Tíminn - 30.04.1996, Side 10

10
Þri&judagur 30. apríl 1996
Einkavæðing
evrópskra síma- og fjarskiptafyrirtœkja og samfelling annarra
VIÐSKIPTI
Um seblabanka
Evrópusambandiö hefur
mælt fyrir um einkavæb-
ingu síma- og fjarskiptafyrir-
tækja í a&ildarlöndum sín-
um fyrir 1998. í flestum
þeirra hafa þau verib í eigu
ríkisins, svo sem í Þýska-
landi, Frakklandi, á Spáni og
Ítalíu, en í einkaeigu í
nokkrum, svo sem á Bret-
landi og í Svíþjób. Er franska
ríkib í þann veginn a& bjó&a
út 49% eignarhlut í France
Telecom á Ffr 100 milljar&a,
jafnvir&i $ 20 milljar&a, svo
aö dæmi sé teki&.
Á milli síma- og fjarskipta-
fyrirtækja í ríkiseigu hefur
samt sem áöur veriö allmikil
samvinna á liðnum árum, svo
sem á milli Deutsche Telekom,
France Telecom og hins
bandaríska Sprint, svonefnd
„Global One"; og á milli hins
spænska, hollenska, sviss-
neska og sænska, hiö svo-
nefnda „Unisource", sem sam-
keppnisráð ESB hefur nú tekið
til athugunar.
Þá munu tvö stóru bresku
síma- og fjarskiptafyrirtækin,
British Telecommunications
og Cable & Wireless, vera að
ræöa sameiningu sín á milli,
að frumkvæöi hins síðar-
nefnda og smærra. C&W á
57,7% hlut í HongKong Telec-
om, sem sagt er arðsamt vel,
og lítið fyrirtæki á þessu sviði
á Bretlandi, Mercury. Þá hefur
C&W verið í samstarfi við
Tele2 í Svíþjóö og Veba í
Þýskalandi (sem á 10,5% hlut í
C&W). Að sínu leyti hefur BT
verið í samstarfi við Telenor í
Svíþjóð og Viag og RWE í
Þýskalandi. ■
Umsvif og starfsmannafjöldi stærstu fjarskiptafyrirtækja
Heildartekjur S-miIljarbar
AT&T 43,4
BT — C&W 31,0
Deutsche Telekom 39,5
France Telecom 24,2
MCI 13,3
KDD (Japan)* 1) 2,9
PTT (Hollandi) 7,3
Telecom Italia 16,0
Swiss Telecom 7,4
Starfsmannafjöldi Eignarhluti ríkis
304.500 0%
178.624 0%
225.400 100%
152.586 100%
40.667 0%
5.614 0%
33.895 70%
96.705 60%
19.543 100%
Heimild: The European, 4.-10. apríl 1996
1) Hinu japanska NTT, sem aðeins þjónar innlendum markaöi, er sleppt, þótt mestar
vergar tekjur hafi allra fjarskiptafyrirtækja.
The Central Banks, eftir Robert Pringle og
Marjorie Deane. Hamish Hamilton, S69
bls., £ 25.
í ritdómi í Economist fyrir hálfu
öðm ári, 3. desember 1994, sagði:
„Fyrir 20 árum hefði fáránleg þótt
sú hugmynd, að ríkisstjórnir létu
stefnumörkun í efnahagsmálum
ókjörnum embættismönnum eft-
ir. Allt í kringum hnöttinn eru
ríkisstjórnir samt sem áður að
framselja stefnumörkun í pen-
ingamálum til óháðra seðla-
banka. Sakir þessa er áhrifavald
seðlabanka nú meira en nokkm
sinni áður."
„Marjorie Deane (sem lengi var
einn máttarstólpa Economist) og
Robert Pringle, sem líka er fjár-
málafréttamaður, skyggnast bak
Hugarfar og hagsæld
Félagsvísindastofnun hefur nú í
samvinnu við Háskólaútgáfuna
sent frá sér bókina Hugarfar og
hagvöxtur. Menning, þjóðfélag og
framfarir á Vesturlöndum, eftir
Stefán Ólafsson prófessor við Há-
skóla íslands.
í þessari bók er fjallað um hug-
arfar nútímamanna. Höfundur
rekur þætti úr hugmyndasögu
þjóðfélagsfræðanna frá miðöld-
um til nútímans og sýnir hvernig
veraldleg lífsskoðun varð smám
saman ríkjandi í menningu Evr-
ópumanna. Þá sýnir höfundur
hvernig breytt hugarfar tengdist
þjóðfélagsbreytingum, einkum
tilkomu kapítalisma, lýðræðis-
skipulags og iðnvæðingar, sem
skapaði vestrænum þjóðum sér-
stöðu og gerði þær að ríkustu og
Fréttir af bókum
voldugustu þjóðum jarðarinnar.
Markmið höhmdar er að þróa
kenningu er getur skýrt helstu
þjóðfélagslegu forsendur efna-
hagsframfara.
I seinni hluta bókarinnar fjallar
höfundur um hugarfar og hag-
sæld meðal fimmtán aðildarríkja
OECD- samtakanna. Spurt er
hvort hagsælli þjóðirnar hafi nú
markvert öðruvísi hugarfar en
þær þjóðir sem minni hagsældar
njóta. Sérstaklega er fjallað um
vinnumenningu, viðskiptamenn-
ingu, framfarahyggju og samfé-
lagsmenningu. Þar er fjallað jöfn-
um höndum um ísland og önnur
nútímaþjóðfélög og veitir sú um-
fjöllun því athyglisverða innsýn í
hugarfar íslendinga og forsendur
framfara hér á landi samanborið
við önnur vestræn ríki.
Stefán Ólafsson lauk MA-prófi í
þjóðfélagsfræðum frá Edinborgar-
háskóla og D.Phil.-prófi frá Há-
skólanum í Oxford (Nuffield Coll-
ege). Hann er prófessor við Há-
skóla íslands og hefur verið for-
stöðumaöur Félagsvísindastofn-
unar háskólans frá því hún var
stofnsett árið 1986.
Bókin er sú nítjánda í ritaröö
Félagsvísindastofnunar. Hún er
356 bls. að lengd og kostar kr.
3.990. Háskólaútgáfan annast
dreifingu hennar.
við tjöldin í þeim laumulegu
stofnunum. Fáir blaðamenn eru
betur heima á þessu sviði. Á
starfsferli sínum mun Marjorie
Deane hafa hitt að máli fleiri
seðlabankastjóra en nokkur ann-
ar fréttamaður."
„Síðustu 20 ár hafa seðlabankar
færst í aukana. Fyrst í stað var
það, að sakir verðbólgu þeirrar,
sem á brast á áttunda áratugnum,
varð stefnumörkun í peningamál-
um í fyrirrúmi í efnahagsmálum.
Og að undanförnu hafa æ fleiri
hagfræðingar komist á þá skoð-
un, að stöðugt verðlag hljóti að
vera helsta stefnumiðið og því
marki verði helst náð með því að
láta stefnumörkun á því sviði
óháðum seðlabönkum eftir, sem
taldir em í vari fyrir pólitískri
íhlutun."
„Allt frá Nýja-Sjálandi til Mexí-
kó hafa seðlabankar áunnið sér
sjálfstæði, en það eitt saman
hrekkur ekki til. Að bókarhöfund-
ar halda fram, þarfnast seðla-
bankar óskoraðs umboðs til að
vinna að stöðugu verðlagi og þá
helst ab settum verðhækkunar-
mörkum. í þessu tilliti er seðla-
banki Bandaríkjanna einfari í
hinum stækkandi hópi sjálf-
stæðra seðlabanka. í stofnskrá er
honum áskilið að vinna í senn að
því að halda uppi fullri atvinnu
og að halda verðlagi stöðugu (en í
bráð geta þau markmið stangast
á)...."
„í bók þessari er þeirri spurn-
ingu fram varpað, hvort seðla-
bankar muni halda tökum sínum
á peningamálum í heimi án
landamæra, þar eð fjármálalegri
fjölkynngi vaxi ásmegin jafnt og
þétt."
Guðmundur Sveinsson
fyrrverandi skólameistari, 75 ára
Velgjörðarmaður okkar og hús-
bóndi um sex ára skeið, sá er gaf
okkur meiri menningarlega lífs-
sýn en við áður höfðum notið,
varð sjötíu og fimm ára s.l.
sunnudag.
Þessi maöur er Guðmundur
Sveinsson, fyrrverandi skóla-
meistari Fjölbrautaskóla Breið-
holts, fæddur 28. apríl 1921 í
Reykjavík. Hann lauk stúdents-
prófi frá MR 1941 og guöfræði-
prófi frá HÍ 1945. Hann var
vígður til Hestþingaprestakalls í
júní sama ár, en stundaði nám í
Danmörku og Svíþjóð í fjögur ár
í semískum málvísindum og
menningarsögu Nálægra Aust-
urlanda. Ótal. námsferðir fylgdu
í kjölfarið til Norðurlandanna,
Bretlands, Sviss, Þýskalands og
Bandaríkjanna, að afla sér þekk-
ingar í guðfræði, menningar-
sögu og skólamálum.
Þáttaskil urðu í lífi Guðmund-
ar er nýráöinn forstjóri SÍS, Er-
lendur Einarsson, kallar hann
til fundar við sig í marsmánuði
1955 að bjóða honum skóla-
stjórastarf Samvinnuskólans og
sjá um flutning skólastarfsem-
innar að Bifröst í Borgarfiröi,
svo og skipuleggja skólann á
nýjum forsendum sem heima-
vistarskóla og framhaldsskóla
viðskiptamenntunar. Lyktaði
svo fundi þeirra að Guðmundur
fékk vikufrest til að íhuga mál-
ið.
Uér stóð Guðmundur Sveins-
ARNAÐ HEILLA
son á tímamótum. Auglýst
hafði verið staða prófessors við
Háskóla íslands 1954, en þrem
árum áður hafði Guðmundur
fengið heimild kirkjumála-
stjórnar landsins, ráðherra og
biskups ásamt leyfi forsvars-
manna í fjórum sóknum presta-
kalls síns, Hestþingaprestakalls,
til að mega dvelja erlendis við
framhaldsnám í guðfræði í allt
að þrjú ár að ljúka allviðamiklu
vísindalegu verki í Gamlatesta-
mentisfræðum, sem þá var í
smíðum.
En svo fór sem oft að hið pól-
itíska vald ráðuneytis og Há-
skóla valdi ekki þann þjón
hinnar evangelísk-lútersku
kirkju sem líklegastur var til að
bera krossinn sýnilegan á bylt-
ingarkenndum tíma þjóðarinn-
ar.
Því er óhjákvæmilegt að hafa í
huga að Guömundur hafði orð-
ið fyrir barðinu á pólitísku veit-
ingavaldi í sambandi við kenn-
arastarf viö Háskóla íslands.
Sársauki var tengdur þessum at-
burði og að vel athuguðu máli
tók Guðmundur tilboði Erlend-
ar.
Teningunum var kastaö,
skólastarf varð að aðalstarfi. En
skóli Guðmundar skyldi vera að
fordæmi danska guðfræðingsins
Frederiks Grundtvig að skóli
skyldi vera fyrir lífið. En
Grundtvig hafði skipað skólum
Vesturlanda í tvær heildir. í
annarri heildinni voru hinir
hefðbundnu bóknámsskólar, er
hann kallaði „hina svörtu
skóla", en í hinni voru skólar
nýrrar tegundar, er tengdu
fræði og daglega önn saman og
urðu því í sannleika að „skólum
fyrir lífið". Guðmundi hefur ef-
laust fundist atvikin hafa neytt
sig til endurmats áþekku því er
varð Grundtvig hvatning og
eggjun.
Arin 1955-1974. 1. júní 1955
var brotið blað í lífi Guðmund-
ar, hliðstætt því og blað var
brotið í sögu Samvinnuskólans,
er hann tók þar viö skólastjórn
og skólinn fluthst frá Reykjavík
að Bifröst í Norðurárdal. Þar
mótar hann og byggir upp á
nýtt heimavistarskóla og gerir
hann ab einni virðingarmestu
skólastofnun landsins.
Á hann hlaðast störf á þessum
árum, eins og ritstjómarstarf
Samvinnunar 1959-63, skóla-
stjórastarf Bréfaskóla SÍS og síð-
ar ASÍ er þau samtök komu til
samstarfs við SÍS um rekstur
skólans; forstöðumaður Bifrast-
ar — Fræðsludeildar verður
hann 1960. Og haustið 1973 er
Framhaldsdeild Samvinnuskól-
ans stofnuð í Reykjavík. Enginn
hafði barist eins hart fyrir tilurð
hennar og Guðmundur Sveins-
son.______________________ __
Guðmundur Sveinsson hefur
sjálfur látið þau orð falla að
fyrstu ár starfsævinnar hafi
hann lifað að verulegu leyti í
fortíðinni, en verið vakinn til
samtíðarskynjunar. Starfsævi
hans hefur sannað þessi orð.
Hann stóð í fylkingarbrjósti
þeirrar byltingar, sem kölluð
hefur verið framhaldsskólabylt-
ingin, og skóli sá sem hann var
fenginn til stjórnunar 1974 var
byggður á. Það sama ár kveður
Guðmundur Samvinnuskólann
á Bifröst. Enn var hann kallaður
til að móta og skapa og nú var
það Fjölbrautaskólinn í Breið-
holti. Saga þess skóla er þegar
orðin mikil saga mikillar bar-
áttu. Vei þeim, er nú þykjast sjá
þess þörf að rústa það kerfi sem
þúsundir æskufólks hafa fengið
notið og munu í framtíðinni
þakka frumherjanum Guö-
mundi Sveinssyni að hafa skap-
að því þá möguleika með víð-
tæku valfrelsi í námi, að við
námslok er það ekki lengur statt
í blindgötu gamla skólakerfis-
ins.
í ágústmánuði 1988 lauk far-
sælum embættisferli Guömund-
ar Sveinssonar sem skólameist-
ara. Nú í dag dvelur hann í hléi
þess skugga sem allir hræðast
mest: sjúkdóms er enn enginn
ræður við. Megi andi guðfræð-
ingsins og skólamannsins Guð-
mundar Sveinssonar enn um
sinn vaka yfir velferð Fjöl-
brautaskólans í Breiðholti.
Svo verða Guðmundi Sveins-
syni ekki sendar kveðjur og
þakkir við merk tímamót, að
Guðlaugu Einarsdóttur konu
hans sé ekki getið — eiginkon-
unnar, móðurinnar, starfsfélag-
ans og mannþekkjarans, er
gerði það kleift ásamt „hinum
hæsta" ab veita það skjól að
hægt var að sinna, móta og
skapa óvenju árangursríkt lífs-
starf.
Hafið heila þökk fyrir vin-
semd ykkar alla.
Guðný og Höskuldur Goði
Absendar greinar
sem birtast eiga í blaöinu þurfa aö vera tölvusettar og
vistaöar á diskling sem texti, hvort sem er í DOS eöa
Macintosh umhverfi. Vélrit-
aöar eöa skrifaöar greinar
gcta þurft aö bíöa birtingar fflSffnlmlillBUul
vegna anna viö innslátt.