Tíminn - 27.04.1996, Blaðsíða 9

Laugardagur 27. apríl 1996
9
Georgíumenn dá
Tjetjena fyrir harö-
vítuga vörn þeirra
gegn Rússum en
hafa jafnframt illan
bifur á þeim vegna
stuönings þeirra viö
Abkasa, dvergþjóö í
Georgíu sem vill
sjálfstœöi eins og
Tjetjenar
IKákasuslöndum hefur
verið meiri eða minni
ófriður allt frá síðustu ár-
um Sovétríkjanna. Einn af
þáttum þess ástands er stríð-
ið milli Rússa og Tjetjena,
sem hófst í desember 1994.
Önnur helstu stríð á svæðinu
síðustu ár hafa verið milli Ar-
mena og Asera, Georgíumanna
og Suður-Osseta, Georgíu-
manna og Abkasa.
Tvennskonar vandi
Georgía, sem er eina ríkið
auk Rússlands sem á landa-
mæri að Tjetjeníu, á það sam-
merkt með Rússlandi að ekki
var sovétvaldið fyrr farið að
linast en smáþjóðir, sem í sov-
étkerfinu höfðu verið hluti af
sovétlýðveldinu Georgíu og
haft þar einhverja sjálfstjórn
að formi til, fóru að reyna að
slíta sig frá „ríkisþjóðinni."
Vandi Georgíumanna á um-
skiptaárunum var því a.m.k.
tvennskonar, annars vegar
tengdur sjálfstæðisbaráttu
þeirra gegn Rússum og hins
vegar spurningin um það,
hvernig snúist skyldi við skiln-
aðar- og/eða sjálfstæðiskröfum
„smáþjóða" í Georgíu gegn
„stórþjóðinni" Georgíumönn-
um.
Viðbrögð Georgíumanna
gagnvart síðarnefnda vandan-
um urðu nokkuð svipuð og
Rússa gagnvart Tjetjenum og
öðmm smáþjóðum innan rúss-
neska lýðveldisins sem sýndu
meiri eða minni tilburði til að
losa sig frá því. Georgíustjórn
neitaði skilnaðar- og sjálfstæð-
iskröfunum og beitti valdi til
að bæla þær niður ef annað
dugði ekki.
Vanda Georgíu í þessum efn-
um jók stómm að Rússlands-
stjórn hefur eftir föngum reynt
að halda í ítök og yfirráð Sovét-
ríkjanna sunnan Kákasusfjalla.
Með það fyrir augum studdi
Rússlandsstjórn í raun skilnað-
ar- og sjálfstæðisviðleitni sér-
staklega Abkasa og notaði þá
baráttu sem hótun til að
þvinga Georgíumenn til undir-
gefni við Rússland. Fyrir Ge-
orgíu var óhægt um vik að
verjast þeim þrýstingi, vegna
efnahagsörðugleika m.a. og
þess að hún átti ekki kost á pól-
itískum stuðningi utan frá. í
suðri em íslömsk ríki sem Ge-
orgíumenn telja sig ekki hafa
mikils góðs að vænta frá. Þetta,
að vera í klemmu milli öflugri
þjóða og ríkja sem sækja á að
norðan, suðvestan og suðaust-
an, er ævagamall vandi Kákas-
usþjóða og sá vandi kom upp á
yfirborðið enn á ný með upp-
lausn Sovétríkjanna.
Þjóbarhreinsun í
Abkasíu
Abkasar eru flestir súnna-
múslímar en sumir rétttrúnað-
arkristnir. Tungumál þeirra er
norðvesturkákasískt, Georgíu-
manna hins vegar suðurkákas-
ískt og þeir eru rétttrúnaðar-
kristnir. Sumir málfræðingar
telja þessa tungumálaflokka lítt
eða ekki skylda. Abkasar eru
líklega nokkuð undir 100.000
talsins og voru í lok sovéttím-
ans í miklum minnihluta í
sjálfstjórnarlýðveldinu sem við
þá var kennt. Gagnvart því
brugðust Abkasar með ráðstöf-
unum sem eru gamlar og nýjar
í sögunni og síðustu árin hafa
verið auðkenndar með heitinu
„þjóðarhreinsun." í stríði Ge-
orgíumanna og Abkasa 1992-
93 flýðu um 240.000 Georgíu-
menn frá Abkasíu undan of-
sóknum Abkasa eða af ótta við
að verða fyrir ofsóknum af
Rússneskur hermabur í Poti, hafnarborg í Georgíu: stjórnin þar taldi
sig ekki eiga annars kost en ab gefa eftir fyrir kröfum Rússa.
halda dvergþjóðum þess lands,
helst Suður- Óssetum og Abkö-
sum, kyrmm í því ríki.
íslömsk samstaða
gegn Georgíu
Þar að auki hafa margir Ge-
orgíumenn þungan hug á
Tjetjenum síðan í Abkasastríð-
inu. Þar kom við sögu nokkuð
dularfullt fyrirbæri sem nefnist
Samband Kákasusþjóða og
studdi Abkasa með ráðum og
dáð. Líklega hefur þar verið um
að ræða samstöðu íslamskra
dvergþjóða Kákasusfjalla með
íslömskum Abkösum gegn
kristnum Georgíumönnum.
Nefnt samband kom að sögn á
hafi, eftir að hafa æft sig á Ge-
orgíumönnum, orðið kjarninn
í vopnuðu liði Tjetjena í stríð-
inu við Rússa. Nefnd hernaðar-
aðstoð Kákasusfjallaþjóða við
Abkasa mun hafa verið veitt
með samþykki og e.t.v. stuðn-
ingi Rússa. En þar reyndust
þeir sem sé hafa hvatt sverð
sem síðan var beint gegn þeim
sjálfum.
Þess er og að geta í þessu
samhengi að Shevardnadze er
enginn vinur Dúdajevs Tjetj-
enaleiðtoga. Þegar Zviad Gam-
sakhurdia, andstæðingi She-
vardnadzes í georgískum
stjórnmálum, var steypt af stóli
í janúar 1992, fékk hann hæli í
Tjetjeníu og undirbjó þaðan
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
þeirra hálfu. Það flóttamanna-
vandamál varð þungur baggi á
Georgíu, sem er herfilega stödd
í efnahagsmálum.
Georgíumenn fóm halloka í
stríði þessu, en það stöðvaðist,
aðallega líklega fyrir tilstilli
Rússa, eftir að Eduard She-
vardnadze, sem fyrrmeir naut
mikils álits á alþjóðavettvangi
sem utanríkisráðherra Sovét-
ríkjanna en er nú heldur óöf-
undsverður forseti ættlands
síns, hafði látið undan kröfum
Rússa um að þeir hefðu áfram
herstöðvar í Georgíu og inn-
göngu þess ríkis í Samveldi
sjálfstæðra ríkja, sem er laust í
reipunum en þó einskonar arf-
taki Sovétríkjanna. En þá
höfðu abkasískir uppreisnar-
menn náð Abkasíu að mestu á
sitt vald og við það situr. She-
vardnadze mun hafa vonast til
að Rússar launuðu honum
undanlátssemina við þá með
því að leggja undir hann Abk-
asíu á ný, en af því hefur sem
sagt ekki orðið. Rússar hafa
einnig áhrif í Abkasíu gegnum
meint friðargæslulið, sem þeir
hafa þar.
Afstaða Georgíumanna til
stríðsins í Tjetjeníu má kallast
beggja blands. Þeir horfa með
þórðargleði á lélega frammi-
stöðu rússneska hersins sem
eftir næstum hálfs annars árs
stríð við dvergþjóð hefur enn
ekki tekist að buga hana, og
dást að Tjetjenum fyrir harð-
vítuga vörn þeirra og öfunda
þá jafnframt. Þeir bjóða Rúss-
landi byrginn en það þorum
við ekki, heyrist sagt í Tíflis. Á
hinn bóginn óttast margir Ge-
orgíumenn að sjálfstæðisstríð
Tjetjena, hafi þeir sigur í því,
verði fordæmi sem geri að
engu möguleika Georgíu á að
legg allstómm sjálfboðaliðsher
og sendi hann í stríðið með
Abkösum, sem mun hafa mun-
að vel um þann liðsauka. Fróð-
ir menn um hernað á þeim
slóðum segja að í því liði hafi
verið um 5000 Tjetjenar.
Armenskur fréttaskýrandi,
kunnugur á þessum slóðum,
segir að sjálfboðaliðar þessir
uppreisn í Georgíu. Hann hafði
fylgi nokkurt í vesmrhluta Ge-
orgíu, líklega ekki síst út á ætta-
sambönd, og var sigursæll í
fyrstu eftir að uppreisn hans
hófst haustið 1993. Rússar
hjálpuðu Shevardnadze til að
bæla þá uppreisn niður og hef-
ur hann líklega orðið enn háð-
ari þeim fyrir bragðið. ■