Tíminn - 24.04.1996, Blaðsíða 11
Miövikudagur 24. apríl 1996
11
snemma völl í hreyfingu fólks
sem hafði trú á landi og þjóð.
Hnn var vel gerður og myndarleg-
ur maður bæði í sjón og raun.
Hann vann mikið og óeigingjarnt
starf fyrir ungmennafélagshreyf-
inguna og haslaði sér völl í fram-
varðasveit Framsóknarflokksins.
Til Akraness kom Daníel árið
1954 og tók við starfi bæjarstjóra.
Það var mikill fengur að fá slíkan
eldhuga til starfa á Akranesi.
Hann gegndi starfi bæjarstjóra í
sex ár og sat síðar í bæjarstjórn
Akraness í tuttugu ár. Daníel gerði
miklar siðferðiskröfur til sjálfs sín
og annarra í viðskiptum og starfi.
Hann var aldrei hálfvolgur, heldur
ávallt brennandi í andanum í af-
stöðu sinni til manna og málefna.
Um slíkan leiðtoga gustar oft
hressilega. Hann setti aldrei per-
sónulega hagsmuni í öndvegi og
afstaða til málefna mótaðist ekki
af því hvort þau væru til vinsælda
fallin. Hann var ávallt virkur þátt-
takandi í málefnum bæjarins og
vann að mörgum verkefnum, sem
hafa orðið samtíðarmönnum hans
til mikillar hagsældar.
Daníel var leiðtogi framsóknar-
manna á Akranesi um áratuga
skeið og vann að málefnum Fram-
sóknarfélagsins af einstökum
dugnaði og ósérhlífni. Síðasti
stjórnmálafundur sem Daníel sat
var á Akranesi fyrir fáum vikum.
Frummælendur á þessum fundi
voru Ingibjörg Pálmadóttir, heil-
brigðis- og tryggingamálaráðherra,
og Magnús Stefánsson alþingis-
maður. Daníel tók virkan þátt í
fundinum, setti mál sitt fram á
leiftrandi hátt og hvatti ráðherra
sinn og alþingismann til dáða.
Eins og endranær tók hann fyrir
margt úr íslensku þjóðlífi, sem
vinna yrði betur að og taka þyrfti
á í atvinnu- og menningarlífi
þjóðarinnar — undirbúa fyrir
komandi kynslóðir til nýrrar ald-
ar. Þessi aldni höfðingi hafði flutt
sína síðustu ræðu á eftirminnileg-
an hátt.
Daníel var mikill gæfumaður.
Hans mesta gæfa í lífinu var að ár-
ið 1942 giftist hann eftirlifandi
konu sinni, Önnu Erlendsdóttur.
Þeirra hjónaband var einstaklega
farsælt og vinátta og virðing ein-
kenndi allt þeirra samlíf.
Persónuleg kynni okkar Daníels
hófust þegar undirritaður gekk í
Rótarýklúbb Akraness fyrir átta ár-
um. Daníel hafði starfað í klúbbn-
um til margra ára. Hann tók mér
einstaklega vel og þar eignaðist ég
tryggan vin. Það var lærdómsríkt
að hlusta á þau fjölmörgu erindi
sem hann flutti í klúbbnum. í
heimsóknum klúbbfélaga til ým-
issa fyrirtækja og stofnana, þar
sem hann hafði oftar en ekki
plægt akurinn við störf sín að
bæjarmálum, var hann ávallt
spyrjandi og hvetjandi menn til
dáða. Það var sama hvort farið var
um mikla sali, þar sem mikið var
umleikis, eða á vinnustofu skó-
smiðsins, þar sem handverk og
hugvit eins manns réö afkom-
unni. Það var ekkert honum óvið-
komandi sem til framfara horfði í
bænum okkar.
Þegar ég kom til starfa fyrir
Framsóknarfélagið á Akranesi og
settist í bæjarstjórn Akraness fyrir
tveimur árum, voru tólf ár liðin
frá því Daníel hafði setiö í bæjar-
stjórninni. Hann fylgdist vel meö
og það var gott að leita í smiðju
hans. Sú ráögjöf var sett fram á
varfærinn og ljúfan hátt.
í dag kveð ég góðan og eftir-
minnilegan vin. Ég sakna hans
mjög og mun lengi minnast
ánægjulegrar samfylgdar með
honum.
Ég færi eiginkonu hans, börn-
um, tengdabörnum, barnabörn-
um og öðrum vandamönnum
dýpstu samúðarkveðjur á sorgar-
stund og bið góðan guð að styrkja
þau.
1 u ' " GúömundurPáll f&nsson'
Daníel Ágústínusson var allt í
senn — vel gefinn, glaðlyndur, fé-
lagsmálamaður, ræðuskörungur
og vinur.
Hann var gæddur góðum gáf-
um, minnugur með afbrigðum,
vel lesinn, ritfær og afar fróður
um menn og málefni. Einstakur
mannþekkjari var Daníel og fljót-
ur að átta sig á eiginleikum fólks,
kostum þess og göllum. Unun
hafði hann af því að rekja ættir
einstaklinga og tengja saman.
Stóðu fáir honum á sporöi á sviði
ætta og uppruna íslendinga. Fróð-
leiksfýsnin tók ekki aðeins til ætt-
fræði, heldur einnig lands og sögu
þjóðarinnar, héraða, sýslna, sveita
og bæja. Brennandi áhuga hafði
Daníel alla tíð á stjórnmálum,
bæði innlendum og erlendum.
Störf sín öll rækti hann af stakri
prýbi, samviskusemi, nákvæmni
og elju.
í eðli sínu var Daníel glaðlynd-
ur og gamansamur. Þetta skynjuð-
um við Guðrún og börn okkar
glöggt í heimsóknum á menning-
arheimili þeirra hjóna Önnu og
Daníels, þar sem gestrisnin réð
ríkjum og ánægjulegt var heim að
sækja. Daníel hafði sérstaka frá-
sagnargáfu og naut sín best þegar
hann sagði frá án blaöa, einn og
án stuðnings. Þá naut sín vel
skörp greind hans og afburða
minni. Gott lag hafði hann á því
aö krydda slíkar frásagnir kímni
og gleði, án þess aö á efni væri
hallað. Þrátt fyrir yfirburða hæfi-
leika á þessu sviði gaf hann sér æt-
íð tíma til ab hlusta á aöra, hvort
sem honum líkaði málflutningur-
inn betur eða verr.
Félagsmálamaður var Daníel
mikill. Hann átti sæti í bæjar-
stjórn Akraness í mörg ár, var bæj-
arstjóri þar í 6 ár, varaþingmaður
Vesturlandskjördæmis í mörg ár,
og sat á sínum ferli í fjölda
stjórna, ráða og nefnda á vegum
ríkisins, sveitarfélaga, Framsóknar-
flokksins og ýmissa frjálsra félaga.
Hann var samvinnu- og félags-
hyggjumaöur af lífi og sál og alla
tíb einn af sterkustu stubnings-
mönnum Framsóknarflokksins.
Áhrifa hans gætti því víða. í
stjórnmála- og félagsmálastörfum
sínum var Daníel greiðvikinn,
fórnfús og óeigingjarn og hafði
djúpan skilning á gildi menntun-
ar og bættum hag og stöðu þeirra
sem minna mega sín í samfélag-
inu. Hann var um leiö víðsýnn og
stórhuga framfarasinni sem skildi
nauðsyn nýjunga og breytinga í
atvinnuháttum til bættrar afkomu
þjóðarinnar. Tók Daníel þátt í
mörgum þýðingarmiklum fram-
faramálum á Akranesi og ná-
grenni og hafði sérstakan áhuga á
atvinnumálum, mennta- og fé-
lagsmálum. Þá var hann frá upp-
hafi ötull stuðningsmaður upp-
byggingar orkufreks iðnaðar á
Grundartanga, sem var mjög um-
deild í hans nágrenni á sínum
tíma. Saga Akraness og saga Daní-
els verður því ekki sundur skilin.
Um jafn mikinn stórhuga gat
ekki ríkt lognmolla. Það var ein-
faldlega ekki stíll Daníels. Þegar
tekist var á í umdeildum málum
hafði hann ætíð skoðun, yfirleitt
mjög fastmótaða og ákveðna.
Hann var fljótur að átta sig á
flóknum viðfangsefnum og
mynda sér skoðun sem byggðist á
rökum og þörfum umhverfisins.
Þó að á móti blési lét hann aldrei
bugast. Fyrir það hlaut hann að-
dáun, virðingu og lof bæði sam-
herja og andstæðinga. Þetta ein-
kenni Daníels kom glöggt í ljós
þegar hann var hrakinn úr stól
bæjarstjóra Akraness árið 1960 eft-
ir miklar pólitískar sviptingar. í
stað þess að hverfa brott úr bæn-
um, sem margir hefðu gert vib
þær aðstæður, byggði hann sig
upp, skapaði sér traust og tiltrú al-
mennings, gekk til framboðs til
bæjarstjórnar Akraness og náði
þar glæsilegri kosningu'. Meb því
skapaði hann sér fastan áhrifa- og
framtíðarsess í bæjarlífinu.
Ræðumaöur var Daníel mjög
góður. Hann hafði í raun allt það
sem góður ræðumaöur þráir ab
hafa — sterka rödd, fullkomið
vald á íslenskri tungu, náði auö-
veldlega til áheyrenda, var skýr-
mæltur, rökfastur og rökfimur.
Ræður hans, skrifaðar sem óskrif-
aðar, voru byggðar upp með
skörpum og skýrum stígandi
hætti. Stóðust afar fáir honum
snúning á þeim vettvangi þegar út
í deilur var komib. Þegar að hon-
um var sótt í pólitískri orrahríð
gat hann verið illskeyttur og
óvæginn. Átti það ekkert síður við
um samherja en andstæðinga,
þegar þeir fjölluðu um innri mál.
Andstöðu við sín sjónarmið erfði
hann hins vegar ekki, en gerbi þó
kröfu til þess að andmæli væru
rökstudd og skýr. Þar sem saman
kom skörp greind, ræðusnilld,
eldhugur og stundum hæðni fór
ekki hjá því aö undan ræðum
Daníels gæti sviðið meðal þeirra
sem fyrir urðu. í baráttunni á hin-
um pólitíska vettvangi bar ákefðin
og eldmóðurinn hann stundum
lengra en ástæba var til. Sú stað-
reynd átti líklega nokkurn þátt í
því að Daníel náði ekki kjöri til
Alþingis, eins og hugur hans stóð
til um tíma.
Árið 1976 kynntist ég Daníel
fyrir alvöru er við uröum sam-
starfsmenn hjá bæjarfógetaemb-
ættinu á Akranesi. Ymislegt hafði
þá á daga hans drifið og frá mörgu
að segja ungu fólki. Af reynslu
Daníels mátti margt læra og var
hann óspar að gefa ráð þegar eftir
var leitað, sérstaklega þegar um
landsmála- og bæjarpólitík var að
ræða. Þar var hann á heimavelli.
Þó að við værum ekki ætíð sam-
mála, var vináttan og tryggðin
ómetanleg alla tíb og entist til
æviloka. Fyrir það þökkum vib öll.
í oft stormasömu stjórnmála-
og félagslífi naut Daníel farsæls
fjölskyldu- og heimilislífs. Hans
dugmikla eiginkona, Anna Er-
lendsdóttir, stóð ætíð eins og
klettur við hlið hans, á hverju sem
dundi. Það gerði hún einnig þegar
kall hans kom í fimmtu ferð
þeirra hjóna á Kanaríeyjum
fimmtudaginn 11. apríl sl. Þangað
hafði Daníel hlakkað svo mikið til
að komast og njóta hlýrri vinda
sér til hressingar og uppörvunar.
Fram til hins síðasta lék hann á
als oddi með eiginkonu, nágrönn-
um og vinum. Hann kvaddi því
sæll og glaður.
Fyrir hönd Önnu, eiginkonu
Daníels, og aö hennar ósk er hér
með komið á framfæri sérstöku
þakklæti til fararstjóra Samvinnu-
ferba-Landsýnar á Kanaríeyjum,
þeirra Kjartans L. Pálssonar og
Maríu Perello, fyrir einstaka um-
hyggju þeirra og hlýju og ómetan-
lega aðstob við ferðina heim.
Önnu og fjölskyldunni allri
flytjum við okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
fón Sveinsson,
Guðrúti Magnúsdóttir
ogböm
í suðurhlíðum Laugardalsins í
Reykjavík er heimili mitt. Undan-
farnir dagar hafa verið hlýir, suð-
lægir vindar og sólfar. Árla einn
þessara daga barst inn til mín ljúf-
ur söngur heiölóu. Þetta var hið
fyrsta sem ég fékk til hennar að
heyra á þessum sumarmálum. Sé
hún velkomin. Klibur hennar býr
ávallt yfir fyrirheitum. — Víst
gleðst ég viö að þú ert komin, en
heimför þín úr suðri minnig mig á
ab samferða þér úr þeirri átt var
framliðinn vinur minn, sem var
nýkominn í yl Suðurlanda er
dauba hans bar að.
Við Daníel Ágústínusson kynnt-
umst um þrítugt, er áhugi hans á
lausn vandamála ungmennafélag-
anna færði hann til starfa fyrir
þau í íþróttán'efnd ríkisins. Kafbi
ég þá nýlega verið ráðinn til
nefndarinnar. Stjórn UMFÍ til-
nefndi hann sem fulltrúa sinn í
nefndina 1943. Nefndin var end-
urnýjuð á þriggja ára fresti. Tíu
sinnum var Daníel skipaður í
nefndina og lauk því ólaunaða
starfi í ársbyrjun 1975. Störfin fól-
ust einkum í veitingu fjár til hlut-
deildar í byggingarkostnabi
íþróttamannvirkja, sem á þessu 32
ára tímabili voru 10 tegunda, en
einstök 600. Framþróun í gerð
mannvirkjanna var t.d. frá grjót-
hreinsuðum melum til grasvalla
sem hvíldu á púkkuðu, framræstu
undirlagi; frá torflaugum eða
sundstæðum innan fyrirhleðslna í
gildrögum til fullkominna sund-
staða, sem reistir eru samkvæmt
nútíma hollustu- og varúðarkröf-
um. Tillögur þurfti ab gera um
framkvæmd sundskyldu til ráð-
herra, og sjá til þess ab þær fyrir-
ætlanir og aðrar hliðstæbar í
íþróttalögum yrbu virkar.
Daníel hafði um skeið annast
erindisrekstur fyrir Framsóknar-
flokkinn. Þegar hann ab vorlagi
1938 og 1939 hafði lokið kennslu-
störfum, annabist hann fyrir
stjórn UMFÍ heimsóknir til ung-
mennafélaga. Þegar leiðir okkar
lágu saman 1943 hjá íþróttanefnd
ríkisins og við hófum samstarf að
umferðakennslu í íþróttum, var
okkur báðum ljós hin erfiða ab-
staba til íþróttaiðkana og al-
mennra félagsstarfa. Unnum við
nefndina á okkar band og komum
á framfæri við stjórnmálaflokkana
lýsingu á ástandinu og tillögum
til lagfæringar.
Flokkarnir tóku þessu erindi vel,
því að flokksmenn þeirra höfðu
kynnst köldum og óvistlegum
samkomuhúsum á þingmálafund-
um. Á Alþingi 1945 bar hver
flokkanna fram frumvarp til laga
um stuöning ríkissjóbs vib bætur
á samkomuhúsum þjóðarinnar.
Framsóknarflokkurinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem voru við
stjórn, sameinuðust um frumvarp
til laga um félagsheimili. Náði
frumvarpib samþykki á Alþingi
1947, en lögin skyldu eigi kom til
framkvæmda fyrr en 1948. Þurfti
að kynna tilgang laganna og
ákvæði. Réðst íþróttanefnd í að
láta semja rit, þar sem sýndar voru
sex gerðir félagsheimila og þrjár
fyrir sérfélög, t.d. skátafélög. I les-
máli ritsins kom glöggt fram hver
skyldi vera herbergjaskipun, svo
ab húsið stæði undir nafni. Einnig
kom fram að úr því ab ríkið styrkti
ab 40% smíði félagsheimilis,
skyldi þess gætt að húsið yrði
vandaðra og vistlegra og eigi ein-
göngu byggt fyrir ríkisstyrkinn.
Gamalli hefð var beitt við þessi
hús, en hún var sú, að þau hlytu
sitt heiti.
Fé til þessarar uppbyggingar
skyldi fást af innheimtum
skemmtanaskatti.
Skömmu eftir að Daníel hvarf
úr nefndinni höfbu 149 sveitarfé-
lög af 224, eða 66 1/2%, komið
upp félagsheimilum. Vegna þess
að nauðsynlegt var að sérfræðing-
ar kæmu að hönnun félagsheim-
ila, t.d. leiksviða, var gengið í af
íþróttanefnd ab stofna samband
með þeim félögum sem störfuðu
að leiklist. Þetta tókst og þau
stóðu svo að stofnun Leiklistar-
ráðs. Á árinu 1985 lét þab gera út-
tekt á félagsheimilunum í land-
inu. Úttektina birti ráðib í vönd-
uðu riti, þar sem glöggt kom fram
hver þýðing félagsheimilanna er
þjóðinni. í allri þessari uppbygg-
ingu á Daníel mikla hlutdeild.
Sjónvarpsþáttur Ómars Ragnars-
sonar fréttamanns um nýtingu fé-
lagsheimila, sem sýndur var fyrir
fáum árum, greindi glögglega hið
fjölþætta menningarstarf sem
fram fer í þeim og nú eru mörg
þeirra að gagnast ferbamönnum
að sumarlagi. Störf íþróttanefndar
ríkisins fyrir þessa málaflokka
leiddu af sér 3-4 fun'dí á mánuði.
Voru þeir á eftirmiðdögum og á
kvöldum. Þegar Daníel var fluttur
á Akranes vildi heimkoma hans
dragast fram á nótt og stundum
lenti hann í illvibri.
Lengst af var Daníel gjaldkeri
íþróttanefndar. Hann var strangur
gjaldkeri, sem skilabi reikningum
ávallt fljótt á nýbyrjuðu ári. Frá
ríkisendurskoðun man ég aldrei
eftir að til aðfinnslu kæmi.
Árið 1975 var Landsmót UMFÍ
haldið á Akranesi. Daníel var þá
forseti bæjarstjórnar og með
ávarpsorðum sínum bauð hann
mót, sem má segja að hann hafði
stofnaö til, mótað með því að
undirbúa og að vissu leyti stjórn-
ab 1940-'55 (6 mót). Segja má að
það sé hans verk, skapfestu hans
og þori hans að þakka, að ekkert
mótanna fórst fyrir. í hinu ágæta
riti frá 1992, Saga Landsmótanna,
má lesa um verk Daníels. Jafnvel
sunnlenskt stórviðri gat ekki
slökkt starfsgleði hans og atorku.
Mótið í Hveragerði 1949, sem
haldið var þrátt fyrir mikla erfið-
leika, er mörgum þátttakandanum
ógleymanlegt fyrir samheldni og
gleði.
í stjórn UMFÍ var Daníel kosinn
1933 og sat í henni í 24 ár. Lengst
af framkvæmdastjóri og hin síðari
ár gjaldkeri. Hann kom í stjórn
UMFÍ á erfiðu tímabili félagsmála,
t.d. komst fjöldi ungmennafélag-
anna niður í 55; útkoma Skinfaxa
hékk á bláþræði; deilan um bind-
indisheitið hafði nær klofið sam-
bandið og margur vandi annar
steðjaði aö. Eiríkur J. Eiríksson var
1938 kosinn sambandsstjóri. Um
þetta leyti var hann oröinn prest-
ur að Núpi í Dýrafirði og kennari
við skólann. Hann fékk 1939 leyfi
frá störfum. Æskuvinur hans frá
Eyrarbakka, Daníel, tók að sér
kennslustörf hans og stjórnarstörf
í UMFÍ meðan Eiríkur dvaldi vib
framhaldsnám í Sviss. Sumrin
1938 og 1939 ferðast Daníel milli
ungmennafélaga. Þessar heim-
sóknir höfðu örvandi áhrif á fé-
lagsstarfið og fjölgun félaganna.
Einnig hvöttu þær til þátttöku í
fyrirhuguðu endurvöktu Lands-
móti 1940.
Að loknum kennslustörfum í
Stykkishólmi og Núpsskóla settist
Daníel að í Reykjavík. Það var
happ ungmennafélögunum, þar
sem sambandsstjóri UMFÍ starfaði
vestur að Núpi. Daníel leysti því
margs konar stjórnarstörf og þjón-
ustu við félögin.
Á árinu 1951 var farið að huga
að því ab starfrækja Getraunir.
Stjórn var 1952 sett á laggirnar til
ab starfrækja íslenskar Getraunir. í
þeirri stjórn var Daníel fyrir UMFÍ.
Þó að starfræksla legðist niður
1956, var Daníel viðriðinn ýmis
mál Getrauna eða allt fram til
1972 ab lög um starfsemina voru
endurskoðuð og heimild fékkst
fyrir talnagetraun (Lottó). Daníel
hélt fast á hlutdeild UMFÍ og
veitti eigi af, því að til voru þeir
sem töldu það ekki eiga neitt til-
kall til fjár úr gróða Getrauna eða
Lottó.
Daníel var sannarlega einn
„vormanna íslands". Það þurfti
ötula menn og baráttufúsa til að
taka við hugsjónum og brautrybj-
endastörfum ungmennafélag-
anna. Daníel Ágústínusson var
einn þessara manna. Hver sem
kynntist Daníel og naut að starfa
með honum, býr ávallt að þeim
kynnum. Daníel fylgdi blessun og
heill.
Anna Erlendsdóttir, eiginkona
Daníels, færði inn í líf hans gæfu.
Hún bjó honum slíkt heimili, sem
var gætt fágætum unaði.
Megið þib ástvinir Daníels Ág-
ústínussonar finna frá okkur sam-
starfsmönnum hans og vinum
einlæga samúð við fráfall hans, en
um leið þakklæti fyrir að hafa not-
ib stórbrotinna mannkosta hans.
Þorsteinn Einarsson