Tíminn - 19.04.1996, Blaðsíða 10

14
Föstudagur 19. apríl 1996
Ólafur E. Ólafsson
fyrrum kaupfélagsstjóri
Fæddur 30. janúar 1918
Dáinn 11. apríl 1996
Ólafur Eggerts Ólafsson fæddist
þann 30. jan. 1918 aö Valshamri í
Geiradalshreppi, Austur- Barða-
strandarsýslu, sonur Ólafs Þórðar-
sonar, bónda þar, og konu hans
Bjarneyjar Ólafsdóttur. Þar á bæ
ólst hann upp til sex ára aldurs og
síðan í Króksfjarðarnesi.
Eftir nám í unglingaskóla hjá
séra Helga Konráðssyni á Hösk-
uldsstöðum og nám í Samvinnu-
skólanum í Reykjavík 1934-36
geröist Ólafur starfsmaður Sam-
bands ísl. samvinnufélaga, þá 18
ára að aldri, en hóf störf hjá Kaup-
félagi Króksfjarðar árið 1938 og
tók við stjórn þess 1943 og lauk
þar starfsferli 1973.
Má af þessu sjá að Ólafur helg-
aði samvinnuhreyfingunni meiri-
hluta starfsævi sinnar og var mik-
ils metinn sem góður samvinnu-
maður og drengur góður, sem alls
staðar lagði gott til mála. Hann sat
í stjóm Sambandsins frá 1968-78.
Ólafur lét sig öll mál, er til heilla
horfðu fyrir land og lýð, miklu
skipta.
Rúmlega tvo áratugi var Ólafur
hreppstjóri í fæðingarbyggð sinni,
með öðrum störfum. Hann var
hvatamaður að stofnun Þömnga-
vinnslunnar h.f. aö Reykhólum og
í stjórn hennar frá upphafi. í
stjórn Gests h.f. á Patreksfiröi og
Baldurs h.f. í Stykkishólmi. Þá var
hann formaður Æðarræktarfélags
íslands um langt árabil.
Þegar Ólafur lét af störfum sem
kaupfélagsstjóri gerðist hann full-
trúi hjá Ríkisendurskoðuninni í
Reykjavík og hefur búið hér syðra
síðan.
Ólafur kvæntist afbragðskonu,
Friðrikku Bjarnadóttur kaupfél.stj.
Guðmundssonar frá Höfn í
Hornafirði og konu hans, Ingi-
bjargar Gunnlaugsdóttur. Frið-
rikka reyndist manni sínum
traustur lífsförunautur og studdi
hann á allan hátt á langri göngu.
Á þessu ári, hinn 3. ágúst, verða
liðin 50 ár frá því þau gengu í
hjónaband. Þau eignuðust sex
mannvænleg börn: Bjarna, maki
Rannveig Guðmundsdóttir; Bjarn-
eyju, maki Richard A. Hansen; Ól-
af Elías, maki Guðrún Gunnars-
dóttir; Jón Sigurð, maki Caroline
Nicholson; Dómhildi Ingibjörgu,
maki Jón Hilmar Friðriksson; og
Þóru Sigríði, maki Páll Már Páls-
son.
Það er ljúft að minnast sam-
funda við Friðrikku og Ólaf á liðn-
um árum. Þó er ein minning sem
stendur upp úr. Þau hjónin voru
flutt í bæinn, en áttu ennþá að-
stöðu í Króksfjarðarnesi. Þangað
buðu þau mér og konunni minni
eitt sinn að sumarlagi og áttum
viö með þeim ógleymanlega daga.
Inn í þessa ferð fléttuðust heim-
sóknir til ótal vina þeirra í sýsl-
unni — í Breiöafjaröareyjar og alla
leið vestur á Látrabjarg. í dýrlegu
veöri nutum við útsýnis yfir
Breiðafjörð og leiðsagnar þeirra
hjóna og vina þeirra, sem alls
staðar tóku þeim opnum örmum.
Augljóst var að engum þótti nóg
gert fyrir Ólaf og Friðrikku, svo
vinsæl og vinmörg voru þau. Það
orð fór af Ólafi að hann hefði ætíð
reynt að leysa vanda og tekist það
ótrúlega oft.
Þessi orð að skilnaði eru engan
veginn úttekt á ferli Ólafs, því að
hann átti svo ótalmörg áhugamál,
sem hér eru ótalin. Þó vil ég ekki
láta hjá líða að minnast á hve
líknarmálin — kirkjan og viðgang-
ur kristninnar í landinu — stóðu
hjarta hans nærri. Ég og konan
t MINNING
mín flytjum Friðrikku og fjöl-
skyldunni allri innilegustu samúð-
arkveðjur og mannvininum Ólafi
E. Ólafssyni þökkum viö sam-
fylgdina.
Agnar Tryggvason
Ólafur E. Ólafsson, fyrrv. kaupfé-
lagsstjóri á Króksfjarðarnesi, var
einn af þessum vestfirsku forystu-
mönnum, sem ég kynntist fljótt
og vel eftir að ég hóf að starfa í
Vestfjarðakjördæmi haustið 1966.
Hann var höfðingi í sínu byggðar-
lagi, Austur- Barðastrandarsýslu.
Framhjá hans garði fór ég ekki,
þegar ég kom í kjördæmið. Hjá Ól-
afi og Friðrikku Bjarnadóttur, eig-
inkonu hans, fékk ég ætíð góðar
móttökur og veitingar.
Það var mikils virði að eiga Ólaf
að vini. Fáir þekktu betur hvar
skórinn kreppti í byggðarlaginu.
Hann gjörþekkti þarfir íbúanna og
vissi vel hver nauðsynja- og fram-
faramálin voru. í öllu sínu starfi
bar hann fyrst og fremst hags-
muni síns byggðarlags fyrir brjósti.
Ólafur rak sitt litla kaupfélag í
Króksfjarðarnesi af miklum mynd-
arskap, en um leið af mikilli ráð-
deild. Stundum heyrði ég undan
því kvartað, að vöruúrval væri tak-
markað, sem var út af fyrir sig
mjög eðlilegt á svo litlum stað.
Um það sagöi Ólafur, að sér dytti
ekki í hug að bjóða upp á óþarfa,
sem íbúarnir hefðu ekkert með að
gera. Eitt sinn heyrði ég t.d. und-
an því kvartað, að í kaupfélaginu
fengjust ekki vinnubuxur fyrir
konur. Því svaraði Ólafur þannig,
að konur ættu að ganga í pilsi en
ekki vinnubuxum, pilsin gætu þær
fengið í kaupfélaginu. Ólafur var
af gamla skólanum. Hann hafði
þó síður en svo nokkuð á móti
framförum og studdi þær af ein-
lægni, en hann lagðist gegn því að
kasta því góöa, þótt gamalt kynni
að vera.
Ég er Ólafi Ólafssyni mjög þakk-
látur fyrir okkar kynni. Þau voru
mér ómetanleg. Því miður sáumst
við sjaldnar eftir að hann flutti til
Reykjavíkur. Hann dró sig þá mjög
út úr félagsstarfi, enda átti hann
við erfiðan sjúkdóm að stríða. Það
breytir þó engu um þær góðu
minningar, sem ég á frá kynnum
okkar árin sem ég starfaði í Vest-
fjarðakjördæmi.
Ég votta eiginkonu Ólafs, Frið-
rikku Bjarnadóttur, afkomendum
þeirra og ættmennum samúð okk-
ar hjóna.
Steingrímur Hermannsson
Ólafur E. Ólafsson átti ætt að rekja
til Króksfjarðarness og þeim stað
og hinum fögru sveitum umhverf-
is hann helgaði hann starfskrafta
sína, frá ungum aldri og langt
fram yfir miðjan starfsaldur. Hann
settist ungur í Samvinnuskólann
og eftir tilskilið nám þar, 1934 til
1936, gerðist hann starfsmaður
Sambandsins í Reykjavík, þar sem
hann starfaöi í tvö ár. Vorið 1938
hóf hann störf hjá Kaupfélagi
Króksfjaröar og því félagi vann
hann óslitið í hálfan fjórða tug
ára, þar af kaupfélagsstjóri í 30 ár,
frá 1943 til 1973. Ólafur gegndi
fjölda trúnaðarstarfa um ævina,
bæöi innan héraðs og utan, m.a.
sat hann í stjórn Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga frá 1968
til 1978.
Við Ólafur áttum báðir æsku-
daga okkar í sveitunum við innan-
veröan Breiðafjörð og það munaði
ekki nema rétt rúmum áratug á
okkur í aldri. Ég man þó ekki eftir
að fundum okkar bæri saman á
þessum löngu liðnu árum og er
það til marks um samgöngurnar
eða öllu heldur samgönguleysib á
þessum tíma. Ég kynntist Ólafi
ekki fyrr en eftir að ég hóf störf
hjá Sambandinu og ekki að marki
fyrr en hann tók setu í stjórn þess
árið 1968. Sem einn af fram-
kvæmdastjórum Sambandsins sat
ég flesta stjórnarfundi á þeim ár-
um er Ólafur var stjórnarmaður.
Þá kynntist ég vel einlægum
áhuga hans á samvinnustarfi,
einkum þeim þætti þess sem hann
taldi að gæti stuðlaö að betra
mannlífi í sveitum landsins. Ólaf-
ur var maður réttsýnn og hófsam-
ur í málflutningi, en hélt þó fast á
þeim málum sem honum voru
hugleikin og hann taldi máli
skipta.
Hjá Ólafi E. Ólafssyni var áhugi
á samvinnumálum ekki einasta
hugsjón, heldur sá veruleiki þar
sem farsælt ævistarf hans stóö
traustum fótum. Það kom í hans
hlut að stýra einu af litlu kaupfé-
lögunum; hann gerði það með
miklum myndarskap, svo að eftir
var tekiö, en jafnframt af þeim
hyggindum og forsjá sem eru und-
irstaða allrar velgengni. Það má
hafa veriö Ólafi mikið gleðiefni að
gamla kaupfélagið hans stóð af sér
þau veður sem nú hafa geisað um
sinn.
Þáverandi forstjóri Sambands-
ins, Erlendur Einarsson, hafði
þann góöa sið að „vísitera" kaup-
félögin víðs vegar um landið, og
ég minnist þess að hafa farið með
honum til Króksfjarbarness á fögr-
um sumardegi, um eða upp úr
1970. Við eyddum eftirminnileg-
um degi við ljúfmannlegar mót-
tökur Ölafs og konu hans, Frið-
rikku Bjarnadóttur. Ólafur sýndi
okkur starfsstöðvar kaupfélagsins
og mér er enn í minni snyrti-
mennska og myndarskapur sem
andaði til manns úr hverju horni.
Á kveðjustund uppvekst þessi fagri
dagur með fágætum skírleika.
Sumarsólin leggur milda blæju yfir
kyrran Breiðafjörðinn, meb eyjum
og skerjum fleiri en tölu verði á
komið. í suðri gnæfir Snæfellsjök-
ull, en yfir byggðinni hans Ólafs
vaka Vaðalfjöllin.
Önnur endurminning tengist
samverustund okkar hjónanna
með Ólafi og Friðrikku á Þingvöll-
um eitt sumarkvöld fyrir nokkrum
árum. Ólafur kunni vel að meta
fagran kveðskap og ég man að við
ræddum hið magnaöa kvæði Jak-
obs Jóh. Smára um Þingvelli, sem
endar á þessum orðum:
Nú heyri' eg minnar þjóöar þúsund ár
sem þyt í laufi á sumarkvöldi hljóöu.
Gaman hefði veriö að gera aðra
ferð með Ólafi til Þingvalla til þess
að hlusta enn einu sinni á þytinn í
laufinu, en nú gerist þess ekki
kostur um sinn. Við Inga og fjöl-
skylda okkar kveðjum hinn látna
heiöursmann meb þökk og virð-
ingu um leið og við færum konu
hans, börnum og öðrum ættingj-
um dýpstu samúðarkveöjur.
Sigurður Markússon
Er ég freista þess að minnast vinar
míns og félaga, Ólafs E. Ólafsson-
ar, fyrrverandi kaupfélagsstjóra,
leita óhjákvæmilega á hugann ótal
minningabrot og myndir frá ára-
tuga samstarfi og samvinnu.
Við, sem fædd erum á fyrsta
fjórðungi þessarar aldar og lifað
höfum allar þær byltingar og
breytingar sem yfir þetta land hafa
gengið, eigum erfitt með að ná
áttum í hraða og hugsunarhætti
nútímans. Eins finnst okkur að
yngri kynslóðin sé skilningssljó á
þau gildi og aðstæður sem við ól-
umst upp við. í umróti líðandi
stundar, þegar heil byggöarlög
fara í auðn, önnur verða gjald-
þrota, gróin fyrirtæki fara á haus-
inn, aðrir græða tugi milljóna á
því að versla með pappír, er það
torskilið nútímafólki, að einhver
skynivæddur tilgangur sé í því að
fórna kröftum sínum í að verja út-
kjálkakaupfélag áföllum.
Eftir fáeina daga verður Kaupfé-
lag Króksfjaröar áttatíu og eins árs.
Af þessum árum veitti Ólafur því
forstöbu í þrjátíu ár, eða frá 1943-
1973. Áður hafði móðurbróðir
hans stýrt því í þrjátíu og tvö ár.
Nokkur ár þar áöur hafði afi Ólafs,
Ólafur Eggertsson, veitt forstöðu
pöntunarfélagi, sem var undanfari
kaupfélagsins og átti hann mestan
þátt í stofnun þess.
Öll þessi ár var kaupfélagið rek-
ið af forsjálni og er það reyndar
enn.
Það voru ekki skuldir Kaupfélags
Króksfjarðar, sem settu SÍS á haus-
inn. Þar átti það jafnan nokkra
innistæðu.
Ólafur lauk námi frá Samvinnu-
skólanum 1936. Hann kvæntist
Friörikku Bjarnadóttur, kaupfé-
lagsstjóra Hornafirbi, 1946 og eiga
þau sex börn.
Tvö fyrstu árin eftir nám var Ól-
afur starfandi hjá SÍS, en þá flutti
hann heim í Króksfjarðarnes og
gerðist aðstoðarmaður frænda
síns, uns hann tók við stöðu kaup-
félagsstjóra. Sú ákvörðun hlýtur
að hafa byggst á einhverju öðru
en stundarhagnaði eða framavon.
Ekki þykir mér ólíklegt að tengslin
við rótgróiö menningarheimili,
þar sem ríkti andi framfara og fé-
lagshyggju þess tíma, hafi að veru-
legu leyti spunnið þann örlaga-
þráð.
Ólafur kaupfélagsstjóri ólst ab
mestu upp hjá Ólafi Eggertssyni,
móburafa sínum. Þegar Bjarney,
móðir Ólafs, missti mann sinn frá
ungum börnum og Jón Ólafsson
kaupfélagsstjóri missti konu sína
um svipað leyti, tóku systkinin vib
húshaldi og búsforráðum í Króks-
fjarðarnesi. Hvort Ólafur Eggerts-
son taldist enn bóndinn veit ég
ekki, hann var þá orðinn roskinn
maður, en andlega ern og lifandi.
Af framansögðu er augljóst að
Ólafur E. Ólafsson lifði og hrærð-
ist frá barnæsku í hringiðu sam-
vinnuhreyfingarinnar og verkefn-
um kaupfélaganna. Kynntist stöðu
og afkomu byggðarlagsins, sem af-
komu og ástæðum hvers einasta
heimilis á verslunarsvæbinu. Þetta
hafði hann að veganesti, er hann
ungur að árum tók vib kaupfélag-
inu af frænda sínum. Enn teljumst
við útkjálkabyggð og kvörtum um
erfiðar samgöngur, en hvað hefð-
um við sagt ef vib byggjum við
þær aðstæður sem voru þá?
Fyrir 1940 fóru allir aðdrættir
fram á sjó og þegar ís lagðist yfir á
vetrum lokuðust allar leiðir.
Áætlunarferðir fólksbifreiða hóf-
ust ab Króksfjarðarnesi 1938 og þá
aðeins ab sumrinu.
Allt til styrjaldarloka 1945 mátti
heita að hér ríkti í megindráttum
sama ástand í búskaparháttum og
verið hafði um aldabil, þótt ýmsu
hefði þokað í framfaraátt. Það
kom því í hlut Ólafs að takast á
við hinn nýja tíma, vélakaup,
byggingar, framræslu og ræktun.
Þar sem greiðslugeta héraðsbúa
var nær eingöngu landbúnaðaraf-
urðir, fóru þessar fjárfestingar að
miklu leyti í gegnum reikningsvið-
skipti í kaupfélaginu. Styrkir og
lán komu eftir á. Þá kom vel í ljós
áhugi og hæfni Ólafs til að greiða
úr vanda manna á farsælan hátt.
Oft fundust sumum skuldir ein-
staklinga vera ískyggilegar, þegar
kaupfélagið var búið að lána bygg-
ingarefni eða til vélakaupa. En það
var eins og Ólafur fyndi alltaf ráð
sem héldu og kaupfélagiö stóð sig
vel. Ég tek eitt dæmi, sem ég þekki
af eigin raun.
Ungmennafélagið rébst í það
stórvirki að efna til sundlaugar-
byggingar algjörlega fjárvana.
Þetta var á árunum 1945-46. Þá
þurfti leyfi fyrir hverjum sements-
hnefa, hverri spýtu og hverjum
járnbút. Atvikin höguðu því svo,
að Ólafur og Þorsteinn Einarsson
íþróttafulltrúi þvældu mér til þess
að taka að mér framkvæmd verks-
ins. En fjármálin voru í höndum
Ólafs. Kaupfélagið lánaöi efnið og
stundum vinnulaun líka. Ég undr-
aðist oft lagni og útsjónarsemi Ól-
afs í þessum þrengingum. Að lok-
um var staðið upp frá hreinu
borði.
Þetta er glöggt dæmi um áhuga
og ósérplægni Ólafs í hverju því
máli er hann taldi til framfara
horfa. Hvort sem í hlut áttu ein-
staklingar eða aðrir aðilar. Það má
segia ab með þessari framkvæmd
hafi samstarf okkar Ólafs hafist
fyrir alvöru, þótt við hefðum áður
átt nokkur samskipti. Hann var
jafnan veitandinn í þessari sam-
vinnu.
Ólafur tók við fleiri þáttum af
forverum sínum í Króksfjarðarnesi
en verslunarrekstrinum, þáttum
sem honum var ekki síður annt
um að rækja. Það var sú mikla
rausn og risna, sem einkennt hafði
Króksfjarðarnesheimilið. Mætti
um það fjölyrða hversu þeim
hjónum Ólafi og Friðrikku, meb
stórt einkaheimili, tókst nánast að
hafa opið hús fyrir gesti og gang-
andi.
Eitt var það í fari Ólafs sem ylj-
aði mörgum um hjartarætur. Það
var umhyggja hans og hjálpsemi
vib alla þá sem fyrir áföllum urðu,
t.d. veikindum. Gætti þess mjög
eftir að hann flutti úr sveitinni
hversu iöinn hann var við að
heimsækja fólk á sjúkrahús til þess
að miöla því hlýju og hluttekn-
ingu. Reyndar finnst mér að Ólaf-
ur hafi aldrei yfirgefið æskustöðv-
arnar eða íbúa þeirra.
Siðan hann flutti burtu hefur
hann fylgst með hverri hræringu
hér vestra, jafnt hjá einstaklingum
sem opinberum aðilum. Hann
hélt stöðugu sambandi við gömlu
félagana og tók þátt í gleði þeirra
og mótlæti.
Farsælu dagsverki er lokið.
Nú ab leiðarlokum er mér þakk-
lætið efst í huga. Þakkir fyrir alla
hans tryggb og vináttu í minn
garb og minna. Ég veit hann hefði
fyrirgefið mér þessi fátæklegu orð
og tekið viljann fyrir verkið.
Friðrikku, börnunum og öðrum
venslamönnum sendi ég og fjöl-
skylda mín innilegar samúðar-
kveðjur.
Jens Guömundsson,
Rcykhólum