Tíminn - 24.04.1996, Side 5

Miðvikudagur 24. apríl 1996
5
Dagmar Vala Hjörleifsdóttir:
Blikkbeljur þurfa ekki beitiland
Mikið erum við lánsöm
íslendingar að eiga
ráðamenn sem hafa vit
fyrir okkur sauðsvörtum almúg-
anum og þar á ég sérstaklega við
ákvörðun um gerð Hvalfjarðar-
ganga og allt sem þeim fylgir.
Frásögn þessi hefst þegar
„einkafyrirtæki" það, sem nefnt
er Spölur, varð til. Hvers vegna
varð Spölur til? Hvers vegna
taka allt í einu einhverjir einka-
aðilar sig saman og stofna fyrir-
tæki sem er févana og ákveða að
grafa göng undir Hvalfjörð?
Þetta hljómar eins og brandari.
Eða eru þessir einkaaðilar e.t.v.
engir einkaaðilar? Eru þeir e.t.v.
tilbúin framhlið ríkisvaldsins til
að villa um fyrir okkur auðtrúa
skattborgurum? Kostir vega-
styttingar fyrir fjörð er augljós
kostur fyrir íslenska járnblendi-
félagið, sem eins og allir vita er
að stærstum hluta ríkiseign,
enda hafa menn þar á bæ ekkert
farið í launkofa með það. Þó á
ég bágt með að skilja hvers-
vegna þeir kjósa miklu fremur
göng en brú með sömu vegar-
styttingu. Hins vegar vaknar sú
spurning hvort það sé tilviljun
að stjórnarformaður Spalar er
einnig framkvæmdastjóri Se-
mentsverksmiðjunnar, sem eins
og allir vita líka er ríkiseign. Það
er altalað að endurnýja þarf skip
Sementsverksmiðjunnar og
gæti þar verið komin skýring á
einkaframtaki framkvæmda-
stjórans. Málið var greinilega
vandlega undirbúið og keyrt
áfram með mikilli hörku af sam-
gönguráðuneytinu, sem vitan-
lega hefur ekkert með Spöl að
gera, en fagnar svona einstæðu
einkaframtaki okkur skattborg-
urunum í hag. Þaö eina, sem
ríkið átti að leggja til, voru smá
vegarspottar sinn hvorum meg-
in við göngin og þaö var fljótaf-
greitt og auðsótt mál. Sam-
gönguráðherra tilkynnti það í
fjölmiðlum strax eftir að einka-
fyrirtækið Spölur varð til, að
vegir yrðu lagðir snarlega til og
frá göngum í allar áttir og
hringinn í kringum Akrafjallið.
Þó var af mikilli rausn af hálfu
hins opinbera haldinn fundur
með íbúum þeim, sem lenda
áttu undir vegunum norðan
ganga, þar sem þeim voru
kynntar ákvarðanir samgöngu-
ráðuneytisins.
Hreppur þessi, sem hvað verst
verður úti við fyrirhugaðar
framkvæmdir, liggur sunnan
við Akrafjall, er þéttbýll og
blómleg kúabú rekin þar á
mörgum jörðum. En þetta eru
auðvitaö bara bændur og nokkr-
ir áhugabændur inn á milli.
Mikil reiöi greip um sig í
hreppnum ■ eftir umræddan
fund og var þegar hafist handa
við aö safna undirskriftum til aö
mótmæla lagningu nýs vegar
sunnan Akrafjalls. Þess ber þó
að geta að einungis var verið að
mótmæla einum af þremur veg-
um, sem liggja eiga í kringum
Akrafjall. Umræddur vegur á að
liggja frá gangamunna norðan
ganga og yfir Grunnafjörð fram-
hjá Akranesi í u.þ.b. 2 km fjar-
lægð og áfram í Borgarnes. Veg-
ur sá, sem nú þegar liggur sunn-
an Akrafjalls, er mun styttri og
liggur frá fyrirhuguðum ganga-
munna beint inn á Akranes.
Síðan er þriðji vegurinn, sem
liggur í austur frá fyrirhuguðum
göngum og norðan viö Akra-
fjall.
Um 75% af hreppsbúum skrif-
uðu undir mótmæli gegn lagn-
ingu þessa nýja vegar, enda sáu
menn enga glóru í því að leggja
veg við hliðina á þeim sem fyrir
var og sem þar að auki yrði mun
lengri.
Jarbir klofnar
Það, sem þyngst vó þó, var að
vegurinn klauf allar jarðir utan
eina í tvennt og tók góðan hluta
af ræktuðu landi, auk þess að
taka nánast allt beitilandið, en
eins og áður segir er þarna mest
mjólkurframleiðsla. Farið var til
VETTVANGUR
„Á meðan á sjónarspili því er nefhdist svœðis-
skipulag og umhverfismat stóð gerðistþað að
sendisveinar samgönguráðuneytisins fóru
hamfórum um sveitina. Sumir gengu á milli
bœja og reyndu með öllum tiltœkum ráðum
að fá hreppsbúa til að draga til baka mót-
mœli sín."
mæltu, eru báðir í hreppsnefnd.
Læðist að manni sá grunur að
þar hafi nefndin einungis farið
að vilja ákveðins yfirvalds.
Varla hafa fulltrúar hreppsins af
heilum hug ákveðiö að malbika
skyldi þvert yfir allar jarðirnar
og valda því að grannar þeirra
flosnuðu frá búskap. Þegar hér
var komið sögu, fengu landeig-
endur sér lögfræðing og kærðu
málið til umhverfisráðherra, en
þá var umhverfisráöuneytið í
höndum Alþýðuflokksins. Kær-
an var ekki tekin til greina.
Um 30 fuglategundir
Þess ber og að geta að stór
hluti af beitilandi í hreppnum
er mýrlendi þar sem obbinn af
öllum varpfuglategundum
landsins á sér griðland yfir sum-
artímann. Þar lifa fuglar og bú-
smali í sátt og samlyndi, öllum
til yndisauka. Landið milli fjalls
og fjöru er mjög lítið, eða um 1
km á breidd. Þar af er mýrlendi
um 700 m. Á svæði þessu eiga
um 30 varpfuglategundir sér at-
hvarf, flestir í mýrinni. Af
nokkrum fuglategundum má
nefna óðinshana, gulendur,
Reykjavíkur á fund
Halldórs Blöndals,
sem þá var samgöngu-
ráðherra og landbún-
aðarráðherra, og hon-
um afhent mótmælin
í viðurvist sjónvarps-
ins, stöðvar 1. Halldór
átti stuttan fund með
sendimönnum þar
sem hann endurtók
fyrri tilkynningar sín-
ar um að jarðgöng
yrðu gerð og vegir
lagðir eins og hann
hafði áður tilkynnt.
Þó bætti hann við að
þessar framkvæmdir
myndu spara mikla
fjármuni, því þá þyrfti
ekki að halda við vegi
og brúm fyrir Hval-
fjörð.
Farið var á alla þá
opinberu staði, sem
málið varðaði, méð
mótmælin. í stuttu
máli má segja að mót-
mælt var eftir öllum
hefðbundnum leiðum
og eftir öllum leikregl-
um, sem ríkið setur
um þessi mál. En þeg-
ar upp var staðið, var
vegurinn á nákvæm-
lega sama stað og
samgönguráðherra
var áður búinn að til-
kynna.
Hvar var lýðræðið,
hvar voru mótmælin, hvað
hafði gerst?
Á meðan á sjónarspili því er
nefndist svæðisskipulag og um-
hverfismat stóð gerðist það að
sendisveinar samgönguráðuneyt-
isins fóru hamförum um sveitina.
Sumir gengu á milli bæja og
reyndu með öllum tiltækum ráð-
um að fá hreppsbúa til að draga
til baka mótmæli sín. Aðrir fóru
um með hótunum og mútum til
skiptis og upplýstu menn um hve
hagkvæmt það væri að láta nú
Vegagerðina fá þessa jarðarskika
og láta af þessari óþekkt. Reynt
var að bera út allskonar óhróður á
milli bæja til aö sundra samstöðu
íbúanna.
Mótmæli hverfa
Undrunin varð mikil, þegar í
Ijós kom að mótmælaskjalið
hafði horfið á öllum þeim stöð-
um sem höfðu fengið það í
hendur. Hjá samgönguráðu-
neytinu könnuðust menn þar á
bæ ekki við nein mótmæli. Að
vísu eiga öll plögg, sem berast
ráðuneytinu, að bókfærast og
geymast, en mótmælin voru
hvorki bókfærð né geymd. Þau
voru einfaldlega horfin. Þá var
brugðið á það ráð að senda ljós-
rit af mótmælunum á alla áður-
nefnda staði annan umgang.
Sárast var þó að hreppsnefnd
Innri-Akraneshrepps tók ekki
meira tillit til vilja hreppsbú-
anna en það, að hún úrskurðaði
Vegagerðinni frjálst að fara um
hreppinn eins og samgönguráð-
herra hafði áður tilkynnt. Þess
verður þó að geta að einu land-
eigendurnir, -sem ekki mðt-
jaðrakan, álftir, kríu, spóa og
margar fleiri tegundir. Um þess-
ar mundir er umhverfisráðu-
neytið með átak í að endur-
heimta votlendi, en á sama
tíma ætlar samgönguráðuneyt-
ið að eyða milljónum í að fylla
upp í votlendi. Umhverfismat á
viðkvæmum landsvæðum verð-
ur að gera yfir allar árstíðir og
það tekur tíma að vinna þannig
verk. Vegagerðin réð til sín líf-
fræðing, sem hljóp um svæðið
kringum Akrafjall part úr degi
og skilaði skýrslu sinni til Vega-
geröar samdægurs, það var allt
umhverfismatið. Eins er farið
um skýrslu þá, sem gefin er út af
skipulagsstjóra ríkisins. Þar eru
tíndar til setningar innan úr
málsgreinum og úr samhengi,
og einungis tekin þau atriði sem
skipulagsstjóri sjálfur ákveður.
Mótmæli eru iðulega afgreidd
með setningum eins og: „skipu-
lagsstjóri telur ... o.s.frv." eða
„Vegagerðin telur... o.s.frv."
Því hlýtur hver hugsandi
maður að draga þá ályktun að
þetta sé allt saman sjónarspil,
falleg framhlið til að skattborg-
ararnir haldi að þeir búi í lýð-
ræðisríki. Getur það verið að við
búum við flokkseinræði eða
ráðherraeinveldi? Alltjent er
eitthvað meira en lítið skrítið
við svona lýðræði.
Grunnifjöröur friöaöur
Vegarspotti sá, sem hér hefur
verið fjallað um, á eins og áður
hefur verið nefnt aö fara yfir
Grunnafjörð. Þó er einn galli
þar á og hann er sá að búið er að
friða Grunnafjörð, en það virð-
ist ekki angra Vegagerðina í
Borgarnesi mikið. Hún ætlar sér
yfir Grunnafjörð, eins og sýnt er
á árituðu svæðisskipulagi og
þess vegna liggur vegarspottinn
á þessum stað, þó að þeir sem
ætla á Akranes úr göngunum
verði að taka á sig töluverðan
krók og beygju upp á 90-100° til
baka út á Ákranes. Gamli vegur-
inn hlýtur alltaf að vera stysti
og besti kosturinn fyrir Skaga-
menn. Tímalega séð sparar allt
þetta brambolt Akurnesingum
10-15 mínútur, miðað við nú-
verandi samgöngur. Það tekur
Akurnesing 10-15 mínútur að
komast frá Akranesi aö ganga-
munnanum norðanmegin, síð-
an u.þ.b. 3-4 mínútur við toll-
skýlið, síðan u.þ.b. 10 mínútur í
gegnum göngin og síðan 20
mínútur frá syðri gangamunna
niður í miðbæ í Reykjavík. Þetta
gerir svo mikið sem 40-50 mín-
útur, en með núverandi sam-
göngum tekur það nákvæmlega
60 mínútur að fara yfir Hval-
fjörð með Akraborginni inn í
miðbæ Reykjavíkur. Þ.e.a.s.
sparnaður upp á 10-15 mínútur.
Hver vill kaupa?
Hvemig á svo fólk að komast
út úr Reykjavík, ef eitthvað er að
veðri t.d. á Kjalarnesinu? Akra-
borgin verður látin hætta, en
hún hefur hingað til gengið í
svo til öllum veðrum. Þeir 40
menn, sem missa vinnu sína á
Akraborginni, ásamt hinum,
sem flosna upp vegna nýja veg-
arins í Innri-Akraneshreppi,
geta e.t.v. fengið vinnu við að
moka snjó á Kjalarnesinu. Sú
landfræðilega staðreynd að
Akranes er og verður nes stend-
ur óhögguð, hversu mikið sem
malbikað er til og frá staðnum.
Hver vill svo kaupa lóöirnar
sem Halldór Blöndal er búinn
að lofa aö verði til sölu sunnan
við Akrafjallið, þegar búið verð-
ur að flæma bændurna burt?
Blikkbeljur bíta ekki gras og
þurfa ekki beitiland. Þær verða á
beit á hraðbrautinni, en hver
vill kaupa lóð og ala börnin sín
upp við hraðbraut?
Svo er eins gott að heilbrigðis-
ráðherra standi sig við sparnað-
inn, svo að samgönguráðherra
fái næga aura til að setja í hol-
una sína.
Ég vil enda þennan pistil á
málshætti, sem kom úr einu
páskaegginu um þessa páska:
„Lýðræði: Þú segir það sem þú
vilt og gerir eins og þér er sagt."
Er þetta ísland í dag?
Höfundur er líffræ&ingur.