Tíminn - 07.05.1996, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 7. maí 1996
11
UTLÖND . . . UTLOND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . .. UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . ..
Lífvöröur Jeltsíns gloprar út úr sér aö kosningunum kynni aö veröa frestaö:
Samsæriskenningar blómstra
Öllum meiriháttar atburð-
um í rússneskum stjómmál-
um fylgja alls kyns sögu-
sagnir um leynimakk innan
Kremlarmúra, samsæris-
kenningar og átök á bak viö
tjöldin.
Forsetakosningarnar sem
fram eiga aö fara 16 júní næst-
komandi eru þar engin und-
antekning og þótt Boris Jeltsín
hafi fullvissað fólk um að
kosningarnar munir eiga sér
stað samkvæmt áætlun eins
og gert er ráð fyrir í stjórnar-
skránni þá er ólíklegt að þar
með hafi honum tekist að
þagga niður í þeim sem óttast
að kosningunum verði annað
hvort frestað eða þeim jafnvel
aflýst.
Spurningin snýst um það
hvað Jeltsín muni gera: ef
skoðanakannanir sýna að
straumurinn liggur ekki til
Jeltsíns mun hann þá sætta sig
við það eða grípa til einhverra
„óvenjulegra" ráðstafana?
Sumir fréttaskýrendur telja
að seinni kosturinn sé líklegri.
Sú kenning fékk aukinn byr
nú um helgina þegar Alexand-
er Korsjakov, aðallífvörður og
trúnaðarvinur Jeltsíns, sagði í
tveimur viðtölum að hann
teldi að fresta ætti kosningun-
um til þess að komast hjá
blóðugum átökum.
Jeltsín ávítaði hann í gær
fyrir þessi ummæli: „Ég hef
sagt Korsjakov að hann megi
ekki blanda sér frekar í stjórn-
málaumræöuna og koma með
slíkar yfirlýsingar," sagði Jelt-
sín, og bætti því viö að kosn-
ingarnar myndu fara fram
þann 16. júní eins og áætlað
er. „Ég trúi enn á visku rúss-
neskra kjósenda," sagði hann.
„Af þeirri ástæðu verða kosn-
ingarnar haldnar í samræmi
við stjórnarskránna."
Þessi ummæli Jeltsíns segja
reyndar ýmislegt um það
hvernig hann metur gildi
stjórnarskrárinnar í saman-
Bandaríkin vilja einangra ríki á borö viö Líbíu og ír-
an; ESB vill hafa áhrif á þau meö viöskiptum:
Deilur magnast
Framkvæmdastjórn Evrópu-
sambandsins hvatti Banda-
ríkjastjóm til þess í gær aö
reyna ekki að koma í veg fyrir
viðskipti milli evrópskra fyrir-
tækja annars vegar og írans og
Líbíu hins vegar.
Bandaríkin hafa undanfarið í
ríkari mæli farið út á þá braut aö
setja lög sem ætlað er að koma í
veg fyrir viðskipti þriðja aðila
við þau ríki sem Bandaríkja-
menn vilja einangra. Þannig
setti Bandaríkjaþing sérstök lög
í mars sem heimila bandarísk-
um ríkisborgurum að lögsækja
erlend fyrirtæki sem stunda við-
skipti við Kúbu.
Evrópusambandsríki hafa ver-
ið ósátt við þessa stefnu Banda-
ríkjamanna og vilja heldur nota
verslun og viðskipti til þess að
byggja upp sambönd og þrýsta í
burði við sín eigin völd.
Kommúnistar minna á það
sem gerðist árið 1993 þegar
hann lét stjórnarskránna
víkja, rauf þing sem var hon-
um andvígt auk þess sem
hann beitti skriödrekum til
þess að bæla niður uppreisn
harðlínuþingmanna eins og
frægt er.
Korsjakov sagði reyndar síð-
ar að hann hefði aðeins verið
að lýsa sinni persónulegu
skoðun í viðtalinu, en Jevgení
Kíseljov, fréttamaður hjá NTV
sjónvarpinu andmælti því:
„Þetta var ekkert slys. Þetta var
greinilega þaulhugsað, hann
lagði allt undir," sagði Kí-
seljov.
Andstæðingar Jeltsíns
brugðust skjótt við. Viktor
Anpilov, sem er róttækur leið-
togi kommúnista, sagði í við-
tali við Interfax fréttastofnuna
að ef kosningunum yrði frest-
að myndi það „leiða til borg-
arastyrjaldar." Gennadí Sel-
esnjov, forseti Dúmunnar,
sagði að það væri engin
ástæða til þess að fresta kosn-
ingunum og sakað Jeltsín um
að vera að „rugga bátnum".
Vladimir Sjírinovskí var hins
vegar ekki langorður í um-
mælum sínum: „Yfirvöldin
gera sér grein fyrir því að þau
eru að tapa," sagði hann.
Lögfræðilegur ráðgjafi Jelt-
síns, Mikaíl Krasnov, sagði að
ekki væri hægt ab fresta kosn-
ingunum nema neyðarástand
ríkti eba herlög hefðu verið
leidd í gildi.
Einn stjórnmálaskýrandi,
Nikolai Svanidse hjá rússneska
sjónvarpinu, gerbi því þó
skóna á sunnudaginn að Sjúg-
anov sjálfur kynni að hafa
áhuga á því að kosningunum
verði frestað. Því ef Sjúganov
sigrar í kosningunum bíða
hans nánast óleysanleg verk-
efni: „Að komast til valda í
risastóru landi á mikilvægum
tímamótum án þess að vera
með skýra framkvæmdaáætl-
un, ásamt því að þurfa að vera
gallharður lenínisti í augum
fylgismanna sinna og hófsam-
ur sósíaldemókrati í augum
Vesturlanda, og reyna að
gagnast bæði eigendum fjár-
magnsins og þeim sem vilja
þjóðnjda það ... er of mikiö,"
sagði hann. „Af þeim sökum
myndi leiðtogi Kommúnista-
flokksins taka öllum mála-
miðlunum við stjórnina í
Kreml fegins hendi vegna þess
Boris jeltsín: „Kosningarnar verba
í samræmi vib stjórnarskránna —
vegna þess ab ég trúi enn á kjós-
endur..."
að þar með myndi staðan
verða óbreytt um óákveðinn
tíma."
-GB/Reuter
framhaldi af því á um að við-
komandi stjórnvöld taki upp
frjálslyndari stefnu.
Á föstudaginn krafðist ESB
formlegra vibræðna vib Banda-
ríkin vegna Kúbumálsins, og í
gær skrifaði Hugo Paemen,
sendiherra ESB í Washington,
bréf til bandarískra þingmanna
þar sem hann lýsti áhyggjum
vegna sambærilegra laga sem
fyrirhuguö eru varðandi Líbíu
og íran.
„Evrópusambandið hefur
hvatt Bandaríkin til þess að setja
ekki lög varðandi íran og Líbíu
sem gætu brotið í bága við al-
þjóðlegar skuldbindingar
Bandaríkjanna og ógnað efna-
hagshagsmunum Evrópu,"
sagði framkvæmdastjórn ESB á
föstudaginn.
-GB/Reuter
Vatíkanib fordæmir ákvörb-
un jarbsprengjurábstefnunnar
Vatíkanið fordæmdi í gær
ríki heims fyrir að koma sér
ekki saman um að leggja al-
gjört bann á notkun jarð-
sprengna og hvatti sem flest
ríki til þess ab setja einhliöa
bann á notkun þeirra.
„Einungis algjört bann mun
gera okkur kleift að lækna þetta
smánarlega sár sem engin al-
þjóðalög geta umborið," sagði í
yfirlýsingu sem Roger Etcheg-
aray kardináli, yfirmaður Páfa-
ráðs um dóms- og friðarmál,
sendi frá sér.
„Við verðum að lofa þau ríki
sem hafa sýnt það hugrekki að
reyna að útrýma jarðsprengj-
um einhliða og vonum að þeim
fari fjölgandi," bætti hann við.
Fordæming Vatikansins er í
samræmi vib viðbrögð Boutros
Boutros-Ghali, aðalfram-
kvæmdastjóra Sameinubu
þjóðanna, sem lýsti vonbrigð-
um sínum með niðurstöðu ráð-
stefnunnar, sem fulltrúar 55
ríkja sátu og lauk á föstudag-
inn.
Jarðsprengjur valda 25.000
manns fjörtjóni eða líkams-
skaða á ári hverju, eða á 20
mínútna fresti að meðaltali, og
meira en 100 milljónir jarð-
sprengna liggja nú grafnar í
jörð í 64 löndum, eða um þriðj-
ungi allra ríkja á jörðinni.
Etchegaray sagði að það hefði
átt að vera sanngjörn krafa til
ráðstefnunnar að leggja algjört
bann á jarðsprengjur líkt og
gert var í sambandi við efna-
vopn árið 1993. „Ekkert er jafn
tilgangslaust og stríðsvopn sem
er svo blint og drepur eða lim-
lestir fleiri á friðartímum,"
sagði hann.
-GB/Reuter
Matthías Jónsson
íþrótta- og handmenntakennari
Kvebja frá gömlum nemanda
Þegar líða tekur á ævidaginn,
týna samferðamennirnir óöfluga
tölunni. Klukka dauðans kallar og
þá „fæst ei meb fögru gjaldi frest-
ur um augnablik", eins og sálma-
skáldið Hallgrímur segir svo spak-
lega.
Þegar góður félagi og vinur
hverfur af jarðlífssviði, er við hæfi
ab rifja upp kynnin með fáeinum
orðum. Mér finnst oft líkt og á
mig sé kallað, þegar þannig stend-
ur á, að láta nokkur orð falla um
hinn látna. Og hér á eftir mun ég
minnast hans, sem nýlega hefur
kvatt jarblífið, eftir ab hafa dvaliö
hér meðal okkar næstum átta ára-
tugi.
Matthías Jónsson hét hann. Ég
mun ekki rekja æviatriði hans hér
að neinu ráði, enda munu þau
birtast annars stabar. Prestssonur
var hann, frá Kollafjarðarnesi í
Strandasýslu. Stundaði nám í
t MINNING
Reykjaskóla við Hrútafjörb, eins
og margir unglingar úr nágranna-
sýslum. Síðar tók hann íþrótta-
kennarapróf og handavinnu-
kennarapróf. Var menntasækinn
og kappkostaði ab auka starfs-
hæfni sína.
Haust 1943. Ég er kominn vest-
ur að Reykjum í Hrútafirði, til að
leggja grundvöll að framhalds-
námi. Þar voru fáir en góbir kenn-
arar, enda nemendur ekki nema
um sex tugir. Skólinn hafði stabið
aubur af nemendum liðin þrjú ár,
en hýst hermenn þess í stað. Nú
var Reykjaskóli tekinn til starfa á
ný, og var það að sjálfsögbu mik-
ið fagnaðarefni öllum námfúsum
unglingum, sem bjuggu í Húna-
vatns- og Strandasýslu og víöar.
Nú glumdi byggingin á ný af
röddum og starfsemi glaðværs
æskufólks.
Yngstur meðal kennara skólans
var aðeins 26 ára og kenndi
íþróttir. Það var hann Matthías.
Ekki mörgum árum eldri en elstu
nemendurnir, sem sumir voru
komnir yfir tvítugt. Okkur fannst
hann næstum vera einn úr okkar
hópi. Og glaðvær og skemmtileg-
ur var Matti. Leikfimitímarnir hjá
honum voru svo sannarlega upp-
lífgandi. Hann lék á slaghörpu
fyrir staðæfingum og fleiri æfing-
um. Var það einkar heillandi.
Matthías kenndi einnig sund og
tókst það býsna vel í ekki stærri
laug en var á Reykjum.
Tónlistarmaður var Matthías
góður og lét mjög til sín taka í
skemmtanalífi skólans á þeim
vettvangi. Vakti það að sjálfsögðu
mikla ánægju og gleði á dansæf-
ingum skólans. Hann var hrókur
alls fagnaðar og kom öllum í gott
skap, einungis með nærveru
sinni. Honum var það gefið í rík-
um mæli. Létt skap og ljúflyndi
verður áreiðanlega efst í hugum
þeirra, sem minnast hans, og þeir
eru margir. Eftir að Matthías
hætti kennslu á Reykjum, gerðist
hann handmenntakennari á
Akranesi. Mér er ekki kunnugt
um starf hans þar, en ætla má að
þar hafi hann verið vel látinn.
„Hve allt sem í skóla skeði /
skín í heillandi ljóma," yrkir
Tómas í ljóði sínu Skólabræður.
Undir það geta eflaust margir tek-
ið. Jákvæð mannleg kynni eru þar
öllu ofar.
Þegar kvaðst var á Reykjum vor-
ið 1944, voru minningabækur
enn í tísku og skrifað í þær margt
hjartnæmt, sem enn er skoðað
við og við í góðu tómi. Slíkt var
auðvitað gert í öðrum ungmenna-
skólum. í bókina hans Matta
krotaði ég tvö erindi, ort í flýti og
sem einhverjir muna víst enn, en
þau eru á þessa leið:
Kveö ég „stjóra", kveð ég prestinn,
kveð ég mína bestu vinu.
En illa komst ég yfir hestinn
og aldrei náði ég kollstökkinu.
Matthíasar mœtu kynni
munu seint úr huga renna.
Þó lá'r égyrði í leikfiminni,
líklega var það mér að kenna.
Horfinn er mætur maður, sem
margir minnast með virðingu og
þökk. Hann sé kært kvaddur af
fyrrum nemanda. Kveðja mín er
um leið kveðja annarra nemenda
hans, að einhverju leyti að
minnsta kosti.
Með samúöarkveðjum til ást-
vina hans.
Auðunn Bragi Sveinsson