Tíminn - 24.04.1996, Side 4
4
Mibvikudagur 24. apríl 1996
mmmm
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag:
Ritstjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Ritstjórn og auglýsingar:
Sími:
Símbréf:
Pósthólf 5210,
Setning og umbrot:
Mynda-, plötugerb/prentun:
Mánaðaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Tímamót hf.
jón Kristjánsson
Oddur Olafsson
Birgir Gubmundsson
Brautarholti 1, 105 Reykjavík
5631600
5516270
125 Reykjavík
Tæknideild Tímans
ísafoldarprentsmibja hf.
Vaxandi umfang
utanríkismála
Alþingi ræddi í gær utanríkismál í kjölfar yfirlitsræöu ut-
anríkisráðherra. í ræöu hans kom fram að skilin milli ut-
anríkimála og innanríkismála verða ætíð óskýrari vegna
þess hve alþjóðleg samskipti eru orðin veigamikill þáttur á
flestum sviðum þjóðfélagsins.
Heimsmynd kalda stríðsins er talin hafa fallið endan-
lega með falli Berlínarmúrsins árið 1989. Það fer því að
nálgast áratug frá því að þeir brestir komu í þá heimsmynd
sem leiddu að lokum til endaloka hennar. Sá tími hefur
verið viðburðaríkur og breytingar afar miklar á samskipt-
um þjóða.
Löngum var það svo að utanríkisstefna íslendinga var
talin hvíla á þrífæti. í fyrsta lagi með þátttöku í norrænu
samstarfi, í öðru lagi þátttöku í Sameinuðu þjóðunum og í
þriðja lagi með þátttöku í varnarsamstarfi Natóríkja.
Þessar stoðir eru allar í góðu gildi enn, þótt samstarfið
hafi breyst í tímans rás. Norrænt samstarf hefur breyst frá
því að vera náið samstarf Norðurlandanna innbyrðis til
þess að vera samstarf þar sem rædd eru málefni umheims-
ins, einkum Evrópusamstarfið og málefni baltnesku land-
anna. Starf Norðurlandaráðs og Norrænu ráðherranefnd-
arinnar hefur verið endurskipulagt með hliðsjón af nýjum
aðstæðum. Þrjú Norðurlönd eiga nú aðild að Evrópusam-
bandinu og ísland og Noregur eru aðilar að Evrópska efna-
hagssvæðinu. Þetta hefur ekki dregið úr mikilvægi nor-
ræns samstarfs, þvert á móti.
Margir héldu því fram ab Nató hefði runnið sitt skeið
þegar kalda stríðinu lauk og væri verkefnalaust bákn.
Reynslan hefur orðið önnur. Hersveitir á vegum Nató hafa
veriö kallaðar til mikilla verkefna í Bosníu og forustumenn
fyrrum Austur- Evrópuríkja líta til bandalagsins um úrræði
í öryggismálum og sækja eftir inngöngu í það. Ljóst er að
ekki má loka þessum dyrum, þótt varast beri að stækkun
bandalagsins raski öryggi í álfunni.
Þróunin í Evrópu hefur verið fyrirferðarmest í utanríkis-
umræðu síðustu ára og er það að vonum. Evrópusamrun-
inn er víðtækasta samstarf ríkja um þessar mundir og það
er grundvallarmál fyrir ísland hvernig brugðist er við þess-
ari þróun. Aðild að Evrópusambandinu er ekki á dagskrá,
eins og sáttmáli bandalagsins lítur út í dag, en hins vegar
er mikil nauðsyn ab stýra málum varðandi Evrópska efna-
hagssvæbið til hagsbóta fyrir ísland og nýta þá möguleika
sem bjóðast sem aðili að því.
Ljóst er að utanríkisviðskipti íslendinga ná til æ fjarlæg-
ari heimshorna. Þessi viðskipti hafa orðið fjölbreyttari eft-
ir því sem árin líða. Fjárfestingar í sjávarútvegi eru orðnar
staðreynd í fjarlægum heimsálfum, og fjarlægir markaðir
verða stöðugt mikilvægari. Ekki síst á það við um fiskveiði-
þjóðir víða um heim. Líta verður því víðar heldur en til
Evrópu þegar utanríkisstefnan er mótuð.
íslendingum er skylt að leggja sitt lóð á vogarskálarnar
til þess að tryggja frið og öryggi. Efnahagsleg uppbygging
og þróunaraðstoð er ekki síst til þess fallin. Við eigum að
leggja þeim málum lið á þeim sviðum þar sem við höfum
mest fram ab færa. íslendingar eiga að geta verið veitandi
á sviði sjávarútvegs, á sviði tækni og við getum lagt til
starfskrafta til ýmissa verkefna hjálparstarfa sem annarra.
Þetta er afar mikilvægt og gerir okkur sem smáþjóð gild-
andi á svibi hjálparstarfsemi og öryggismála.
Hér hefur verið drepið á nokkur atribi varðandi utanrík-
ismálin. Margt fleira bar á góma í tilvitnaðri umræðu á Al-
þingi um utanríkismál, og umfang þeirra má marka á því
að yfirlitsræða utanríkisráðherra skiptist í þrjátíu efnis-
flokka, sem hver um sig snerta innanríkismál með afger-
andi hætti.
jósvAi TTiT
uqi/
Ferðamannaútvegur
Löngum hafa íslendingar látið ákvarðanir ráðast
af sérkennilegum hagsmunum og beitt jaðartil-
vikum eða undantekningartilvikum sem aðalrök-
semd fyrir því að eitthvað skuli gert eða eitthvað
ekki gert. Nýleg dæmi um það em kátbroslegar
umræður um hættur samfara Hvalfjarðargöng-
um. Ein röksemdin var á þá leið að alls ekki mætti
byggja göngin, því það væri fræðilegur möguleiki
á því að kviknaði í bíl í botni ganganna. Sambæri-
leg rök voru notuð af hálfu slökkvilibsmanna til
að sýna fram á nauðsyn þess að byggja slökkvi-
stöðvar helst við báða gangamunnanna — og gott
ef ekki var í miðjum göngunum líka. Líklega hef-
ur það verið hluti af röksemdinni að hreinsibún-
aður í göngunum virkaði ekki akkúrat þegar
kviknaði í bílnum, því ef hreinsibúnaðurinn dug-
ar ekki til ab hreinsa úr göngunum reyk frá log-
andi bíl, þá dugar hann tæplega til að hreinsa
venjulegan útblástur bifreiða úr ----------
göngunum og þá em göngin aug- O ARRI
ljóslega ónothæf.
Hafi þetta mál ekki verið leyst, er
að sjálfsögðu frekar ógáfulegt að fara út í ganga-
framkvæmdirnar, en einhvern veginn segir Garra
svo hugur að þetta mál hafi verið leyst og rök-
semdir þessarar umræbu séu því flestar á leik-
skólastiginu.
Efnahagsmálin étin hrá
Það er merkilegt að skoða áherslur fjölmiðl-
anna, þegar kemur ab umfjöllun um atvinnuupp-
byggingu og efnahagsmál þjóðarinnar. Fyrir utan
aö enginn fréttamaöur virðist hafa minnstu
grundvallarþekkingu á hagfræði, því nær allir éta
hrátt það sem í þá er tuggið, þá er aö sjálfsögbu
nær eingöngu horft á hinn svokallaða undir-
stöðuatvinnuveg, atvinnuveginn sem allir lands-
menn eru sagbir lifa af, sjávarútveginn.
Svo stíft er horft á sjávarútveginn að ein stærsta
fréttastofa landsins, fréttastofa Ríkisútvarpsins,
sendir daglega út sérstakan fréttatíma um sjávar-
útvegsmálin. Reyndar byggist fréttatíminn sá að
mestu upp á því að telja upp hvað hin og þessi
trillan kom með að landi í hinni og þessari höfn,
sannarlega spennandi fréttir. Það ber hins vegar
minna á umfjöllun um minnkandi vægi sjávarút-
vegsins í þjóðarbúskapnum og aukið vægi ann-
arra greina, t.d. ferðaþjónustu, sem með sama
vexti og undanfarið mun ein og sér skila svipuð-
um gjaldeyristekjum í þjóbarbúið um aldamótin
og sjávarútvegurinn. Ekki spandera stóru frétta-
stofurnar sérstökum fréttatíma undir ferðaþjón-
ustuna, ónei ekki aldeilis.
Ferbaþjónusta fyrlr furðufugla
Annars mætti halda að það væri bundið í þjób-
arvitundina að ferðaþjónusta væri eitthvað fyrir
— furðufugla og helst eitthvað sem
húsmæður í sveit ættu að stunda
meðfram búskapnum. Síðustu
/ hugmyndir um náttúmvernd
benda a.m.k. til þess og er vægt og kurteislega til
orða tekið að tala um „athyglisverðar" hugmynd-
ir í þeim efnum. Nokkur dæmi: Loka ákveðnum
landsvæðum fyrir allri umferð. Selja inn á ákveð-
in landsvæöi. Beita skyndilokunum á ákvebnum
landsvæðum.
Það yrði sannarlega lyftistöng fyrir ferðaþjón-
ustuna í landinu og þar með þjóðarbúið, ef er-
lendir ferðamenn kæmust að því að landið væri
mestan part lokað „vegna ágangs ferðamanna".
Snjallræði — hugmyndasmiðirnir ættu eiginlega
skilib stórriddarakrossinn!
Væri ekki gáfulegra að fara ab gera eitthvað fyr-
ir ásettustu ferðamannastabina? Málið er nefni-
lega það, að þeir hala inn í þjóðarbúið litlu minna
en akureyrskir frystitogarar, en kosta hins vegar
sýnu minna í innkaupum og rekstri. Er ekki kom-
inn tími til að kveikja á perunni, góðu menn?
Garri
Húskarl á ystu nöf
Gunnlaugur Sigmundsson gerði orðbragð og yf-
irlýsingagleði Sverris Hermannssonar, banka-
stjóra Landsbankans, að umtalsefni á þingi í vik-
unni í tenglsum við afgreiðslu bankafrumvarps
þar sem er bráðabirgðaákvæði sem gerir ríkis-
bönkum kleift að endurfjár-
magna víkjandi lán sem þeir
hafa tekið svo þeir geti mætt
kröfum um eiginfjárstöðu.
Gunnlaugur sagðist eiga erfitt
meö að treysta dómgreind þess
húskarls ríkisstjórnarinnar fyrir
fé sem kæmi fram fyrir alþjób
aftur og aftur og úthúðaði ráð-
herrum þeirrar sömu ríkisstjórn-
ar sem hann er í vist hjá.
Landsbankinn hefur ekki náð
að skila þeim rekstrarárangri
sem gert var ráð fyrir þegar sér-
stakar ráðstafanir voru gerðar
árib 1993 og vantar hálfan ann-
an milljarð upp á að hagnaður-
inn síðan hafi náb að hanga í
þeim áætlunum.
Nú er svo komið ab bankinn
þarf að sækja til Alþingis um
sérstakar heimildir til endurfjármögnunar og
veltur trúverðugleiki bankans og viðskiptatraust
að verulegu leyti á því að þetta gangi sem greið-
ast og snurðulausast fyrir sig.
Fjaðrafok 1993
Ekki þarf annað en rifja upp fjaðrafokið sem
varð í kringum þær umfangsmiklu aðgerðir sem
fram fóru 1993 og umræöuna sem spratt í kring-
um þær, en þá lagðist hvert stórmennið á fætur
öðru á árar til þess að sannfæra þjóðina og um-
heiminn um að Landsbankinn væri síður en svo
að fara í þrot og stæbi þvert á móti ágætlega. Ef-
laust mátti að hluta kenna þann sirkus að hluta
óábyrgri umfjöllun nokkurra fjölmiðla og að
hluta klaufalegri framsetningu af hálfu bankans í
kynningu málsins. En aögerðin sjálf, var þó engu
að síður sjálfstætt tilefni til fjölda spurninga um
bankann og ekki nema eðlilegt að viðskipta-
menn og allur almenningur væri áhyggjufullur
út af því sem var að gerast. Þær öldur lægði vissu-
lega en nú hefur það gerst að þegar bankinn sæk-
ir um fyrirgreiðslu til löggjafans koma upp
spurningar um stjórnun bankans sem valda titr-
ingi og hljóta að skaba bankann. Nú er hins veg-
ar ekki hægt að kenna óábyrgum fjölmiðlum um
þepn^n * rúverðpgleikayanda bankans. Vandinn
er í bankanum sjálfum, og það sem meira er,
vandann má rekja til stjórnunar bankans. Vand-
inn nú er Sverrir Hermannsson bankastjóri.
Með hreint ótrúlega ósmekklegum dylgjum —
ítrekuðum — í garð nafngreindra einstaklinga úti
í bæ og ráðherra í ríkisstjórn-
inni, sem í raun flokkast undir
atvinnuróg og meiðyrði, hefur
bankastjórinn komið því til leið-
ar að menn eru farnir að efast
um að stjórnendum bankans sé
treystandi til að fara með allt
það fé sem þeim er trúað fyrir.
Rekstrarafkoman gefur ekki til-
efni til að láta afskiptalausar sví-
virbingarnar sem bunast út úr
bankastjóranum. Og þó svo að
Sverrir Hermannsson kunni að
telja sig kaldan og kláran karl
sem ekki þarf ab svara eba taka
mark á gagnrýni Gunnlaugs Sig-
mundssonar alþingismanns, þá
sýnir það fyrst og fremst dóm-
greindarleysi bankastjórans. í
öðru lagi er ljóst að Gunnlaugur
er fjarri því að vera einn um þá
skoðun að framkoma Sverris sé til þess fallin að
veikja trúverðugleika bankans. í dálkinum „Tím-
inn spyr" í dag er að finna vísbendingu um það
hvað þingheimi finnst og augljóst ab almennt
telja menn Sverri ekki hafa orðið bankanum til
framdráttar.
Tímabær umræba
Umræðan sem Gunnlaugur Sigmundsson
bryddaði upp á er löngu tímabær enda er alveg
ljóst að Landsbankinn á við ýmis vandamál að
glíma og eitt þeirra er sá skaði sem Sverrir Her-
mannsson er farinn ab valda bankanum.
Hrokinn og dómgreindarleysi bankastjórans á
hvað er við hæfi eru þess vegna komin á það stig
að vera skoöuð sem afglöp í starfi. Það getur ekki
verið fjármálastofnun til framdráttar ef stjórn-
andi hennar hegbar sér með slíkum hætti að það
torveldar og spillir fyrij- nauðsynlegri fyrir-
greiðslu t.d. á Alþingi og vinnur þannig gegn
hagsmunum bankans.
Bankaráð er kjörið af Alþingi m.a. til að gæta
hagsmuna bankans. Þar hljóta menn að taka á
málinu, ef þeir ætla að standa undir þeim skyld-
um sem á þá eru lagðar og þeir fá greitt fyrir að
axla!
itv .; íiuronu -. ,.i,i ii' iigjmrom iid. '■§Sr
Á víbavangi