Tíminn - 19.04.1996, Síða 8

8
Föstudagur 19. apríl 1996
Þab yröi kostnabar-
samt og hœttulegt
fyrir Bandaríkin, er
sagt í Washington.
Og í því hefbu
Bandaríkin varla
neina áreibanlega
bandamenn, eins og
í kalda stríbinu vib
Sovétríkin
Fyrir skömmu þótti ófrið-
lega horfa í samskiptum
Kína og Taívan og margt
er í óvissu viðvíkjandi fram-
vindu þeirra mála. í því sam-
hengi er bollalagt um að kalt
— ef ekki heitt — stríð
Bandaríkjanna og Kína geti
verið í aðsigi.
í Bandaríkjunum og víðar
þykir mörgum líklegt að Kína
stefni að því að gerast forystu-
ríki Austur- og Suðaustur-Asíu,
risaveldi þess heimshluta eins
og það gjarnan var fyrr á tíð. Til
þess að færa út ítök sín og áhrif
í því samhengi geti ýmsar að-
ferðir komið til greina af hálfu
Kína. Vera kunni að tilgangur-
inn með þeirri útþenslustefnu
sé öðrum þræði að leiða athygli
almennings frá vandamálum
innanlands og valdabaráttan
eftir Deng Xiaoping sé atriði í
því samhengi.
Containment
Einnig kunni hér að liggja á
bak við þörf, sem kínverskir
ráðamenn þykist sjá að sé fyrir
hendi, á að sameina þjóðina um
eitthvað í stað marxismans-len-
ínismans-maóismans, sem
mjög sé úr sér genginn sem rík-
ishugsjón og hugmyndafræði-
legt bindiefni. í því sambandi
telji kínverskir ráðamenn hvað
vænlegast að leiða athygli síns
fólks að fornri frægð Kína og
endurreisn þess sem Ríkisins i
miðið.
í því sambandi hefur komið
fram meðal ráðamanna í Wash-
ington orðið containment, sem
þýtt er „innilokunarstefna".
Þetta hugtak var um alllangt
skeið leiðarljós Bandaríkjanna í
kalda stríðinu gegn Sovétríkjun-
um. Samkvæmt því skyldi kom-
ið í veg fyrir að Sovétríkin færðu
út hernaðarlegt og stjórnmála-
legt yfirráðasvæði sitt.
Nú hugsa Bandaríkjamenn til
þess með hrolli nokkrum aö til
greina gæti komið að taka upp
containment gagnvart Kína.
Hrollurinn í þeim í því sam-
hengi er skiljanlegur. Fyrir
Bandaríkin myndi þetta hafa í
för með sér stórfellda útgjalda-
aukningu til hermála. Kína er
þegar sjötta mesta viðskipta-
land Bandaríkjanna, en með
containment yrði að líkindum
búið með það. í öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna, þar sem
Bandaríkin hafa yfirleitt fengið
sínu framgengt frá því að kalda
stríðinu lauk, myndi Kína lík-
lega beita neitunarvaldi eitt-
hvað álíka títt og Sovétríkin í
eina tíð, ef containment yrði
upp tekið.
Trúlegt er einnig að Kína yrði
þá óþjálla Bandaríkjunum en
fyrr í kjarna- og efnavopnamál-
um. Það myndi og kannski auka
á ný aðstoð við Rauða kmera og
Norður-Kóreu. Til að bæta sér
upp tap vegna minnkandi við-
skipta við Vesturlönd og banda-
rískra viðskiptahindrana væri
Ungt fólk í Hanoi, klcett í stíl viö efnahagsundrin. Svo er nú komiö aö
ýmsir telja aö „Charlie" (eins og Bandaríkjamenn kölluöu víetnamska
kommúnista í eina tíö) sé oröinn besti vinur Bandaríkjanna í Suöaustur-
Asíu.
hugsanlegt að það yrði útbærara
en fyrr á kjarnavopnatækni við
Pakistan, einnig til að efla það
gegn Indlandi, sem lengi hefur
verið keppinautur Kína. Það
myndi e.t.v. tengjast íran (sem
þegar kaupir af því mikið af
vopnum) vináttuböndum til að
tryggja sér olíu, sem það hefur
vaxandi þörf fyrir.
Ekki einsleit fylking
„Aðalvandinn við contain-
ment-stefnu [gagnvart Kína],"
hefur The New York Times eftir
háttsettum (og ónefndum)
embættismanni í Washington,
„er að við höfum ekki einn ein-
asta bandamann í Asíu til að
hjálpa okkur til að framfylgja
henni. Það var annað með Sov-
étríkin. Gegn þeim höfðum við
marga góða bandamenn."
Og víst er um það að ríki Aust-
ur- og Suðaustur-Asíu og Eyja-
álfu eru næsta ólíkleg til að
skipa sér í einsleita fylkingu um
eitt eða neitt, þar á meðal í
bandalag gegn Kína. Japan hall-
Ætla má aö valdabarátta eftir Deng Xiaoping sé eitt af vandamálum kín-
versku forvstunnar.
efnahagsmætti Suður-Kóreu,
leitar nú eftir bættum samskipt-
um við hana. Hætta er á stríði á
milli Suður- og Norður-Kóreu.
Kínverska borgríkið Singapúr
hefur undanfarið sýnt tilburði
til þess að hallast að „móður-
landinu" og gagnrýnir vestræn
gildi. Spáð er góðum sambönd-
um milli Kína og Taílands, og
Kína er einn besti vinur Búrma
erlendis. Ástralía, sem fram að
síðari heimsstyrjöld reiddi sig á
breska herflotann sér til verndar
og síðan um skeið á Bandaríkin,
hefur um skeið verið að þreifa
fyrir sér um stefnu gagnvart
Áustur- og Suðaustur-Asíu ann-
ars vegar og Vesturlöndum hins
vegar, án þess líklega að hafa
komist að niðurstöðu.
Von um Víetnam
Víetnamskir kommúnistar
eru nú líklega sá aðili, sem
Bandaríkin hvað helst gætu
reitt sig á sem bandamann gegn
Kína. Þeir hafa ráðið ríkjum í
landi sínu öllu frá því að þeir
sigruðu Saigonstjórnina, vin
Bandaríkjanna, 1975. Víetnöm-
um hefur staðið stuggur af Kína
frá fornu fari og verið gæti að
þeir væru til viðtals um að leigja
Bandaríkjunum flotastöðvar.
Eins og sakir standa er heldur
gott á milli Rússlands og Kína,
og því hefðu Bandaríkin nú, ef
verulega kólnaði milli þeirra og
Kína, litla möguleika á að geta
látið út „rússneska spilið" gegn
Kína, hliðstætt því að þau létu
út „kínverska spilið" gagnvart
Sovétríkjunum á fyrrihluta 8.
áratugar.
Hvað sem Bandaríkin gera,
geta þau ekki hindrað að Kína
eflist sem stórveldi, bæði efna-
hagslega og í alþjóðastjórnmál-
um, segir áðuráminnstur emb-
ættismaður. Það, sem hann og
fleiri leggja til um stefnu Banda-
ríkjanna gagnvart Kína, er
„uppbyggileg afskipti"
(constructive engagement).
Með því mun vera átt að Banda-
ríkin haldi áfram að leggja
áherslu á samskipti og viðskipti
við Kína, þar eð með því móti
muni þau hafa möguleika á að
hafa áhrif á stefnu þess á ýms-
um sviðum, þótt sú viðleitni
geti stundum reynst erfið og
tekið á taugar og þolinmæði.
Veggblöö á Lýörœöismúr í Peking 1979: Köldu stríöi Bandaríkjanna og Kína myndi líklega fylgja aukin harka
gegn lýörœöissinnum og andófsmönnum í síöarnefnda landinu.
Kalt stríb Banda-
ríkjanna og Kína?
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
ast líklega helst að þeim valkosti
að treysta því að Bandaríkin
vegi á móti Kína, þó með
tregðu, sem gæti snúist upp í að
það tæki þann kostinn að hall-
ast að Kína. Andúð á Japönum
er mikil í Suður-Kóreu og má
ekki mikið út af bera til að upp
úr sjóði milli þess ríkis og Jap-
ans, eins og sýndi sig nýlega er
deilur blossuðu upp út af skeri í
Japanshafi sem bæði ríki telja
sig eiga. Kína, hrifið af vaxandi