Tíminn - 19.04.1996, Blaðsíða 5

Föstudagur 19. apríl 1996

5
Jóna Valgeröur Kristjánsdóttir:
Sameinuö sveitarfélög
Hin síöari ár hefur mikið
veriö gert í sameiningu
sveitarfélaga hér á
landi. Samband íslenskra sveit-
arfélaga mótaöi þá stefnu fyrir
nokkrum árum aö sameina
skyldi sveitarfélög, en ekki
koma á þriöja stjórnsýslustig-
inu, eins og nokkur umræða
haföi þó verið um. Sveitarfélög
hafa haft ákveðið hlutverk í
stjórnsýslu okkar, en mistekist
hefur að gera bæði héraðs-
nefndir og fjórðungssambönd
að þeim stjórnsýslustofnunum
sem fyrirhugað var með stofn-
un þeirra. Það er því ekki und-
arlegt í ljósi reynslunnar að
stækkun sveitarfélaga hefur
orðið fyrir valinu.
Suöureyri vib Súgandafjörö.
Valddreifing og
viröing
Mikilvægt er að við slíka
sameiningu sé farið að öllu
með gát. Vel skal það vanda
sem lengi á að standa. Á þeim
stöðum þar sem nokkur
reynsla var komin á samvinnu
sveitarfélaga hefur þetta geng-
ið vel. Þar má nefna Eyjafjarð-
arbyggð og Vík í Mýrdal. Sömu
sögu er hins vegar ekki að
segja alls staðar, þar sem miður
hefur tekist til. Það þarf að
undirbúa þessa framkvæmd
mjög vel, bæði við skipulagn-
ingu þjónustu og byggðar og á
fjármálasviðinu. Til þess þarf
tíma, sem sveitarfélögin verða
að taka sér. Ekki á að fara ein-
hverjar kollsteypur í breyting-
um, heldur leyfa málunum að
þróast. Umfram allt verða
breytingar að ske í samvinnu
og samráði við það fólk sem
býr innan sveitarfélagsins.
Fjölskyldu- og
barnvænlegt sam-
félag
Þeir, sem stjórna málum í
sameinuðu sveitarfélagi, verða
að hafa þann félagslega þroska
að geta Iitið á málin með hags-
muni heildarinnar í huga, og
VETTVANGUR
„Það hefur einmitt
verið gert allt oflítið
til að auglýsa það
hversu gott er að
búa úti á landi.
Hversu allt annað
það er að ala þar
upp börn. Hversu
andrúmsloftið er af-
slappaðra, loftið
hreinna og umferðin
minni."
jafnframt að gæta þess að
minni sveitarfélög, sem sam-
einast þeim stærri, fái ekki til-
finningu fyrir því að á þeim sé
réttur brotinn. Það er nú einu
sinni svo að stærri byggða-
kjarnarnir byggja líka sína til-
veru á dreifbýlinu í kring. Það
er allra hagur að dreifbýli og
þéttbýli fái að dafna hvort við
annars hlið, en ekki á kostnað
hvors annars.
Sú byggðaröskun, sem víða
hefur orðið, er ekki síst vegna
þess að fólk heldur að því líði
betur annarstaðar. Þess vegna
verðum við að byggja upp það
samfélag sem okkur líður vel í
og er eins og við viljum hafa
það. Við þurfum líka að leggja
okkur fram við að ná til okkar
að nýju því fólki, sem lagt hef-
ur land undir fót til að öðlast
menntun og reynslu á tiltekn-
um sviðum.
Fólk, sem á rætur á ákveðn-
um stöðum á landinu, vill
gjarnan fara þangað aftur, ef
það hefur þar starfsvettvang.
Mun líklegra er að það fólk,
sem þekkir aðstæður og sækist
eftir því að koma til baka,
verði til frambúöar en hinir,
sem koma með það í huga aö
vera bara 2- 3 ár og prófa stað-
inn. Meö því er ekki kastað
neinni rýrð á það fólk eða að
það sé ekki velkomið. Allir eru
velkomnir sem vilja njóta þess
sem landsbyggðin hefur upp á
bjóða og sem betur fer kunna
margir svo vel við sig að þeir
ílengjast.
Forréttindi aö búa
úti á landi
Þáð hefur einmitt verið gert
allt of lítið til aö auglýsa það
hversu gott er að búa úti á
landi. Hversu allt annað það er
aö ala þar upp börn. Hversu
andrúmsloftið er afslappaöra,
loftið hreinna og umferðin
minni. Nálægðin við leikskól-
ann, grunnskólann, vinnu-
staðinn og náttúru landsins
eru gæði sem ekki verða nema
að litlu leyti metin til fjár.
Sú árátta í fréttamennsku að
fréttir þurfi að vera neikvæðar
til að vera fréttir hjálpar reynd-
ar ekki til. En við sjálf, íbúarn-
ir, verðum líka að halda því
fram sem jákvætt er, en ekki
að einblína niður fyrir tærnar
á okkur í stað þess að líta upp
og gleöjast.
Höfundur er fyrrum þingmaöur Kvenna-
listans á Vestfjöröum.
Um aðskilnab ríkis og kirkju
Þaö hefur víst ekki farið framhjá
fólki að undanfarið hefur eitt-
hvað gengið á innan þjóðkirkj-
unnar, eða ríkiskirkjunnar eins
og ég kýs að kalla hana. Ekki
skulu deiluefni kirkjunnar tí-
unduð hér. Nóg er að gert. Rík-
iskirkjan er kaunum hlaðin og
þau sár verða lengi að gróa.
Eðlilegt verður að teljast að
þeim fer nú fjölgandi, sem vilja
aðskilnað ríkis og kirkju og ber
stóraukinn fjöldi úrsagna úr rík-
iskirkjunni þess vott. En þótt
vissulega megi segja, að óeðli-
legt sé að kirkjan sé hluti ríkis-
valdsins, þá ber að huga að öll-
um hliðum hugsanlegs aðskiln-
aðar, en rasa ekki um ráð fram.
Ég vil taka það fram, að sjálfur
er ég ekki meðlimur ríkiskirkj-
unnar. Þó tel ég tilveru hennar
ekki hefta trúfrelsi mitt, enda
veit ég ekki til þess að hún abb-
ist upp á mitt trúarlíf.
Hinu neita ég ekki, að þegar
mér í vetur barst rukkun um fé-
lagsgjald frá einhverju félagi
sem berst fyrir aðskilnaði ríkis
og kirkju, án þess ég hafi nokk-
urn tíma gengið í umrætt félag,
þá þótti mér illa vegið að skoð-
anafrelsi mínu. Þetta félag státar
sig mjög af auknum félaga-
fjölda. Nú er það spurningin,
hve margir „félagsmanna" em
þar á skrá að þeim forspurðum.
En svo vikið sé að kostum og
göllum aðskilnaðar ríkis og
kirkju, þá hygg ég þann kost
helstan, að sjálfstæð yrði kirkj-
an tæpast jafn leiöitöm ráðandi
öflum þjóðfélagsins og ríkis-
kirkjan er. Megingallinn við að-
skilnað er hins vegar sá, að hætt
er við því að ofsatrúarhópum
yxi þá fiskur um hrygg, bæði
innan lútersku kirkjunnar og
utan hennar. Auk þess mætti
fastlega gera ráð fyrir því, að
einhverjir söfnuðir, ekki síst í
þéttbýli, yrðu enn frekar en orð-
ið er fórnarlömb s.k. kirkjueig-
enda, þ.e. félagsmálanauta sem
nota kirkjuna sem vettvang
múghvata sinna í stað þess að
ganga í Lions eða stjórnmála-
flokka, nú eða þá ganga hreint
til verks og bjóða sig fram í for-
setakosningum, svo sem nú
SPJALL
Pjetur
Hafstein
Lárusson
þykir hæfa rétt bærilega hverj-
um sem vera skal.
Nú hefur helmingur annars af
títuprjónaflokkum Alþingis lagt
fram þingsályktunartillögu um
könnun á aöskilnaöi ríkis og
kirkju. Títuprjónar em að því
leyti lakari verkfæri en nálar, að
með þeim má aðeins tjasla en
ekki sauma. Hefði því óneitan-
lega verið ráð vænna, að þing-
menn fleiri flokka hefðu hugað
að þessu máli. Einnig hefði ver-
ið viturlegt að bíða þess að öld-
ur lægði innan ríkiskirkjunnar.
Ekki er að vænta hlutlauss mats
almennings á stöðu kirkjunnar
meðan blóöið drýpur enn af
henni.
Hverjar sem lyktir yfirstand-
andi kirkjudeilna verða, þá er
það staðreynd að stutt er til
næstu biskupskosninga. Ég hef
áður gert það að tillögu minni
hér á síðum Tímans, að embætti
biskups íslands verði lagt niður,
en þess í stað verði biskupsstól-
arnir fornu, á Hólum og í Skál-
holti, endurreistir, auk þess sem
stofnað verði biskupsembætti
fyrir Reykjavík. Að þessu mætti
huga við næsta biskupskjör,
sem og því hvort aðskilja beri
ríki og kirkju. En það er gjör-
samlega út í hött að ætla að fara
að ráðskast með slík mál innan
stjórnmálaflokkanna, hvort
heldur þeir eru stórir eða smáir.
Kirkjan á sjálf að útkljá þessi
mál, eða Alþingi í samráði við
hana, hafi hún, að loknum yfir-
standandi deilum, ekki burði til
þess að gera það óstudd. Svo vill
nefnilega til, að kristnin og
kirkjan eiga sér dýpri rætur
bæði í sálarlífi fólks og menn-
ingu þjóðarinnar heldur en allir
stjórnmálaflokkar landsins sam-
anlagðir. ■
FÖSTUDAGS-
PISTILL
ÁSGEIR
HANNES
PÉTUR VERSUS
ÓLAFUR
Guðinn Mammon virðist hafa sér-
staka velþóknun á íslenskum húsum
sem byrja á oröinu þjóð: Þjóðleikhús,
Þjóbminjasafn, Þjóbarbókhlaða,
Þjóðskjalasafn og síðast en ekki síst
Þjóðhöfbingjasetur á Bessastöðum.
Öll eiga húsin þab sameiginlegt að
óhemju peningum hefur verið eytt
og sóab í að breyta þeim og endur-
byggja. Verkum hafa stjórnab sér-
stakar nefndir húskarla, sem virðast
eiga þab sameiginlegt að vera orðn-
ar ónæmar fyrir íslenskum pening-
um.
Verkefnib „endurbygging" eba
„endurreisn" Bessastaba hófst haust-
ib 1989 og verklok voru þá ákvebin í
árslok 1991. í nóvember 1990 segir í
greinargerb ab umfang verksins hafi
minnkað verulega frá fyrstu áætlun.
Samt kosti endurreisnarstarfib 326
milljónir króna á verðlagi ársins 1991
og er með talinn 62 milljón króna
virðisaukaskattur.
Fyrir jólin 1990 skrifaði pistilhöf-
undur kjallaragrein í DV, hib ágæta
fylgirit Tímans, um ab verkiö mundi
losa milljarðinn áður en öllu yrði til
skila haldib. í svari forsætisrábherra
við fyrirspurn Ágústs Einarssonar,
þingmanns Þjóðvaka, kemur fram að
sú hrakspá er því miður ab rætast.
Kostnabur vib Bessastabaþorpib hef-
ur þrefaldast á fimm árum og stefnir
nú í tæpan milljarb króna. Þab eru
miklir peningarfyrir eina fjölskyldu
sem nær ekki hálfri vísitölustærð.
Jafnvel þó húsfreyjan þurfi að taka á
móti gestum. Fyrir sömu fjárhæð má
byggja tvö hundrub íbúbiryfir hús-
næðislausar fjölskyldur.
Kostnaður við litla þorpiö á Bessa-
stöðum er athygli verður og reikn-
ingur vegna hönnunar Húsameistara
ríkisins er 125 milljónir króna. Fyrir
þá upphæb má borga einum arkitekt
200 þúsund króna mánabarlaun í
fimmtíu og tvö ár eða til árins 2048.
Þab er sumsé ævistarf fyrir einn arki-
tekt ab festa endurreisnina á blab.
Embætti Húsameistara ríkisins sparar
því ekki þjóðinni peninga og Davíb
Oddsson á þakir skildar fyrir ab leysa
Húsameistarana frá störfum.
En duttlungar örlaganna láta ekki
ab sér hæba á Álftanesinu. Sama dag
og húskarlar Bessastaða leggja fram
þrefalda reikninga boöar nýr fram-
bjóbandi bæbi sparsemi og rábdeild
í starfi forseta íslands. Pétur Kr. Haf-
stein gerir þá einföldu kröfu til emb-
ættis forsetans ab halda því innan
fjárlaga og brjóta ekki fjárlög frekar
en til dæmis umferöarlög eba skatta-
lög. Frambob Péturs hefur þegar
vakið verðskuldaba athygli og fram-
hjá því verbur ekki horft þegar rætt
er um rábdeild og sparsemi í rekstri
embættis forseta íslands.
Frú Vigdís Finnbogadóttir hefur
stabib sig vel í starfi forseta og kjör
hennar opnabi nýja heima þegar ís-
land ber á góma í öbrum löndum.
En frú Vigdís verður ekki endurtekin
frekar en lýöveldishátíöin 1944. Einu
gildir þá hversu miklir kvenkostir
bjóba sig fram til forseta í sumar. í
loftinu liggur sterk karlremba og
framboð Péturs Kr. Hafstein verbur
því hitt framboðib á móti Ólafi Ragn-
ari í forsetakjörinu.
Meb frambobi Péturs hafa ræst
vonir manna um spennandi kosn-
ingavöku ab kvöldi kjördags.