Tíminn - 16.05.1996, Blaðsíða 10

10
Fimmtudagur 16. maí 1996
/
Isfirðingar funka
Vegir Drottins eru sagðir órann-
sakanlegir. Sama virðist gilda
um vegi stjórnmálanna. í það
minnsta eru þeir stundum harla
torskildir. Lengi hefur sú kenn-
ing verið höfð fyrir satt, að ekk-
ert þýði fyrir stjórnmálamenn
aö sækjast eftir embætti forseta
íslands. Skoðanakannanir
vegna væntanlegra forsetakosn-
inga virðast afsanna þetta, þótt
enn gildi hið fornkveðna að
spurt skuli að leikslokum.
En á sama tíma og fátt virðist
geta stöðvað sigurför stjórn-
málamanns í Bessastaðakapp-
hlaupinu, þá gerist þáð vestur á
ísafirði að flokkakerfið, eins og
það leggur sig, fær opinbera
húðstrýkingu og það svo ræki-
lega að ólarnar nema við bein.
Hér er að sjálfsögöu átt við
stórsigur unglingaframboðsins,
Funklistans, í hinu nýja sveitar-
félagi við ísafjarðardjúp. Kosn-
ingarnar skiluðu Funklistanum
17% fylgi og vantaði ekki nema
þrjú atkvæði til þess aö krakk-
arnir yrðu annar stærsti flokk-
urinn vestur þar.
Erfitt á ég með að trúa því að
kjósendur Funklistans treysti
óhörðnuðum unglingum öðr-
um fremur til pólitískra stór-
ræða. En þessi úrslit sýna glöggt
að stór hluti kjósenda treystir
ekki gömlu flokkunum, jafnvel
þótt þeir hafi bærilega reyndum
frambjóðendum á að skipa. Og
þetta vantraust almennings á
stjórnmálaflokkum er síður en
svo eitthvert sérísfirst fyrirbæri.
Þetta á ekki einu sinni eingöngu
við um ísland.
Sannleikurinn er sá aö stór
hluti almennings í vestrænum
lýöræðisríkjum er hættur að
treysta stjórnmálamönnum.
Meira að segja eru þær þjóðir
sem búa við lengsta lýðræðis-
hefð, Bretar og Bandaríkja-
menn, farnar að líta á leiðtoga
sína sem hverja aðra kjána.
Sama gildir um okkur íslend-
inga. Það er helst að við treyst-
um þeim stjórnmálamönnum
sem minnst láta á sér bera. Jafn
mótsagnakennt og það kann að
virðast, er það þó svo að auk
þögulu stjórnmálamannanna
eru það þó einkum sígapandi
kjaftaskar sem fá á sig orð fyrir
gáfur.
En hvað sem líður áliti fólks á
gáfnafari stjórnmálamanna, er
það staðreynd að fæstir þeirra
njóta lengur álits sem þjónar
umbjóðenda sinna. Yfirleitt eru
þessir menn taldir ómerkilegir
framapotarar og valdastreðarar.
Sé þetta álit almennings á mis-
skilningi byggt, er það stjórn-
málamannanna að sanna að
svo sé. Og ekki vantar að þeir
reyni. En því miður fyrir þá,
þurfa þeir að glíma við hin
fornu sannindi að sjón er sögu
ríkari. Að vísu kom fjármálaráð-
SPJALL
Pjetur
Hafstein
Lárusson
herra það til hugar um daginn
að banna mönnum að reikna,
svo þeir ættu erfiðara með að
átta sig á vaxandi misrétti í
landinu. En það var til lítils,
fyrst hann hafði ekki rænu á að
stíga skrefið til fulls og láta
augnstinga pakkið, svo afleið-
ingar gjörða hans blöstu ekki
við hvers manns augum.
í frumvarpsdrögum til laga
um réttindi og skyldur opin-
berra starfsmanna lét þessi sami
maður sér sæma að tala um
minniháttar og meiriháttar
starfsmenn hins opinbera. Sjálf-
ur er hann slíkur minniháttar
varaformaður stærsta stjórn-
málaflokks landsins að formað-
urinn rassskellir hann opinber-
lega með reglulegu millibili.
Von er að manninum renni
blóðið til skyldunnar.
Svo aftur sé vikið að kosn-
ingaúrslitunum vestur á ísa-
firði, þá er það bjargföst sann-
færing mín að annað eins og
þetta gæti gerst hvar sem er á
landinu. Ég er meira að segja
Sjórinn og búseta
Ut er komið fjórða ráðstefnurit Vís-
indafélags íslendinga, og fjallar það
um íslendinga, hafið og auðlindir
þess. Ritstjóri bókarinnar er Unn-
steinn Stefánsson, fyrrv. prófessor.
Snemma árs 1992 ákvað stjórn
Vísindafélagsins að efna til al-
mennrar ráðstefnu um þetta efni og
var hún haldin 19. sept. sama ár.
Alls voru flutt 16 erindi og eru 15
þeirra prentuð í hinu nýútkomna
riti; höfundar efnis eru 23 talsins. í
erindunum er fjallað um þýðingu
Fréttir af bókum
sjávarins fyrir búsetu á íslandi, haf-
ís og veðurfarsbreytingar, haf-
strauma og ástand sjávar, fram-
leiðni, sjávarplöntur og svifdýr,
ástand og afrakstur helstu nytja-
stofna uppsjávar- og botnfiska,
botndýr og nytjastofna þeirra, sjáv-
arspendýr, fjömr og gmnnsævi, og
síðast en ekki síst mengun í hafinu
við ísland og aðferðir til að meta
nokkuð viss um að þetta á eftir
að endurtaka sig víða.
Ég þekki marga stjórnmála-
menn og þykist vita að þeir séu
flestir hinir mætustu drengir.
En margir þeirra eru afvega-
leiddir. Það er eins og þeim sé
fyrirmunað að skilja að bak-
tjaldamakk er andstæða hrein-
lyndis, sama í hve göfugum til-
gangi menn standa í því. Því er
þab svo, að almenningur dæmir
þá stundum harðar en eðli
þeirra verðskuldar. En þeir
verða þá að hafa hugfast, að
þeir eiga enga heimtingu á því
að vera dæmdir eftir öðru en
gjörðum sínum, eins þótt
hjartalag þeirra kunni að vera
snotrara en þær benda til. ■
á íslandi
stærð fiskistofna og nýtingu auð-
linda í fæðuvistfræðilegu sam-
hengi.
Erindin veita góða innsýn í stöðu
íslenskra hafrannsókna, og niður-
stöður em margar hverjar mjög
áhugaverðar og sýna að rannsókn-
um á íslandsmiðum hefur fleygt
fram á síðusm ámm.
Bókin, sem gefin er út í samvinnu
við Háskólaútgáfuna, er 280 bls. að
stærð með mörgum skýringar-
myndum og kostar kr. 2.850. ■
Starfsemi og staða Alþjóðlega gjaldeyrissjóðsins í 50 ár
í fyrra, 1995, vom 50 ár liöin síð-
an Alþjóðlegur gjaldeyrissjóður
og Alþjóðlegur banki endurreisn-
ar og uppbyggingar tóku til
starfa, en ráöstefnan í Bretton
Woods í New Hampshire í júlí
1944 samþykkti uppsetningu
þeirra og stofnskrá. Hér verða um
síðir upp teknar málsgreinar úr
Financial Times, 7. október 1994,
um starfsemi þeirra.
„Ráðstefnunni í Bretton Woods
tókst frábærlega vel ab marka
stefnu á afturhvarf til heimsmark-
aðs efnahagslífs (global econ-
omy). En halda átti uppi leikregl-
um kapítalismans. Út frá því var
gengið — einkum í bresku sendi-
nefndinni undir forystu hagfræð-
ingsins Keynes lávarðar — að
óheft flæði fjármagns yrði ekki
aftur látið viðgangast, né heldur
„funafjár" (hot money). Fésýslu
skyldi haldið í hlekkjum.
Stofnskrá Alþjóðlega gjaldeyr-
issjóðsins áskildi þess vegna ein-
ungis, að gjaldmiðlar yrðu
áskiptanlegir vegna viðskipta
með varning og þjónustu. ...
Ríkisstjórnum var sem áður
heimilað að viðhalda höftum á
tilflutningi fjármagns, þannig
að þær gætu haldið gengi gjald-
miðils síns stöðugu, þótt í efna-
hagsmálum fylgdu stefnu á
fulla atvinnu. Undir þá samfell-
ingu átti Alþjóðlegi gjaldeyris-
sjóðurinn að renna stoðum.
Með áþekkum skilmálum var
Alþjóðlegi bankinn settur á fót
til að fjármagna uppbyggingu
eftir styrjöldina og síðan efna-
hagslega framvindu. Talið var,
að ekki kæmi aftur til, né mætti
koma til, tilflutnings einkafjár-
magns, þótt lagt hefði það fé til
i uppgangsins á ofanverðri 19.
öld.
EFNAHAGSMAL
Með tilliti til heimskreppunn-
ar og nýmæla í hagfræði var þar
ekki um að ræða óeðlilegar for-
sendur, en með tímanum hefur
undan þeim fjarað. Skipan
skorðaðra gengja gjaldmiðla
leystist upp snemma á áttunda
áratugnum og þá öðru fremur
sakir þess að í senn var stefnt á
fulla atvinnu og skorðað gengi
gjaldmiðilsins, eftir að höft á til-
flutningi fjármagns landa á
milli höfðu verið felld niður.
Varð Alþjóðlegi gjaldeyrissjóö-
urinn þá af upphaflegu ætlunar-
verki sínu.
Alþjóðlegi gjaldeyrissjóður-
inn hefur síðan í vaxandi mæli
verið eftirlitsaðili hagsýslu í tví-
stígandi þróunarlöndum. Þegar
Málverk af Jóni Helga-
syni afhjúpab í Alþingi
Malverk af Jóni Helgasyni,
fyrrum alþingismanni, land-
búnaðarráðherra og forseta
Alþingis, var afhjúpað í setu-
stofu þingmanna og fyrrum
þingsal efri deildar Alþingis
fyrir skömmu. Venja er að
koma málverkum af þingfor-
setum fyrir í Alþingishúsinu
eftir að þeir hafa látið af þing-
mennsku. Jón Helgason sat á
þingi fyrir Framsóknarflokk-
inn og tók fyrst sæti á Alþingi
sem varaþingmaður í Suöur-
landskjördæmi árið 1972. Ár-
iö 1974 var hann kjörinn á
þing og sat samfellt á þingi til
1995, er hann gaf ekki kost á
sér til frekari þingmennsku.
Jón var forseti sameinaðs Al-
þingis árin 1979 til 1983, en það
var eitt mesta átakatímabil í sögu
þingsins hin síðari ár. í upphafi
þess kjörtímabils klauf Gunnar
Thoroddsen Sjálfstæðisflokkinn
og myndaði ríkisstjórn meb
vinstri flokkunum. Er málverkið
hafði verið afhjúpað, rifjaði Jón
upp nokkur atriði úr störfum sín-
um sem þingforseti frá þessum
tíma og þá meðal annars aðdrag-
anda stjórnarmyndunarinnar og
þess aö hann var kosinn þingfor-
seti. Ólafur G. Einarsson, núver-
andi forseti Alþingis, tók einnig
til máls. Hann kvaðst þá hafa ver-
ið formaður þingflokks Sjálfstæb-
isflokksins, þess hluta hans sem
var í stjórnarandstöðu, og því
komið í sinn hlut ab tefla við Jón
sem þingforseta til þess að koma
málum stjórnarandstöðunnar á
framfæri. Sverrir Hermannsson
Landsbankastjóri var þá forseti
efri deildar og rifjaði hann upp
samskipti þeirra Jóns í nokkmm
orðum. Taldi Sverrir þau hafa ver-
ib góð, þótt þeir tilheyrðu hvor
sínum armi stjórnmálanna,
stjórn og stjórnarandstöbu, á
þeim tíma og mikið hafi verið
tekist á í sölum Alþingis.
Árin 1983 til 1987 gegndi Jón
Helgason starfi landbúnaðarráð-
herra og starfi forseta efri deildar
Alþingis árin 1988 til 1991.
-ÞI
þau hafa komist í greiðslu-
vanda, hefur hann hvatt þau til
að breyta um stefnu í efnahags-
málum. Undir handleiðslu
þriggja atorkusamra fram-
kvæmdastjóra víkkaði sjóður-
inn starfssvið sitt, er hann sam-
an felldi viðbrögð ríkja við olíu-
kreppunni á áttunda áratugn-
um, skuldakreppunni á níunda
áratugnum og hruni kommún-
ísku ríkjanna.
Að löngu hléi í skuldakrepp-
unni að baki, hefur hið vaxandi
fjármagnsflæði hins vegar þok-
að Alþjóðlega bankanum til
hliðar. Áð nokkru leyti hafa þró-
unarbankar heimshluta farið
inn á starfssvið hans, einkum í
Asíu og Suður- Ameríku.
Fjármálanefnd
gjaldeyrissjóbsins
fundar
Nefnd fjármálaráðherra og
seðlnbankastjóra á vegum Al-
þjóðlega gjaldeyrissjóðsins kom
saman tii fundar í Washington
22. apríl 1996. Á dagskrá fund-
arins voru þessi mál: (i) Mis-
ræmi á milli skráðra gengja
gjaldmiðla iðnríkja; (ii) stefna
ríkja í atvinnumálum; (iii) verð-
bólga og sett mörk við vexti
magns peninga; (iv) sundurleit
stefnumörk í ýmsum þróunar-
löndum í hröðum efnahagsleg-
um vexti.