Tíminn - 30.04.1996, Síða 7

Þribjudagur 30. apríl 1996
IlfWMTOJ!!®
7
íslendingar leggja sitt afmörkum til endurvakins áhuga á Grœnlandi á abskilnabi vib Danmörku:
Aðskilnaðarsinnar vilja
reka Dani úr landi
— og leysa þannig atvinnuleysib
Hjónin ívar Jónsson, lektor
viö Háskólann í Nuuk, og
Lilja Mósesdóttir hagfræö-
ingur skrifuöu grein undir
fyrirsögninni „Grænland
getur sjálft" í grænlenskt
dagblaö fyrr í þessum mán-
uöi um efnahagslegar for-
sendur fyrir sjálfstæöi græn-
lensku þjóöarinnar. Örfáum
dögum seinna, þann 16.
þessa mánaöar, voru svo
stofnuö grænlensk grasrótar-
samtök aöskilnaöarsinna.
í greininni kemur fram aö
Grænlendingar geti verið
bjartsýnir á efnahagslega
framtíö sína, einkum sé litiö
til möguleika á olíufram-
leiöslu. Þá hafi tekjur af út-
flutningi verið hærri þar en á
íslandi allt frá árinu 1979 þeg-
ar Grænlendingar fengu
heimastjórn. ívar og Lilja telja
að mikill sparnaður geti falist í
að kaupa vörur frá öðrum og
ódýrari löndum en Dan-
mörku, en 75% innflutnings
koma frá herraþjóðinni.
Tíminn hafði samband við
ívar og sagði hann samtökin
vera þverflokkspólitísk, en
neitaði því að íslendingar
væru framarlega í þessum
hópi og sagði þau hjónin ekki
tengjast samtökunum. Hins
vegar hefðu aðskilnaðarsinnar
leitað mikið til þeirra eftir
upplýsingum um fyrirkomu-
lag mála á íslandi og í mál-
flutningi þeirra væri oft tekið
mið af Islandi.
Félagsmálaráðherra Græn-
lands sagði í Tímanum fyrr í
vetur að ekki væri mikill áhugi
á aðskilnaði, en að sögn ívars
fer gagnrýnin á tengslin við
Danmörku vaxandi, þó að
landsstjórnin færi mjög hægt í
sakirnar. Sú kynslóð, sem bar-
ist heföi fyrir heimastjórninni
á sínum tíma, væri nú komin
til valda. „Maður hefur á til-
finningunni að það séu ákveð-
in kynslóðaskipti í þessu.
Yngri kynslóðin er miklu
menntaðri en Grænlendingar
voru fyrir 20 árum og hjá
henni er vaxandi óánægja
með einokun Dana á efri stöð-
um í kerfinu."
Landsstjórnin er hins vegar
ósátt við hve harkalega að-
skilnaðarsinnar hafa gagnrýnt
veru Dana á Grænlandi. En
mjög erfitt er fyrir Grænlend-
inga að komast í hærri stöður
þar sem ráðið sé út frá dönsk-
um stöðlum, sem geri mun
meiri menntunarkröfur en t.d.
hér á landi. „Hugmyndafræði
þessarar hreyfingar gengur að
miklu leyti út á það að Danirn-
ir séu óþarfi. Það er 15% at-
vinnuleysi hérna og um 15%
af vinnuaflinu hér er hið svo-
kallaða tilkallaða vinnuafl,
sem er fyrst og fremst Danir,"
segir ívar og líta margir því svo
á að hægt sé að skipta Dönum
út af vinnumarkaðnum og
skrúfa þannig fyrir atvinnu-
leysið.____________
Breyta skólakerfinu
Töluverður skortur er á
menntuðum Grænlending-
um, t.d. í heilbrigðisstéttum,
sjávarútvegi og meðal verk-
fræðinga. Menntunarskortur-
inn hefur verið talinn standa í
vegi fyrir því að þjóðin geti
orðið efnahagslega sjálfstæð.
Að sögn ívars þarf því að
breyta skólakerfinu, sem nú
taki einkum mið af dönsku at-
vinnulífi, og stýra fólki meira
inn á þær brautir sem nýst
gætu á atvinnumarkaðnum.
Því þurfi að byggja upp
menntakerfi sem hafl styttri
námsbrautir og veiti ófag-
lærðu starfsfólki faglega þjálf-
un, enda sé mikill skortur á
faglærðu starfsfólki og at-
vinnuleysi mikið hjá þeim
ófaglærðu.
Varðandi háskólamenntun,
sem ekki verði hægt að veita í
Háskólanum í Nuuk, benda
þau ívar og Lilja á að flestar
smáþjóðir sendi nemendur til
Skyldari inúítum,
Sömum og indíánum
Grein ívars og Lilju gengur
m.a. út frá því að menningar-
leg sérstaða Grænlendinga sé
ein forsenda þess að hún eigi
að reka sitt eigið sjálfstæða
hagkerfi. ívar segir sjálfstæðis-
baráttuna fyrst og fremst vera
rekna á efnahagslegum nót-
um, en hins vegar búi mjög
sterkur þjóðernislegur andi
undir niðri og mikið vísað í
sérstöðu menningarinnar.
„Þeirra sjálfsmynd liggur nær
inúítum í Alaska og Kanada,
Sömum og indíánum og það
er þeim mjög mikilvægt að
vera hluti af annarri menn-
ingu en þessar norrænu þjóð-
ir, þó þeir tilheyri þeim líka."
Samt hafa Grænlendingar
haft lítið samstarf við þessa
þjóðflokka í Norður-Ameríku
og norðurhluta Skandinavíu,
en hafa þó verið í nokkru sam-
bandi við nýtt sjálfsstjórnar-
svæði inúíta í Kanada. Að-
skilnaðarsinnar hafa hins veg-
ar, auk þess að líta til íslands,
haft mikið samband við Fær-
eyinga og birtist grein Lilju og
ívars í færeysku blaði nú í vik-
unni. Samkvæmt heimildum
Tímans vakti greinin tölu-
verða athygli þar, en stutt er
liðið frá birtingu og hafa við-
brögð því ekki borist þeim
ívari.
Skíöaparadís
Nú eru 17 ár síðan heima-
stjórninni var komið á á
Grænlandi og gefa samtökin
grænlensku þjóðinni 15 ára
aðlögunartíma til að ná fullu
sjálfstæði. Aðspurður hvernig
það væri mögulegt, sagði ívar
að sérstaklega þyrfti að byggja
markvisst upp innanlands-
framleiðsluna og taka upp við-
skipti við önnur lönd, en öll
ívar jónsson.
Frá Nuuk.
verslun til Grænlands fer fyrst
í gegnum Danmörku. „Það
hefur verið mikil umræða um
það hér að beina viðskiptun-
um til Bandaríkjanna." ívar
telur ekki hagkvæmt fyrir
Grænlendinga að fara út í
mikla matvælaframleiðslu til
eigin nota, þar sem dýrt yrði
að koma á fót miklum land-
búnaði fyrir svo litla þjóð. Að
sögn ívars eru veðurfarsskil-
yrði og túnspretta þó betri á
Suður-Grænlandi en víða á ís-
landi. Almennt-er gert ráð-fyrr.
Markaöstorg í Nuuk.
ir að verði Grænland sjálf-
stætt, haldi þeir áfram að
flytja inn megnið af matvör-
um.
Gullgröftur og olía
Aðspurður hvaða auðlindir
Grænlendingar hyggjast nota
til að brúa biliö sem myndast
þegar danska ríkið hættir að
styrkja rekstur samfélagsins,
segir ívar menn einkum líta til
ferðamennskunnar og orku-
framleiðslu. Mikil leit hafi ver-
ið gerð að gulli og erlend fyrir-
tæki hafi verið að leita að olíu,
en miklar líkur eru taldar á að
hún sé til staðar.
Varðandi ferðamannabrans-
ann hafa Grænlendingar sett
sér það takmark að ná inn um
61.000 ferðamönnum árið
2005. Uppbygging ferða-
mennskunnar hefur staðið nú
í nokkur ár og helst er litið til
þess að komast inn á skíða-
markaðinn. „Það er á teikni-
borðinu að byggja upp svona
aðstöðu, líkt og í Ölpunum,
með stóru skíðahóteli. Það
verður tekin ákvörðun um
þetta af landsstjórninni á
næsta ári."
útlanda til að leita sér frekari
menntunar. Það kæmi Græn-
lendingum til góða ef þeir
færu víðar en til Danmerkur
að sækja háskólamenntun,
sem stendur þeim til boða að
kostnaðarlausu enn sem kom-
ið er, enda sé það sjálfstæðri
þjóð ekki hollt að vera hug-
myndafræðilega og akadem-
ískt háð einu þjóðríki.
Ástandið svart
Lífskjör á Grænlandi eru
nokkuð góð, en að sögn ívars
er rótin að þessari umræðu um
aðskilnað við Danmörku sá að
fólk eygi ekki mikla möguleika
á starfsframa, enda sé vinnu-
markaðurinn mjög lokaður
fyrir Grænlendingum. Ástand-
ið sé því svart og sjálfsmorðs-
tíðni há, þó ab drykkja hafi
minnkað mikið síðustu ár.
Hann telur að Grænland geti
orðið, sem sjálfstætt lýðveldi,
ein af ríkustu þjóðum heims,
líkt og íslendingar. „Þeir hafa
möguleika á að skipuleggja sitt
hagkerfi betur, auka innan-
landsframleiðslu og þjónustu-
greinar og þá ætti þeim að tak-
ast það."
LÓA-