Tíminn - 10.05.1996, Síða 16

Föstudagur 10. maí 1996
Vebríb (Byggt á spá Veburstofu kl. 16.30 í gær)
• Suburiand: Sunnan gola. Skýjab, og dálítil þokusúld sums stabar.
Hiti 7 til 10 stig.
• Faxaflói, Breibafjörbur og Vestfirbir: Subvestan gola og skýjab en
ab mestu þurrt. Hiti 6 til 11 stig.
• Strandir og Norburland vestra: Sunnan og subvestan gola og
skýjab en ab mestu þurrt. Hiti 9 til 14 stig.
• Norburland eystra, Austurland ab Clettingi og Austfirbir: Sunn-
an og subvestan gola og léttir víbast til. Hiti 7 tiT 12 stig.
• Subausturland: Hæg breytileg átt og ab mestu þurrt austantil, en
lítilsháttar súld vestantil. Hiti 7 til 11 stig.
Kostnaöur samfélagsins vegna umferöarslysa er mun
meiri en taliö hefur veriö:
Árlegur kostnaöur samfélags-
ins vegna umferöarslysa er
mun hærri en hingab til hefur
verib talib, samkvæmt nýrri
könnun Hagfræbistofnunar
Háskóla íslands. Niburstöbur
hennar benda til þess ab árleg-
ur samfélagslegur kostnabur
af þessum sökum sé á bilinu
16,2-18,8 milljarbar króna eba
4-5% af árlegri landsfram-
leibslu.
Niöurstööur könnunar Hag-
fræöistofnunar voru kynntar á
Umferbarþingi Umferöarráös
sem haldiö var í gær. Könnunin
var unnin fyrir Umferðarráb,
Slysavarnaráð/ landlæknisemb-
ættið og Vegagerðina.
Fyrri rannsóknir sem gerðar
hafa verið hér á landi hafa bent
til þess að kostnaður vegna um-
ferðarslysa nemi 6-8 milljörð-
um króna á ári hér á landi.
Ástæöa þess hversu miklu mun-
ar á niðurstöðum þeirra og þeim
niðurstöðum sem kynntar voru
í gær er að við gerð könnunar-
innar var beitt nýjum aðferðum
á sviði slysahagfræði til að
leggja mat á tjón af völdum
slysa. Helsti munurinn er sá að í
fyrri rannsóknum var ekki tekið
tillit til tjóns einstaklingsins
umfram munatjón og vinnutap
hans og aðstandenda hans.
Með hinum nýju aðferðum er
reynt, auk þess að meta tekjutap
slysþola, að meta huglægt tjón
sem hann og aðstandendur
hans verða fyrir vegna slyssins
og einnig útgjaldabreytingar
sem hann verður fyrir vegna
þess eða breyttra lífsskilyrða í
kjölfar þess. Slysatjón er þá jafn-
gilt þeirri fjárhæð sem greiöa
þarf slysþola til að hann telji sig
jafn vel settan eftir slysið og fyr-
ir það.
Niðurstaða útreikninga Hag-
fræðistofnunar er að einstak-
lingsbundið slysatjón af völd-
um umferðarslysa á íslandi
nemi 13-16 milljörðum króna á
ári. Við þetta bætist eignatjón
og annar beinn slysakostnaður.
Sá kostnaður nemur þremur
milljörðum.
Aöilar á Evrópska efnahagssvœöinu geta sótt um aö virkja íslenskar auölindir. iönaöarráöherra:
Þeir hafa ákveðinn rétt en
forræðið í málinu er okkar
„Viö höfum vald á málinu,
reglur verba eftir sem áöur
settar af íslenskum stjórnvöld-
um," sagbi iönabarráöherra,
Finnur Ingólfsson, í gær. Finn-
ur óttast ekki ab íslendingar
missi tök á orkuaublindum til
abila á Evrópska efnahags-
svæbinu, þegar fyrir liggur ab
settar verba reglur um fjárfest-
ingar Evrópuþjóba á þessu
svibi. Tilskipunin frá Evrópu
er ekki komin, en rábherra
vill hafa vabiö fyrir neban sig
og skipaöi ráögjafarnefnd í
orkumálum til ab undirbúa
okkur ab taka vib slíkri til-
skipun hvenær sem hún svo
kemur.
„Þegar viö gerðum EES-samn-
inginn vorum við með tíma-
bundinn fyrirvara um fjárfest-
ingar í orkugeiranum. Sá
tímafrestur rann út um
síðustu áramót. Nú er-
um við að breyta lögum
um erlenda fjárfestingu
hér á landi til samræmis
við þetta. Þetta þýðir að
aðilar að Evrópska efna-
hagssvæðinu hafa sama
rétt til að fjárfesta í orku- Finnur
geiranum hér eins og ís-
lendingar. Þessi tilskipun sem
núna er verið að tala um að
komi er ekkert að taka á neinn
hátt á þessum fjárfestingarmál-
um. Það er því ekkert nýtt að
gerast, síður en svo. Þetta er
nokkuð sem við í sjálfu sér höf-
um búist við að gæti gerst,"
sagði Finnur Ingólfsson í gær.
Finnur sagði að nú lægi fyrir
að afnema einkarétt starfandi
orkufyrirtækja, meðal
annars til að framleiða
rafmagn. í öðru lagi
væri gert ráð fyrir að að-
skilja vinnslu, flutning
og dreifingu raforku, í
það minnsta í bókhaldi
viðkomandi fyrirtækja.
í þriðja lagi er gert ráð
fyrir, þar sem takmark-
aður aðgangur er fyrir
þriðja aðila að flutningskerfum,
að stórir orkukaupendur geti
gert samninga við orkuvinnslu-
fyrirtæki um kaup á orku og
fengið hana flutta um flutnings-
kerfi viðkomandi með sann-
gjörnu gjaldi.
„Það er alveg klárt að ríkið
hefur fullt vald á málinu. Við
getum sagt hvar á að virkja,
hvað verður virkjað, hvenær
verður virkjað. Það kemur eng-
inn frá Evrópska efnahagssvæð-
inu og fer allt í einu að fjárfesta
í orkulindunum, hafi hann ekki
rétt til þess. Þab er hægt að setja
alls konar skilyrði, um leyfis-
veitingar þar sem tekið er á ör-
yggi, áreiðanleika orkukerfis,
umhverfismálum, staðarvali, af-
notum af svæði á forræði hins
opinbera, orkunýtingu, eðli
orkugjafa, og gagnvart ýmsum
atriðum sem tengjast umsækj-
endum, svo sem tækni og fjár-
hagslegri getu þeirra. Aðalatrið-
ib er aö reglurnar sem við setj-
um séu reglur sem gildi gagn-
vart innlendum fyrirtækjum
jafnt sem erlendum fyrirtækj-
um á Evrópska efnahagssvæð-
inu," sagði Finnur Ingólfsson.
-JBP
Samfélagslegur kostnabur
vegna umferöarslysa á íslandi
í milljörbum króna:
Einstaklingsbundið
tjón ..........13,0- ..15,4
Munatjón..........1,6- ....1,6
Annar kostnaður...1,6 - ....1,6
Samtals ...........16,2- ..18,6
Þessar tölur sýna að kostnaö-
ur vegna slysa nema 4-5% af
árlegri landsframleibslu. Ef
unnt væri að minnka kostnað
vegna umferðarslysa um 1%
mætti spara allt að 160-190
milljónum króna. Þetta bendir
til þess að fyllsta ástæða sé til
að skoða umferðarslys sem al-
varlegt efnahagsvandamál.
Vátryggingafélag íslands hlaut „ Umferöarljósiö", verölaunagrip Umferöarrábs fyrir árangursríkt starfá sviöi um-
feröaröryggismála, í ár. Á myndinni afhendir Þórhallur Ólafsson, formaöur Umferbarráös Ragnheiöi Davíösdótt-
ur, forvarnarfulltrúa VÍS verölaunagripinn. í baksýn sést Ingi R. Helgason, stjórnarformaöur VÍS.
Nemur yfir 16
milljöröum á ári
Kerfisbundnar persónunjósnir krata í Noregi á andstœöingum sínum vekja upp spurningar um hvort eitthvaö hliö-
stœtt hafi átt sér staö hér á landi:
Stjórnvöld gera fræðimönnum erfitt fyrir
„Þab getur engin umræba átt sér
á grunni einhverra dylgna," seg-
ir Þorleifur Friöriksson sagn-
fræbingur sem til þessa hefur
reynt án mikils árangurs ab fá
abgang ab skýrslum í bandarísk-
um skjalasöfnum um samskipti
íslenskra og bandarískra stjórn-
valda á fyrstu árum lýbveldisins
og á tíma kalda stríbsins. Ástæb-
an fyrir þessu mun vera sú ab ís-
lensk stjómvöld og þá einkum
kratar í stjórnkerfinu vilja ekki,
einhverra hluta vegna, ab þessi
skjöl verbi gerb opinber þrátt
fyrir ab bandarísk lög heimili
þab vegna aldurs þeirra.
Nýútkomin skýrsla norskrar
þingnefndar sem flett hefur ofan
af norska lögregluríkinu á tímum
kalda stríbsins, þar sem sýnt er
fram á tengsl norska verka-
mannaflokksins við leyniþjónust-
una sem safnaði á kerfisbundin
hátt þúsundum upplýsinga um
norska kommúnista frá lokum
seinni heimsstyrjaldar og fram á
okkar tíma, hefur vakið töluverba
athygli auk þess sem skýrslan hef-
ur vakið upp spurningar hvort
eitthvað álíka hafi gerst hérlend-
is. í því sambandi hafa augu
manna beinst að því samstarfi
sem var á milli norskra krata og
íslenskra á þessu tímabili og bar-
áttu íslenskra krata gegn áhrifum
kommúnista og sósíalista í verka-
lýðshreyfingunni og þætti banda-
rískra stjórnvalda í upplýsinga-
söfnun um íslendinga sem hallir
vom undir hugmyndafræbi
kommúnista á einn eða annan
hátt.
Þorleifur segir að því miður hafi
engar kerfisbundar rannsóknir
verib gerðir á þessum þætti í sögu
landsins þótt ýmislegt hafi komið
fram sem í viðtölum og endur-
minningum einstaklinga sem
bendir til þess að persónunjósnir
hafi verið stundaðar hérlendis
gagnvart einstaklingum sem tald-
ir voru vilhallir kommúnistum.
Hjörleifur Guttormsson alþing-
ismaður segir að norska skýrslan
hafi komið á óvart og þá sérstak-
lega í hversu miklum og fáheyrð-
um mæli þessar kerflsbundnu
persónunjósnir voru. Hann segir
að það fari hinsvegar ekkert á
milli mála að á vegum banda-
rískra stjórnvalda hér á landi var
haldib uppi skráningu á pólitísk-
um skoðunum einstaklinga sem
m.a. birtist í afstöðu sendiráðsins
til vegabréfsumsókna íslendinga
til Bandaríkjanna svo ekki sé tal-
að um starfshætti vinnumiðlun-
arinnar á Keflavíkurflugvelli á
sjötta áratugnum. En þar var fólk
ekki rábið í vinnu sem vinnu-
miðlunin taldi sig vita að hefðu
ekki rétta pólitíska hugsun til
kalda stríðsins. Hjörleifur segir að
menn geti síðan spurt sig hvaðan
sendiráðið og vinnumiðlunin
hafi fengið sínar upplýsingar um
einkahagi fólks. Þingmaðurinn
telur viðbúið að einhver álíka
söfnun persónuupplýsinga hafi
átt sér stab á vegum Sovétmanna
hérlendis á tímum kalda stríösins.
Þetta svið sé hinsvegar órannskað
af fræðimönnum og úr því þurfi
ab bæta. -grh