Tíminn - 03.05.1996, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 3. maí 1996
Útgáfufélag:
Ritstjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Ritstjórn og auglýsingar:
Sími:
Símbréf:
Pósthólf 5210,
Setning og umbrot:
Mynda-, plötugerb/prentun:
Mánaðaráskrift 1 700 kr. m/v:
Tímamót hf.
|ón Kristjánsson
Oddur Olafsson
Birgir Guömundsson
Brautarholti 1, 105 Reykjavík
563 1600
55 16270
125 Reykjavík
Jæknideild Tímans
ísafoldarprentsmibja hf.
<. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Á a ð blanda ís-
lenska kúakynið?
Að undanförnu hafa bændur leitað leiða til að auka hag-
kvíémni í búrekstri. Því veldur samdráttur í hefðbundnum
landbúnaöi og auknar kröfur neytenda um lægra verð á þeim
neysluvörum sem landbúnaðurinn framleiðir. Flestum ber
saman um nauðsyn þess að tryggja samkeppnishæft vöru-
verð, þótt skoðanir séu skiptar um hvernig best verði að því
staðið. Ýmsar leiðir hafa verið teknar til athugunar í þeim
efnum og má meðal annars nefna: hagræðingu í starfsemi af-
urðastöðva, nýtingu bútækni, áætlanagerðir í búrekstri, efl-
ingu innlendrar fóðuröflunar og aukna afurðasemi búfjár.
Aukin afurðasemi byggist nokkuö á notkun fóðurs, en fyrst
og fremst á kynbótum. Af þeim sökum hafa ýmsir aðilar í
landbúnaði velt þeirri spurningu fyrir sér hvort hyggilegt geti
verið að kynbæta íslenska kúastofninn með erfðaefni úr öðr-
um stofni. Með því er talið að auka megi afkastagetu hans
nokkuð, en íslenska kýrin skilar um 4000 til 4500 lítrum af
mjólk á ári á meðan helstu kúakyn í nágrannalöndunum gefa
um 6000 til 8000 lítra af sér.
í framhaldi af þessum hugmyndum var efnt til saman-
burðarrannsóknar á íslenskum og norskum kúm í tilrauna-
stöð í Kollafirði í Færeyjum og gefa niðurstöður hennar til
kynna að norska kýrin mjólki mun meira, auk þess sem júg-
urgerð hennar er talin betri en hinnar íslensku. Því er nú rætt
um að gera tilraunir með blöndun íslensku og norsku kýrinn-
ar og kanna hvaða áhrif það hefur á afurðagetu. Vegna sjúk-
dómavarna geta þær tilraunir aðeins farið fram erlendis eða í
einangrunarstöðinni í Hrísey, og nokkur ár tekur að fá mark-
tækar niðurstöður um árangur þeirra.
Hverjar sem niðurstöður slíkra tilrauna verða, er ljóst að
ýmis vandi fylgir því að gera róttækar breytingar á íslenska
kúakyninu með blöndun við erlend kyn. Flestar erlendar kýr
eru nokkru stærri en þær íslensku og kallar aukin stærð og
meiri afurðir á aukna notkun fóðurs. Spurningar vakna um
hvort unnt sé að nýta innlenda fóðuröflun, sem einkum
byggist á gróffóðri, að sama skapi til fóðrunar nautgripa af er-
lendum stofni. Slíkt þarf að kanna meö tilraunum og ef svo
reynist ekki, vinnur blöndun kúakynsins gegn þeirri viðleitni
í íslenskum landbúnaði að byggja sem mest á innlendu fóðri
á tímum þegar kornverð fer hækkandi á heimsmarkaði. Stærð
nautgripa hefur einnig áhrif á byggingar útihúsa og munu
norsk-íslenskar kýr þurfa nokkru meira rými en hinn íslenski
kúastofn. Breytingar á kúakyni geta því kallaö á byggingar-
framkvæmdir í sveitum, en talsmenn tilrauna með blöndun
kúastofnsins hafa bent á að komið sé að endurnýjun gripa-
húsa, sem mörg séu orðin allt að hálfrar aldar gömul. Því
megi gera ráð fyrir stærri nautgripum í fjósum framtíðarinn-
ar. Þá má einnig spyrja hvort í íslenska kúastofninum felist
sérstaða, sem geti komið til góða við framleiðslu á vistvænum
og lífrænum matvælum á komandi árum.
Þótt sjálfsagt sé að kanna möguleika blóðblöndunar við
ræktun kúastofnsins, verður einnig að sýna mikla gát í þeim
efnum. íslenskir bændur vita hvað þeir hafa. Þeir vita einnig
á hvaða eiginleika þarf að leggja áherslu við ræktun íslensku
kýrinnar og hvar vandamál er að finna. Hvort nothæfur ár-
angur næst með blóðblöndun við norskar kýr, verður aðeins
ljóst af niðurstöðum tilrauna og rannsókna. Leggja verður
áherslu á að kanna afurðahæfni blandaðs kúastofns, miðað
við notkun á innlendu fóðri. Einnig verður að kanna júgur-
gerð og almennt heilbrigði, auk endingar gripa. Á meðan slík-
ar niðurstöður liggja ekki fyrir, er ekki ástæða til að taka
ákvarðanir í svo viðkvæmu máli sem blóðblöndun kúastofns-
ins er, en hægt að huga að hagræðingu á ýmsum öðrum svið-
um landbúnaðar og vinnslu afurða.
1. maí timburmenn
Nú er 1. maí liðinn og Garri getur strokið af sér bein-
skeyttan baráttusvipinn, sem settur var upp í tilefni
dagsins — alveg eins og verkalýðsforkólfarnir. Það fór
vart framhjá nokkrum manni, sem á annað borð opn-
aði augu eða eyru á baráttudaginn, að skipun dagsins
var: „Berjið á bölvaðri ríkisstjórninni", og var uppstill-
ingin á taflborðinu þannig að ríkisstjórnin hafði hvítt
og sótti fram með eitruðu peði, en verkalýðshreyfingin
hafði svart og varði sinn viðkvæma kóng.
Annars á Garri hálfpartinn erfitt með að tala um
verkalýðshreyfingu, þó svo að forusta verkalýðshreyf-
ingarinnar tali fjálglega um „okkur, verkalýðshreyfing-
una" á sérstökum tyllidögum eins og
1. maí. Verkalýbshreyfingin er nefni-
lega hreint ekki þessi fjöldahreyfing
sem menn vilja vera láta, og virðist sem það séu í raun
og vem fáeinar hræður sem öllu ráða. Þab þarf ekki
annað en líta inn á aðalfundi félaganna, hvað þá al-
menna félagsfundi, til að sjá hversu agnarlítið hlutfall
félagsmanna tekur ákvarðanir fyrir heildina. Hugtakið
alræbi ætti eiginlega betur við en lýðræöi, stundum
a.m.k.
Menn fullyrða náttúrlega núna að Garri hljóti ab
vera einlægur stuðningsmaður hins margumrædda
frumvarps ríkisstjórnarinnar, sem forkólfar verkalýðs-
hreyfingarinnar em að setja hornin í. Því er nú bara svo
farið að Garri hefur ekki lesið þetta ágæta frumvarp og
getur því hvorki tekið afstöðu með því né móti — og
það kæmi honum svosem ekkert sérstaklega mikið á
óvart að sumir verkalýðsforkólfanna, sem eru ab
skammast út í fmmvarpið, séu svipað lesnir í því og
hann sjálfur. Hins vegar er Garri þeirrar skoðunar ab
eitthvað þurfi að hressa uppá vinnulöggjöfina.
Fáir fyrir marga
Það er fáránlegt að fáeinir menn geti tekið ákvörðun
um hvort þúsundir manna fari í verkfall eða ekki, en
eins og staban er í dag nægir að félagsfundur í verka-
lýðsfélagi samþykki verkfall og þá verður verkfall, þó
svo að á fundinn hafi einungis mætt þrír félagar af þrjú
þúsund. Það er að sjálfsögðu afbökun á hugtakinu lýð-
ræði að kenna reglur af þessu tagi við það. Það skyldi þó
aldrei vera að það rábi nokkru um afstöðu verkalýðsfor-
kólfanna gagnvart ríkisstjórnarfrumvarpinu að með því
tapa þeir nokkru af þessu alræði sínu, sem þeir hafa not-
ið hingaö til?
Það er sannarlega athyglisvert að skoða hvernig
menn þurfa að bera sig að, langi þá í stjórn í verkalýös-
félagi. Maður skyldi nú ætla að þar ríkti lýðræði — eða
hvað, það er jú öllum frjálst að bjóða fram? Segjum sem
svo að Garra langi til að taka þátt í slag um formanns-
sæti í verkalýðsfélagi. Tja, hann gerir náttúrlega eins og
hann hefur gert í öllum öðmm félögum sem hann er í:
mætir á aöalfund og býður sig fram. Hvað gerist? Þab er
bara hlegið að honum! í verkalýðsfé-
lögum er það þannig að nýkjörin
stjórn tekur við á aðalfundi, en það er
reyndar spurning hvort hægt er að segja nýkjörin, því
það hefur yfirleitt liðið um hálft ár frá því stjórnin var
kjörin þar til aðalfundurinn er haldinn.
Hálfu ári of seinn
Semsagt: Garri hefði þurft að bjóða sig fram hálfu ári
fyrir aðalfundinn til að eiga séns í formannssætið eftir
aðalfund. Og ekki nóg með það. Hann hefði þurft um
þab bil hundrað hausa með sér — því það er aldeilis
ekki nóg að bjóða fram í formannsstólinn, ónei. Langi
Garra til að verða formaður, verður hann að hafa
mannskap í alla stjórnina, alla varastjórnina, alla mið-
stjórnina, alla varamiðstjórnina, allt fulltrúaráðið, allt
varafulltrúaráðið og gott ef ekki er trúnaðarmenn á alla
vinnustabi sem viðkomandi félag ræður, það er a.m.k.
tryggara. Og nái hann ab fella sitjandi stjórn, má
mannskapurinn gera svo vel og bíða í hálft ár áður en
hann fær að taka við stjórnartaumunum.
Það er hverjum manni ljóst að í svona skipulagi ræb-
ur fámennisklíka öllu sem hún vill ráða — enda verður
vart annað séð en skipulagiö sé sérstaklega hannab fyr-
ir fámennisklíkur og kannski er það ástæðan fyrir því að
verkalýðshreyfingin er á fallanda fæti. Þab er alþekkt ab
byltingarnar éta börnin sín og svo virðist hafa orðið um
byltingu verkafólksins, hún er líklega búin að éta börn-
in sín. Alræði öreiganna er orðið býsna órætt hugtak,
svo ekki sé meira sagt. Garri
GARRI
Stefnur og straumar
Það er vinsælt í fjölmiðlum að leiöa menn með ólíkar
skoðanir saman í viðtalsþáttum. Ég varb vitni ab ein-
um slíkum að morgni 1. maí er ég opnaöi útvarpiö. Þá
heyrði ég í Hannesi Hólmsteini og viðmælandinn var
Ólafur Jónsson, fyrrverandi vitavörbur á Hornbjargs-
vita sem nú er búsettur á Ákureyri, sem gengur meðal
kunnugra undir heitinu „Óli kommi" og hefur hlotið
þetta viðurnefni vegna þrautseigju sinnar í stuðningi
vib kommúnisma og sósíalisma á hverju sem gengur.
Það varö reyndar svo sem við var að búast að Hannes
talaði í vestur en hinn í austur og himinn og haf var á
milli skoðana þeirra. Hins vegar lagði ég viö hlustimar
og hafði gaman af karpi þeirra.
„Óli kommi" sagðist hafa ferðast
nokkuð til landa Austur-Evrópu og
upplýsti um ab þar hefði ekki allt
veriö til fyrirmyndar ab sínum
dómi, enda hefði þar enginn sósíalismi verið. Þab kom
hins vegar ekkert fram um það hvort nokkurt ríki hefði
framkvæmd af fyrirmyndarsósíalisma. Þessa rök-
semdafærslu kannast ég við og hef heyrt hana af vör-
um annarra. Ýmsa vinstri sinnaða menn hef ég heyrt
tala um fyrirmyndarsósíalismann, en þau ríki sem hafa
framkvæmt hann finnast ekki. Hannes Hólmsteinn fór
að ympra á Neskaupstað í frammíköllum um stað þar
sem sósíalismi væri framkvæmdur. Ég er ekki alveg
ókunnugur þar og get vitnað um aö þar eru harðdug-
legir menn sem vilja sínu byggðarlagi vel og reka sín
fyrirtæki eftir lögmálum hlutafélagamarkabsins og
samkeppninnar.
Hannes Hólmsteinn flytur mál sitt af ákafa predikar-
ans og hefur fyrir löngu komið sér upp patentlausnum
frjálshyggjunnar á öllum vandamálum. Hann taldi ab
verkalýðsfélög ættu að vera nokkurs konar afsláttar-
klúbbar til þess að semja um sólarlandaferðir fyrir fé-
lagsmenn sína og útvega þeim sumarhús. Framsækin
athafnaskáld mundu sjá um aö halda uppi atvinnu og
tekjum. Ríkisvaldið ætti að halda að sér höndum,
nema mynda öryggisnet um þá sem gætu ekki bjargað
sér og halda uppi lögum og reglu. Ríkið eigi ekki ab
styðja fullfríska menn á neinn hátt. Framtak einstak-
linganna í óheftri samkeppni myndi leysa öll vanda-
mál, sóun aublinda, offjölgun mannkyns og fleiri sem
ógna nútímasamfélagi. Auðlindum yrði ekki sóað ef
eignarréttur þeirra væri nægilega vel skilgreindur.
Hinn gullni me&alvegur
Þótt þessir tveir ágætu menn væru fulltrúar öfga til
hægri og vinstri var langt frá því að allt væri út í bláinn
sem þeir sögðu.
Hins vegar er það sannfæring mín ab farsælasta sam-
félag manna liggur einhvers staðar mitt á milli skoð-
ana þeirra. Ég er þeirrar skoðunar að sterk verkalýðs-
hreyfing sé nauðsyn til þess að hafa aðhald og skapa
farsælt samfélag. Ég er einnig þeirrar skoðunar að eign-
arréttinn eigi að virða og það sé samfélaginu til góðs
og hvati til framfara. Hins vegar er langt í frá ab hann
einn tryggi skynsamlega nýtingu auðlinda. Samvinna
og samningar þjóðríkja um nýtingu auðlinda, sáttmáli
í því efni er forsenda þess að ekki verði stórslys í þeim
efnum. Óhamin sókn verksmiðjutogara á úthafiö er
glæfraspil svo dæmi sé tekið. Alþjóðlegir samingar og
framkvæmd hafréttarsáttmála þjóðanna er mikil
nauðsyn til þess ab koma í veg fyrir rányrkju á svæb-
um sem heyra ekki til einstökum ríkjum. Ég er einnig
þeirrar skoðunar ab aðstæður á borð
við atvinnuleysi krefjist þess að
myndað sé öryggisnet um fólk sem
hefur fulla heilsu. Jafnframt verður
ríkisvaldið að koma að því verkefni aö tryggja jafnrétti
til náms.
Einkavæðing
Hlutverk ríkisvaldsins er að veröa eitt heitasta pólit-
íska deilumál samtímans. Það geta allir verið sammála
um það að hlutverk ríkisvaldsins á að vera aö halda
uppi öryggisþjónustu fyrir fólkið. Ríkisvaldið og stofn-
anir þess eiga aö setja leikreglur og sjá til þess að þeim
sé fylgt. Til þess eru lögregla, ákæruvald og dómstólar.
Hins vegar vandast málið þegar kemur að ýmsum
rekstri sem ríkið hefur meb höndum. Með þjóðfélags-
breytingum, aukinni verkaskiptingu, auknum mögu-
leikum einkaaðila og aukinni samkeppni deila menn
æ meira um það hvort ríkið á að reka bankastarfsemi í
samkeppni við aðra, hvort Póst- og símamálastofnun á
að vera ríkisrekin, eba ríkisútvarpið svo eitthvað sé
nefnt. Nú er ætlunin ab breyta forminu á rekstri bank-
anna og Póst- og símamálastofnunar til samræmis við
einkareksturinn þótt ríkið eigi þessar stofnanir áfram.
Þar með er kröfunni um sama rekstrarform fullnægt.
Hins vegar ber að koma í veg fyrir það að einkavæðing
leibi til gífurlegrar samþjöppunar valds á fjármála- og
viðskiptasviði í þjóðfélaginu. Til þess er réttlætanlegt
að ríkið eigi áfram bankana og Póst- og símamálastofn-
un, þrátt fyrir formbreytingu, enda er það stefna nú-
verandi stjórnvalda að svo veröi.
Þab getur verið gaman að hlusta á mælska menn á
borð við Hannes og Ólaf. Þeir eru um margt líkir. Báb-
ir eru vel lesnir og hafa tekiö hvor sína trú, annar á
frjálshyggjuna, hinn á kommúnisma eða óskilgreind-
an sósíalisma. Lífið er hins vegar málamiðlanir þeirra
sem tilbúnir eru að steypa saman stefnum og straum-
um til þess ab fá út úr því aðlaðandi og mannsæmandi
þjóöfélag. Jón Kr.
Á víbavangi