. Kvennalistinn hefur líka
gagnrýnt upphlaup þremenninganna og bent á að með því
að rjúfa þá sátt sem hafði þó náðst í málinu sé því beinlínis
stefnt í hættu að fjármagnstekjuskattur sé lagður
á hér á landi í fyrirsjáanlegri framtíð. í þeim skilningi væri
um hreint skemmdarverk að ræða. Og það er athyglisvert og
e.t.v. tímanna tákn að Kvennalistinn, einn stjórnarandstöðu-
flokka, skuli taka þennan realpólitíska pól í hæðina því þar á
bæ hafa þingkonur til þessa verið sakaðar — ekki síst af þeim
flokkum sem nú eru með þeim í stjórnarandstöðu — um áð
vera of mikið í skýjum draumsýnar og kvenfrelsislegrar veru-
leikafirringar. Nú standa þær uppi sem trúverðugasti stjórnar-
andstöðuflokkurinn, eftir að hafa hafnað þátttöku í sjónar-
spilinu í kringum formannafrumvarp stjórnarandstöðuflokk-
anna um fjármagnstekjuskatt.
.agebiöi/í > ov>! os utóvegni |
Að fá aö borga skatt
Það verður bara að segjast alveg eins og er, að
Garri hefur þungar áhyggjur af skattamálum
þjóðarinnar. Hann er þeirrar skoðunar að hann
borgi allt of lága skatta, svo lága að það horfi bein-
línis til stórskaða fyrir embættismannakerfið og
íslenska þjóðmenningu yfirleitt.
Garri var að taka saman útgjöldin um daginn:
42% tekjuskattur, 5% í námslán, 10% fjármagns-
tekjuskattur, 10% í lífeyrissjóðinn, 1% í verka-
lýðsfélagið, 15% í Vottana og 7% í Frímúrarana.
Eftir standa 10%, sem gera miklu meira en að
duga fyrir hinum vikulega bjór og áskriftinni að
Stöð 3, sem er frí ennþá. Þetta er eiginlega hálf-
gerð ofrausn og heyrir beinlínis til vandræða, og
því hvetur Garri yfirvöld eindregiö til þess að
hækka skattana, svo þessu ófremdarástandi fari
að ljúka.
tautar og raular, og þó svo að ekki hafi verið not
fyrir orkuna úr virkjununum er menningarauki
og sjálfsmyndarmál þjóðarinnar að eiga næga
umframorku í kerfinu, enda ekki nema aumingjar
sem eiga ekki umframorku í kerfinu!
Og hvað eru menn þá að væla yfir því þó slíkt
kosti eitthvað smávegis, það má alltaf ná þessu
inn með einhverjum hætti í gegnum rafmagns-
reikningana hjá skattborgurum þessa lands. Garri
myndi glaður borga þessa reikninga, rétt eins og
hann vildi glaður borga skattinn sinn til að halda
uppi siðmenntuðu þjóðfélagi á íslandi.
Sérstakt gleðiefni
Ýmsar hættur —
Það er alveg hreint voðalegt að ___
þurfa að horfa upp á hættuna á
samdrætti hjá embættismannakerfinu eða opin-
berum starfsmönnum. Ef læknar vilja vinna þre-
falda vinnu hjá hinu opinbera heilbrigðiskerfi,
þ.e. 24 tíma á sólarhring 5 daga vikunnar, þá á að
sjálfsögðu ekki að koma í veg fyrir að þeir geti
það. Það má náttúrlega ekki halda aftur af dugleg-
um mönnum.
Garri getur heldur ekki liðið það að menn séu
að agnúast út í laxveiðiferðir bankamannanna.
Blessaðir mennirnir eru í svo einhæfum og innan-
tómum störfum að það er ómögulegt annað en
þeir fái svolitla upplyftingu af og til. Og það er
náttúrlega alveg svakalegt þegar verið er að nöldra
yfir því að forstjórar ríkisstofnana aki um á dulitl-
um jeppum. Einhvern veginn verða blessaðir
mennirnir að komast í vinnuna á morgnana og
þar að auki sætta þeir sig við svoddan nánasar-
lúsarlaun við að vinna hjá ríkinu, að greyin verða
að fá einhverja sárabót.
Og virkjanir skulu rísa hvað sem það kostar. Það
er ómögulegt að láta fallvötnin belja fram svona
óbeisluð. Fallvötnin verður að virkja hvað sem
En sérstaklega glaður er Garri þó yfir því að fá að
borga skatt, þegar hann veit að skattféð fer í að
borga fyrir uppbygginguna á Bessastöðum. Verst
----------------- er að fólk geti ekki eyrnamerkt
r ARRI skattinn sinn til þessa verkefnis,
Vinlilil þyj ej tryggt væri að allt færi í
endurbyggingu Bessastaða væri
Garri svo sannarlega tilbúinn til að borga miklu
meiri skatt. Á Bessastöðum er verið að gera slíka
forgangshluti í uppbyggingunni, að með ólíkind-
um hlýtur að teljast að nokkur maður skuli leyfa
sér að efast um gildi uppbyggingarinnar. Vínkjall-
ari er einfaldlega nauðsyn, og af ummælum
sumra mætti ætla að þeir vildu helst ekkert hanna
endurbygginguna áður en framkvæmdir vom
hafnar.
Hvað em milljónatugir og hundmð, þegar kem-
ur að góðri hönnun? Það er nú ekki eins og hann
Þorsteinn Gunnarsson, arkitekt og Leikfélagseig-
andi, hafi ekki unnið fyrir kaupinu sínu við að
teikna og hanna og endurhanna á Bessastöðum.
Ööru nær.
Því er það, að þegar fréttir berast af menningar-
aukandi framkvæmdum þar sem þörf er á miklu
skattfé, sem Garri dregur andann djúpt og er stolt-
ur af því að fá að vera skattgreiðandi á íslandi og
taka þátt í að borga milljarðinn, sem fer í að end-
urbyggja íbúðarhús og fjós á Bessastöðum.
Garri
Indriöi G. Þorsteinsson.
Úr bláum dölum
Undirritaður sá nú nýverið í
sjónvarpinu skemmtiþátt frá
Sauðárkróki. Þar voru viðtöl viö
heimamenn þar sem talið var
upp það helsta sem byggðarlagið hefur sér til gild-
is. Þar á meðal var að frá staðnum væm ættuð
mörg skáld og listamenn. Þetta er rétt. Margir góð-
ir myndlistarmenn ásamt góðskáldum em þaðan
ættaðir. Þar nægir að nefna menn eins og Jón Stef-
ánsson, Jóhannes Geir, Hrólf og Sigurð Sigurðsson
og fleiri. Af yngri mönnum má nefna Snorra Svein
Friðriksson.
Ég átti einu sinni leið um Sauðárkrók og sá þá
sýningu þessara manna og fleiri, sem bar nafnið
„Landið er blátt".
Frá Sauðárkróki er einnig Hannes Pétursson
skáld, en hann hefur einnig nefnt bláa litinn í
sínu ljúfa kyæði um heimahagana, „Bláir eru dal-
ir þínir, byggð mín í norðrinu". Kvæði Hannesar
um byggðir Skagafjarðar em hreinir gimsteinar,
sem og margt annað sem þetta stórskáld hefur lát-
ið frá sér fara.
Tregi sveitamannsins
Hins vegar virðist umhverfið og uppvöxturinn í
Skagafirði hafa örvað fleiri til sköpunarverka en
þá sem aldir voru upp á Króknum. í gær átti
merkisafmæli einn af okkar þekktusm rithöfund-
um og gamall jaxl úr blaðamannastétt og ritstjóri
Tímans, Indriði G. Þorsteinsson. Hann er upp-
runninn úr einum hinna „bláu dala", sem Hann-
es Pétursson hefur gert ódauðlega í kvæðum sín-
a't
um. Bestu bækur Indriða fjalla
um trega sveitamannsins, sem
vegna þjóðfélagsbreytinga þarf
að yfirgefa þessar fögm byggðir
og mannlífið þar og hasla sér völl í deiglu vaxandi
þéttbýlis.
Hinar myndrænu bækur Indriða hafa orðið til
þess að freista kvikmyndagerðarmanna. í raun er
myndin „79 af stööinni" stórt skref inn í nútíma
kvikmyndagerð. Myndin „Land og synir" er ljúf-
sár mynd, en báðar fjalla þær um það þema sem
áður var getið. Umhverfið í Skagafirði er ekki
langt undan.
Hib frjóa umrót
Hinar miklu þjóðfélagsbreytingar, sem urðu fyr-
ir miðja öldina, urðu skáldum drjúgt yrkisefni og
í raun var þessi tími afar frjór í listum. Indriði var
ungur á þessum árum og hefur dmkkið í sig áhrif-
in af þessu umróti og komið þeim á bækur. Þótt
ævistarf hans sem blaðamanns væri mikið að
vöxtum, mun hans verða lengst minnst sem rit-
höfundar.
Indriði er ekki viðhlæjandi allra og um skoðan-
ir hans stóð oft styr. Ég hef ekki alltaf verið sam-
mála honum. Hins vegar varð sjötugsafmæli hans
til þess að ég fór að hugsa um hve mannlíf, nátt-
úra, umhverfi og litbrigði Skagafjarðar hefur verið
frjótt þeim ungu mönnum með listræna æð, sem
þar voru að alast upp fyrir miðja þessa öld.
]ón Kr.
Á víbavangi
.innsfl
ove
in80>lr.J
Hon nr
ll/L