Tíminn - 01.05.1996, Blaðsíða 4

4
Miövikudagur 1. maí 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánaöaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Baráttudagur
launafólks
í dag, fyrsta maí, fylkir launafólk liði til baráttu fyrir sín-
um kjörum. Dagurinn er alþjóðlegur baráttudagur launa-
fólks og hefur fyrir löngu unnið sér sess sem slíkur hér-
lendis, þótt hann nyti í upphafi verkalýðsbaráttu hér á
landi ekki almennrar viðurkenningar.
Verkalýðshreyfingin hefur ekki farið varhluta af þjóbfé-
lagsbreytingum síðari ára. Saga hennar er ekki löng á
mælikvarða veraldarsögunnar og þab var ekki fyrr en á
fyrri hluta þessarar aldar í þeim stéttaátökum sem þá fóru
fram, sem samtökum launafólks óx fiskur um hrygg og
fengu styrk í þjóðfélaginu.
Það er ekki hægt að halda öðru fram meb sanngirni, en
að áhrif verkalýðshreyfingarinnar hafi verið mjög mikil á
síöustu áratugum. Þessi áhrif ná langt út fyrir ákvarðanir
um almenna launataxta. Samtök launafólks hafa mikil
áhrif á stefnumörkun í efnahagsmálum þjóðarinnar.
Ekki síst var það hin svokallaða þjóðarsátt sem markaði
þáttaskil í þessum efnum, en launamál og efnahagsþróun
á tíunda áratugnum hafa ekki síst markast af henni. Hún
er gott dæmi um þríhliða samninga vinnuveitenda, launa-
fólks og ríkisvaldsins. Þjóðarsáttin á sinum tíma leiddi til
þess að verðbólguþróunin hefur verið með allt öðrum
hætti á síðustu árum en áður var.
Á baráttudegi verkalýðsins nú standa yfir mikil átök um
vinnulöggjöfina og réttindi og skyldur opinberra starfs-
mana. Baráttan hefur beinst gegn því að frumvörp um
þessi efni séu ekki samin með nógu samrábi við verkalýðs-
hreyfinguna og Álþingi eigi þess vegna ekki að taka þau til
meðferðar.
í þessu felst vanmat á hlutverki Alþingis. Það er skylda
þingmanna við þinglega meðferð málsins að leita eftir því
að lagabreytingar í þessari viðkvæmu löggjöf njóti stuðn-
ings í þjóðfélaginu og þingleg meðferð mála á borð við
þau sem voru hér nefnd þarf ekki ab þýða það að valtað
verbi yfir sjónarmið launafólks. Reynsla af samskiptum Al-
þingis og launþega síðustu árin bendir ekki til þess að svo
þurfi að verða.
Á baráttudegi launafólks blasa við mörg erfið úrlausnar-
efni. Tæknibreytingar og hagræðing í fyrirtækjum og al-
þjóðleg samkeppni hafa fækkað störfum og aukið hættuna
á tilflutningi atvinnufyrirtækja til láglaunasvæða í heim-
inum. Verkalýðshreyfingin hefur ekki lagt til atlögu við
tæknibreytingarnar, enda ekki séð að sá slagur yrði til góðs
fyrir launafólk þegar upp er staðib. Þetta er því skynsamleg
afstaða. Hins vegar er full þörf á því að gæta að réttindum
launafólks í öllum þeim breytingum sem yfir ganga. Þab er
mikilvægt hlutverk sem forustumenn launþega axla í
þessu efni. Löggjöf um vinnumarkaðinn þarf að vera
þannig úr garöi gerð ab hægt sé ab sinna þessu hlutverki.
Það er engum til góðs að draga úr mætti samtaka launa-
fólks, en leikreglurnar verða að ýta undir almenna þátt-
töku í ákvarðanatöku innan verkalýðshreyfingarinnar.
Það er vissulega hætta á því, við þær aðstæöur sem eru í
alþjóðlegu efnahagslífi, að verulegt atvinnuleysi verði var-
anlegt ástand og kemur þar til fækkun starfa vegna auk-
innar tækni og hagræðingar og alþjóðlegrar samkeppni.
Barátta gegn því og barátta fyrir mannsæmandi kjörum
hljóta að verða aðalverkefni verkalýðshreyfingarinnar á
komandi tíb. Löggjöf má ekki leggja stein í götu forustu-
manna launafólks í þessu efni, en þar með er ekki sagt að
engar breytingar megi verða á ríkjandi ástandi.
Tíminn sendir samtökum launafólks árnaðaróskir í til-
efni dagsins og á þá ósk til þeirra að þau hafi styrk til þess
að gegna hlutverki sínu í framtíðinni sem hingað til. Til-
vist þessara samtaka er einn styrkasti þátturinn í þeirri
byltingu í lífskjörum og þjóðfélagsháttum sem verið hefur
á þessari öld breytinganna.
Alþjóðavæbing í landbúnaði
íslenskur landbúnaður er sannarlega ekki á fall-
anda fæti þrátt fyrir að landinn sé nánast stein-
hættur að kaupa lambakjöt sem farið hefur í gegn
um styrkjakerfi hins opinbera og láti sér nægja
lambakjöt af lömbum sem slátrað hefur verið í
skúrum og skúmaskotum upp til sveita. Nýjar bú-
greinar hafa hægt og bítandi verið að festa rætur
og spretta nú bókstaflega upp eins og gorkúlur.
Meira að segja laxeldið og loð-
dýraræktin eru að verða stór-
gróðafyrirtæki þrátt fyrir erfiða
byrjun, bölsýni svartsýnisradda
og fjöldagjaldþrot.
Hinn hefðbundni íslenski
bóndi er ekki lengur eins hefð-
bundinn og verið hefur. Hinn ís-
lenski bóndi er ekki lengur mað-
urinn sem gengur um með köfl-
ótta derhúfu, eða þæfða lopa-
húfu sem hann tekur
feimnislega niður þegar hann
þarf að ræða við bankastjórann
eða kaupfélagsstjórann. Lýsingin á varla lengur
við um manninn sem gengur löngum ákveðnum
skrefum, örlítið kýttur í herðum og heldur stórum
sterkum en vinnulúnum höndunum fyrir aftan
bak, með augnaráð sem er hvorutveggja í senn
milt og dreymandi, manninn sem kann þvílík
býsn af ferskeytlum að nægði í þrenn ritsöfn og er
þar að auki einstökum gáfum gæddur, stórskáld
og fræðimaður. Þessi lýsing á vart við hinn hefð-
bundna íslenska bónda lengur.
Glampandi dollaramerki
Nú er hinn hefðbundni íslenski bóndi af allt
annarri manngerð. Nú er hinn hefðbundni ís-
lenski bóndi hreint ekki lengur sérvitur afdala-
maður sem býr með nokkrar kindur. Nú er hinn
hefðbundni íslenski bóndi hugdjarfur og fram-
taksamur eldhugi, alþjóðlegur bisnessmaöur sem
rekur fjölþjóðafyrirtæki til að framfleyta fjöl-
skyldunni og er stutt í að dollaramerkin glampi í
augunum.
Alþjóðavæðingin á sér stað á flestum sviðum
landbúnaðar, lítum t.d. á hina hefðbundnu
hrossarækt landans, sem fram undir þetta hefur
verið stunduð til að fá burðarklára og smalahesta.
Það á allt annað fyrir gráa folaldinu sem fæddist í
vor að liggja en stórgæðingnum gráa langalang-
ömmubróður þess sem var heygður í túngarðin-
um heima. Nú eru framtíðarmöguleikarnir nánast
óþrjótandi. Þetta með að verða heygður í tún-
garðinum heima er afskaplega fjarlægur og ólík-
legur möguleiki, þó hann sé vissulega fyrir hendi.
Meiri líkur eru á að framtíðin beri annað í skauti
sér og gráa folaldið verði drjúg tekjulind fyrir eig-
anda sinn. Verði Gráni meb öllu óalandi og óferj-
andi, þá endar hann í svöngum maga austur í Jap-
an. Meiri líkur eru þó á að hann inni af hendi
dygga þjónustu við að bera útlenda ferðamenn af
ýmsu þjóðerni um dalverpi og fjallaskörð, mýrar
og móa, fjörur og flókaskóga. Flytjist síðan búferl-
um vestur eða suð-austur um haf til útlendra
efnamanna sem borga fyrri eig-
anda hans stórfé fyrir. Og þetta
er bara sýnishorn af því sem
framtíðin gæti borið í skauti sér
fyrir Grána litla.
Víðtæk alþjóðavæð-
ing
Sé bóndinn ekki alþjóða-
væddur í hrossaræktinni, þá er
alþjóðavæöingin komin á öðr-
um sviöum. Hann gæti selt
verðbréf í frístundum eða loð-
skirin á heimsmarkaði, flutt ferskan silung á
Bandaríkjamarkað, selt þreyttum Þjóðverjum
bændagistingu eða glorhungruðum Grikkjum
mat, ekið erlendum ferðalöngum að Heklurótum,
flutt sólbrúna spánverja um Langjökul eða fleytt
fríslendingum niður jökulárnar og svo nýjasta
nýtt — selt gamla ónýta traktorinn sinn til Bret-
lands þar sem hann verður notaður í hjarðfjósum
við að skafa ofan af rimlagólfunum. Nú er Bretinn
nefnilega hættur að geta slátrað nautunum þar
sem enginn kaupir kjötið lengur og því safnast
enn meiri skítur í fjósin en áður og þar af leiðandi
bráðvantar gamla Fergusona ofan af íslandi til að
nautin drukkni ekki í eigin úrgangi, slíkt yrði ekki
til að bæta álitið á breskum landbúnaði.
Eins dauði er annars brauð segir máltækið og
sennilega á íslenskur landbúnaður eftir að stór-
græða á öllu saman. Nú geta íslenskir bændur selt
breskum gamla ónýta traktora á okurprís og land-
búnaðarniðurgreiðslureglur Evrópusambandsins
sjá til þess að Evrópusambandið borgar. Síðan
kaupa íslenskir bændur nýja traktora af einhverju
Evrópusambandsríkinu og sömu landbúnaðar-
niðurgreiðslureglur sjá til þess aö stærsti hlutinn
af andvirðinu er niðurgreiddur af Evrópusam-
bandinu til ab leiörétta hlut sambandsríkjanna
gagnvart samkeppni úr austri og vestri. Það er ab
sjálfsögðu ekki nokkur ástæða til að ganga í Evr-
ópusambandið þegar menn stórgræða á því að
vera fyrir utan og áhyggjur af framtíð íslensks
landbúnaðar eru augljóslega gersamlega ástæðu-
lausar.
Garri
Leitin ab and-Ólafi
Svo virðist sem fjölmargir aðilar, séu lítt
hrifnir af velgengni Ólafs Ragnars
Grímssonar í skoðanakönnunum. Stöð-
ugt heyrast raddir um að einhver nýr
frambjóðandi hljóti og verði að koma
fram til þess að ógna forskoti Ólafs, en
almennt virðast menn vera búnir að
gefa upp alla von um að núverandi
frambjóðendur muni ná að skáka Ólafi.
í Alþýðublaðinu í gær talar Hrafn Jök-
ulsson ritstjóri meira að segja um
þjóðarsátt um Ólaf Ragnar, þjóðin
hafi gefist upp á þrasinu og úr
djúpum þjóðarsálarinnar hafi risið
sameiningartáknið Ólafur Ragnar Grímsson. Þetta
er þó sennilega rangt hjá Hrafni, eða í það
minnsta eitthvað orðum aukið því hvað svo sem
annars má segja um framboð Ólafs, þá er ljóst að
mjög víða er ekki litið á það sem sameiningar- og
friðarframboð.
Ranglátur heimur
Þannig munu margir sjalfstæðismenn enn vera
óhressir með þá niðurstöðu að „borgaralegu"
framboðin skuli skiptast í eina tvo kampa — Guð-
rúnu Péturs og Pétur Hafstein — því hvort um sig
nánast útiloki hitt frá því að verða afgerandi ógn-
un við Ólaf. Sagan segir að einn dyggur stuðn-
ingsmaður Davíðs Oddssonar úr þingmannaliði
íhaldsins hafi komið að máli við foringja sinn á
dögunum og rakið fyrir honum hvað hann væri
nú átakanlega vondur þessi heimur — þar sannist
svo sannarlega orð Davíðs Stefánssonar að fæstir
njóta eldanna sem fyrstir kveikja þá. Fyrst, sagði
þessi þingmaður við Davíð, byggir þú þetta fína
ráðhús fyrir óheyrilegar upphæðir og þá kemur
einhver femínisti og vinstra dót og hrifsar það af
þér og þinum mönnum. Svo þegar þú
ert búinn að láta stórar fjárfúlgur af
hendi rakna til þess að endurbyggja
Bessastaði þá kemur enn einn vinstri-
sinninn og hálfgerður femínisti og
eyðileggur möguleikana á að þú komist
þangað.
Þó þessi saga, sem fullyrt er að sé
sönn, eigi auðvitað að flokkast sem létt
spaug, þá segir hún talsvert um þá
gremju sem ríkir undir niðri
hjá stórum hópi manna sem
flokkar sig til „borgaralegu"
blokkarinnar. Þeim finnst Ólaf-
ur ekki eiga skilið þessa miklu innkomu hjá þjóð-
inni og eru tilbúnir að leggja sitt af mörkum til að
koma í veg fyrir að Ólafur nánast gangi inn á
Bessastaði á rauðum dregli.
Aöeins þungavigt dugar
Því er það að nú stendur yfir umfangsmikil leit
að einhverjum, sem hugsanlega gæti skákað Ólafi
Ragnari Grímssyni og því athyglisverða forskoti
sem hann hefur náð — og haldið um talsvert
skeið. Enn er því von á að fleiri nöfn bætist í þá
fjölskrúðugu flóru sem tilnefndir frambjóðendur
eru. Hins vegar duga engir meðaljónar til að
breyta þeirri vígstöðu sem upp er komin, það er jú
afskaplega frambærilegt fólk sem þegar er í fram-
bobi á móti Ólafi en nær ekki að hrista upp í stöð-
unni. Leitin sem nú stendur yfir er leit að miklum
þungavigtarmanni og er ekkert ólíklegt að þeirrar
þungavigtar verði leitað í hópi stjórnmálaleið-
toga. Hvort hann finnst er svo annab mál. Það eru
24 dagar til stefnu og víst er að þeir verba nú not-
aðir af vaxandi krafti til leitar.
- BG