Tíminn - 01.05.1996, Blaðsíða 5

Mi&vikudagur 1. maí 1996
5
mynd og taktar í leikstíl koma
ekki í staðinn fyrir skarpa sýn á
viðfangsefnið. Ég held að virð-
ingin fyrir ævintýrinu, sem nú-
tíminn er að drepa, sé grund-
vallarþáttur í því að miðla sögu
eins og þessari á leiksviði. Það
er hætt við því að sú virðing
bíði skaða, svo að ævintýrið sé
vængstýft um leið og tekið er
að skopast að orðlist höfundar-
ins. Stefnan er sú að leysa verk-
ið úr viðjum hefðarinnar og er
hún í samræmi við yfirlýsingar
bókmenntafræðinga á seinni
áratugum um að höfundurinn
sé dauður, lesandinn lifi og
megi gera það úr skáldverkinu
sem honum sýnist. Ég held þó
að túlkandinn — og þar með
leikstjórinn — verði fyrst og
fremst að treysta því verki sem
hann hefur í höndum og sýna
stíl þess og hugsun virðingu.
Um leikarana er flest gott að
segja, þeir skila sínu yfirleitt vel
innan þeirra marka sem leik-
stjórinn setur. Leikarar eru
fleiri en svo að unnt sé að telja
þá alla hér. Mest mæðir á Elvu
Ósk Ólafsdóttur í hlutverki
Rósalindar, enda vekur hún
mesta athygli. Drjúgan hluta
leiksins er hún í karlmanns-
gervi, en í leiknum er spilað all-
mikið á kynjamuninn, meðal
annars í hreyfingum sem
stundum verða nokkuð grófar.
Elva Ósk sýnir einkar góðan
leik og nýtur vel gjörvileika
síns í hlutverkinu. Benedikt Er-
lingsson er mótleikarinn, elsk-
huginn Orlandó. Benedikt er
hæfileikamaður, um það er
ekki að efast, en vafamál hvort
hann er rétt valinn í hlutverk-
ið, — þar kemur leikstjórastefn-
an til. — Erlingur Gíslason leik-
ur þjóninn Adam af mikilli
kúnst, og nýtur sýningin góðs
af reynslu hans og færni.
Þjónninn varð eiginlega skýr-
asta persónugerð leiksins.
Ýmsir eru hér í tveimur hlut-
verkum eða fleiri. Þannig leikur
Sigurður Skúlason bæði hinn
illa Friðrik sem hrakið hefur
hertogann úr landi, og sjálfan
hinn landflótta hertoga. Önnur
bræðratvenna er raunar í leikn-
um, því Orlandó á illan eldri
bróður, Ólíver, sem Steinn Ár-
mann Magnússon leikur, býsna
vel. Edda Heiörún Backman er
spaugileg í hlutverki Selíu og
Edda Arnljótsdóttir ekki síður
sem sveitastúlkan Fífa. Hjálmar
Hjálmarsson er í nokkrum
hlutverkum og þar á mebal er
hann Silvíus smalamaður og
vonbiðill Fífu, þar nýtur skop-
gáfa hans sín vel.
Ekki má gleyma Ingvari E.
Sigurðssyni sem hiröfíflið Próf-
steinn. Ingvar fór léttilega með
hlutverkið og af óaðfinnanlegri
tækni, eins og við mátti búast.
Það er ekki hans sök að áhorf-
andinn skuli eiga bágt með að
sjá þessa persónu sem hirðfífl.
— Ótaldir eru Björn Ingi Hilm-
arsson, Stefán Jónsson, Gunnar
Eyjólfsson og Guðlaug Elísabet
Ólafsdóttir, sem skiluðu hlut-
verkum sínum tíðindalaust.
Um þessa sýningu má því
ýmislegt loflegt segja, eins og
hún kemur fyrir. Ágreiningur-
inn er hins vegar um það hvort
svona frjálsleg túlkun á Shake-
speare sýni jöfrinum tilhlýði-
lega virðingu. Úr því verður
ekki skorið fortakslaust og
reynir þar á þanþol smekks
hvers áhorfanda um sig. En vel
er ef sýningar Guðjóns Peder-
sens og annarra leikstjóra sem
líkt hugsa geta örvab til um-
hugsunar og umræðna um
hinn dýra arf sem í klassíkinni
felst. Þær hafa gert þab og ég er
ekki í vafa um að Sem yöur
þóknast mun gera þaö líka.
Þjó&leikhúsiö: SEM YÐUR ÞÓKNAST
eftir William Shakespeare. Þýöing:
Helgi Hálfdanarson. Leikstjórn: Cubjón
Pedersen. Leikmynd: Cretar Reynisson.
Tónlist: Egill Ólafsson. Lýsing: Páll
Ragnarsson. Dramatúrg og a&sto&ar-
ma&ur leikstjóra. Búningar: Elín Edda
Arnadóttir. Frumsýnt á Stóra sviöinu
24. apríl.
Af sérstökum ástæðum gat ég
ekki verið á frumsýningu þessa
verkefnis að kvöldi síðasta vetr-
ardags. Ég hef því getað heyrt
og lesið æði misjafna dóma um
sýninguna. Það er í sjálfu sér
gott að skiptar skoðanir séu um
leiksýningar og í raun ekki
annað en sönnun þess að lif-
andi starfsemi fari fram í leik-
húsinu. Guðjón Pedersen hefur
verið einna umdeildastur ís-
lenskra leikstjóra í seinni tíð,
einkum vegna framúrstefnu-
legrar túlkunar á Shakespeare.
Ekki hef ég séð allar þær sýn-
ingar, en minnist vel tveggja:
Draumur á Jónsmessunótt í
Nemendaleikhúsinu og Mac-
beth hjá Frú Emilíu. Báðar sýn-
ingarnar þótti mér gaman að
sjá, þótt meðferðin væri býsna
frjálsleg, jafnvel ósvífin. Sér-
staklega var gaman að Draumi
á Jónsmessunótt í Lindarbæ,
sprellfjörug sýning sem leikar-
arnir ungu skiluðu af hjartans
lyst.
Sýningin á Sem yður þóknast
er ekki eins skemmtileg. Hvort
tveggja er að leikritið sjálft er
ekki eins fjörugt og ævintýri
Jónsmessunætur, og svo er eins
og eitthvert andrúmsloft og
sjarmi hins óhefðbundna,
gáskafulla stíls og grófgerða
umbúnaðar hafi glatast á leið-
inni upp á stóra sviðið. Ég hygg
að megingalli sýningarinnar sé
sá að ekki tekst sem skyldi ab
ná í hana alla þeim hraða að
hún verði þétt og hrífi áhorf-
andann með. Framan af var
hún beinlínis silaleg, og inn á
milli komu daufir punktar þótt
hún næði vissulega góðum
sprettum.
Um hvað er þetta leikrit
Shakespeares? Til að svara því
er handhægast að grípa til bók-
ar eins helsta fyrirrennara
þeirra sem nú skrifa um leik-
sýningar í íslensk dagblöð, Ás-
geirs Hjartarsonar. Hann skrif-
aði þegar Sem yður þóknast var
sett á svið í Þjóðleikhúsinu
1952, fyrst Shakespeareverka í
húsinu: „Þetta er ævintýri, ljóð-
rænt og skáldlegt, leikur hins
frjálsa hugar. Söguþráðurinn
skiptir minnstu máli, enda ekki
verk Shakespeares sjálfs, en
harla ótrúlegt er flest sem gerist
í töfraheimi skáldsins. Ardens-
skógur heitir hið seiðsterka
undraland, en þangað safnast
persónur leiksins á einhvern
dularfullan hátt, ein af annarri,
hraktar í útlegð og eignum
sviptar af vondum mönnum og
una lífinu í grænum lundi. ..."
Tökum ekki fleira upp úr um-
sögn Ásgeirs, en hann og fleiri
unnendur Shakespeares settu
skáldið á þann stall að þeir
hefðu seint unað skopi eða
skrumskælingu á texta hans. í
þeirra augum er tign skáldsins
öllu ofar. Guðjón Pedersen er
hins vegar í uppreisn gegn
þessari forklárun og er í því
sporgöngumaður hins enska
leikhúsfrömuðar Peters Brook,
en grein eftir hann er í leik-
skránni. Samkvæmt kenningu
Brooks á leikarinn fyrst ab
gleyma Shakespeare til að geta
fundið hann. Þetta henti einn
gagnrýnandinn á lofti um dag-
inn, sýning Guðjóns væri eins
konar endurfundur. En spurn-
ingin er: Týndist skáldið nokk-
urn tíma? Og þarf þá þennan
uppásnúning til að finna það?
Leikstjórinn hefur nokkra til-
burbi til að setja texta skáldsins
Edda Heibrún Backmann og Elva Ósk Ólafsdóttir í hlutverkum sínum.
Leikstjórinn
og skáldið
í annarlegt ljós. Það er allra
greinilegast í meðferðinni á
frægasta eintali leiksins, sem
um leið er meðal frægustu ein-
tala bókmenntanna: „Öll ver-
öldin er leiksvið ...". Þar er
hvíslarinn dreginn inn á sviðið
og minnir leikendur stöðugt á
meðan þeir hökta í gegnum
textann. Þetta segir sína sögu
um aðferð leikstjórans og við-
horf og gæti um leið varpað
ljósi á að sumir klassiskt sinn-
aðir leikhúsgestir eiga bágt með
að taka sýningar hans gildar.
Annað dæmi um stíl leik-
stjórans er svo byrjunin þar
sem látin er vera allnokkur rifa
á tialdinu og persónurnar eins
LEIKHUS
GUNNAR STEFÁNSSON
og álpast þar inn. Leikmyndin
er út af fyrir sig, en í fullu sam-
ræmi við leikstílinn að öðru
leyti. Víð stofa með stórum
borðum. Leikið er reyndar bæbi
uppi og niðri. Þegar út í skóg-
inn kemur er borðum snúið við
og fætur þeirra breytast í tré.
Og búningarnir eru eftir þessu
og í engu hirt um eftirlíkingu á
tíma Shakespeares. Það sést til
dæmis glögglega í gervi hirð-
fíflsins Prófsteiris, sem rogast
um sviðið með ferðatöskur og
líkist hreint ekkert þeim hirð-
fíflum sem við munum úr
gömlum Shakespeare- sýning-
um. Orlandó skrifar ástaljóð
sín á ritvél.
Þessi sýning á Sem yður
þóknast er sem sé samfelld að
stíl, eins og vant er hjá Guðjóni
Pedersen og samverkamönnum
hans. Hvort fólk hefur smekk
fyrir verkib er allt annab mál.
Ég get að vísu ekki séð að mikill
ávinningur sé að svona nú-
tímavæðingu. Sannleikurinn er
sá að maður saknaði einhverrar
frjórrar heildarstefnu í sýning-
unni, því það er ekki nóg að
skopast að hefðinni. Ytri sviðs-