Tíminn - 18.05.1996, Blaðsíða 11

Laugardagur 18. maí 1996
11
]ón Tryggvason. Ljósm.-. /im smart
„ Ekkert
segir Jón Tryggvason kvikmyndageröarmaöur í samtali viö Tímann
aö er mikið að gera hjá Jóni Tryggva-
syni kvikmyndaleikstjóra. Líkt og svo
margir aðrir í hans stétt þá hefur
hann unnib jöfnum höndum við gerb
auglýsinga og tónlistarmyndbanda,
enda vandlifab af kvikmyndagerb
einni saman hér á landi. Jón fjárfesti nýveriö vib
annan mann í bát og er markmibib aö selja út-
lendingum bátsferðir í sumar vib Amarstapa á
Snæfellsnesi. Hann er einnig upptekinn vib ab
gera handrit og önnur gögn klár fyrir aukaút-
hlutun Kvikmyndasjóbs á 20 milljónum króna,
en Jón mun þar berjast um takmarkab fjármagn
vib kollega sína. Hann segir einmitt ab „óvíba
ríki eins mikil samkeppni um fjármagn í þjóbfé-
laginu og á mebal kvikmyndagerbarmanna". Svo
bætir hann viö hlæjandi ab „þab sé ekkert venju-
legt fólk sem standi í þessu". í spjalli vib Tímann
segir Jón frá ferli sínum og amstrinu í kringum
kvikmyndagerö á íslandi.
Jón Tryggvason er fæddur 1959 og uppalinn í Ól-
afsvík, sonur Tryggva Jónssonar útgerðarmanns og
Sigríðar Guömundsdóttur útgerðarkonu. Hann er
yngstur 5 systkina og aðspurður hvort ekki hafi legið
beinast vib ab gera sjómennskuna að ævistarfi, segist
hann náttúrlega hafa stundaö sjóinn sem unglingur.
En þaö hafi bara „verið svo leibinlegt, kalt og ógeðs-
legt aö vib ákváðum að gera eitthvaö skemmtilegt og
fórum til New York". Þar er Jón, 19 ára gamall, að
kíkja á skóla og er „svo óheppinn að vera tekinn inn
í New York University". Hann stundaði fyrst nám í
leiklistardeildinni, en innritaðist síðar í kvikmynda-
gerb og þar má segja aö ævistarfið hafi verið fundið.
Fyrsta myndin
Eftir ab Jón útskrifaöist árib 1986
hóf hann aö undirbúa sína fyrstu
kvikmynd í fullri lengd. Þetta var
Foxtrott, gerð eftir handriti Svein-
bjarnar I. Baldvinssonar, og var hún
síðan frumsýnd 1988. „Hún er nátt-
úrlega barn síns tíma. Ég var búinn
að vera ab gera auglýsingar og tón-
listarmyndbönd og frétti af handriti
Sveinbjarnar," segir Jón. „Við feng-
um 10 milljóna króna styrk frá Kvik-
myndasjóöi og 55 þúsund áhorfend-
ur sáu myndina hér heima, en heild-
arkostnabur var um 40 milljónir
króna. Síban seldum við heimssýn-
ingarréttinn á 750 þúsund dollara í
Cannes, en sáum minnst af þeim
peningum vegna þess hve lítið við
áttum í myndinni og vorum því í lé-
legri samningsaðstöbu. Á meban
maður fær svona litla styrki er ekki
hægt ab vera meö neina frekju þegar
kemur aö sölu erlendis. Fjármagns-
hluti okkar í myndinni er það lítill."
Jón virðist þó taka því með jafnaðargeði að líta megi svo
á ab flestir aðrir en hann hagnist á hans hugverkum. „Það
er ósköp venjulegt í þessum bransa. Ef maður á lítinn hlut
í fjármögnun mynda, þá fær maður einnig lítinn hluta
peninganna sem koma inn. Þetta er svipað og í hljóm-
plötubransanum. Tónlistarmenn borga yfirleitt ekki út-
gáfu- og auglýsingakostnaöinn, enda er það sjaldgæft að
þeir komi hlæjandi af fundum með útgefendum."
Úrelt kerfi
Þegar kemur að málefnum Kvikmyndasjóðs hefur Jón
ákveðnar skoðanir. Hann og kollegar hans eru sammála
um að breytinga sé þörf. Styrkirnir sem sjóðurinn veitir em
ab hámarki 20% af fjárhagsáætlun og margir em um hit-
una. Samkeppnin er gríðarleg um hið takmarkaða fjár-
magn sem sjóðurinn hefur yfir að ráða, og að sögn Jóns
„virðast íslenskir stjórnmálamenn tregir til að skilja að
þessir litlu styrkir skila sér margfalt til baka í þjóðar-
búið".
Jón nefnir sem dæmi að „ef mynd kostar 100 millj-
ónir og fær hámarksstyrk, eða 20 milljónir, úr Kvik-
myndasjóði, þá er afgangurinn af fjármögnun
myndarinnar fenginn erlendis frá. Þeim peningum,
80 milljónum, er nær öllum eytt hérlendis og ríkið
tekur tæplega helminginn af þeim í skatta og gjöld.
Þetta er einmitt það sem írar gera. Þeir gera allt til að
laða kvikmyndageröarmenn og fjármagn því tengt
að landinu, því þeir vita að með litlum styrkjum og
skattaívilnunum fá þeir peningana margfalt til baka í
sköttum, auk þess sem þeir skapa atvinnu og auglýsa
landið. Það er enginn tilviljun að svo margar mynd-
ir skuli vera gerðar á írlandi nú um stundir. Stór hluti
„Braveheart" var tii að mynda tekinn þar, bara út af
þessum skattaívilnunum. Þetta virðast íslenskir
stjórnmálamenn ekki skilja og nú ætla þeir að fara ab
leita að gulli! Þeir hafa gullnámu fyrir framan sig þar
sem íslensk menning og íslenskir listamenn eru. Það
er mikið af frebýsum á þingi sem sjá ekki þessa
möguleika."
KVIKMYNDIR
ÖRN MARKÚSSON
Á milli mynda
Á eftir Foxtrott leið langur tími þangað til ný kvikmynd
eftir Jón Tryggvason var frumsýnd. Þab þýðir þó ekki að
hann hafi „setið heima og lesið". Jón vann vib heföbundn-
ar aukabúgreinar íslenskra kvikmyndagerðarmanna —
auglýsingar og tónlistarmyndbönd — og „annað tilfall-
andi", eins og hann segir, því „ekki er hægt að lifa af kvik-
myndagerb einni saman á íslandi".
Hann leikstýrbi sjónvarpsleikritinu Laggó fyrir Ríkissjón-
varpið, en til stendur að endursýna það á sjómannadaginn.
Jón, sem hefur mikið dálæti á bátum, fékk þar aö
sökkva einum slíkum, en Laggó fjallar um tvo sjó-
menn sem sökkva báti sínum í von um skjótfenginn
gróba í formi tryggingagreiðslna. „Áður en ég samdi
handritið var ég að sjálfsögðu búinn að heyra sögur
um sjómenn á gráu svæði," segir hann og hlær, „um
menn sem voru að reyna ab sökkva bátum í þessum
tilgangi."
Jón er ekki á því að láta bátana alveg í friði og ætl-
ar ab bjóba ferðamönnum upp á bátsferðir í kringum
Arnarstapa í sumar ásamt félaga sínum, Sölva Kon-
ráðssyni. „Þetta er hlutur sem ég var búinn að pæla í
lengi, og nú erum við búnir að kaupa bát sem við ætl-
um að nota í ferðir umhverfis Arnarstapa," segir Jón
og við tekur stutt umfjöllun um bátadellu. Hann
kemst aftur á sporiö þegar talið berst ab næstu kvik-
mynd.
Nei er ekkert svar
Þegar Jón var búinn að fá nóg af því að berjast um
styrki réðst hann í gerð kvikmyndar í fullri lengd, Nei
er ekkert svar, þar sem kostnabi var stillt í hóf svo
ekki sé meira sagt. Heildarkostnaður var um þrjár
milljónir króna. „Glansmyndir var stofnað fyrir
tveimur árum í kringum hana og við ákváðum að
kýla á þetta. Við settum okkur ákveðin takmörk og
myndin er byggð upp þannig að senurnar eru ekkert
klipptar. Þetta er náttúrlega ákveðinn stíll, en einnig
mjög ekonómískt. Hún var ekkert sérlega vel sótt og
það er í raun áhyggjuefni hvað fáir áhorfendur koma
orðið á íslenskar myndir. Það er háalvarlegt mál að
þessir ungu krakkar, sem eru að fara í bíó, þeim finnst
íslensk kvikmyndagerð ekki flottur hlutur í dag. Þeim
finnst amerískur raunveruleiki nær sér en sá íslenski
— og flottari. Auk þess hafði þab áhrif á aðsókn að
Kvikmyndaeftirlitið bannaði Nei er ekkert svar innan
16 ára. Og algjörlega ab ástæöulausu."
Baráttan um fjármagnið
Þab gefur augaleið ab störf kvik-
myndagerðarmanna á íslandi snúast
öðmm þræði um að afla sér styrkja,
einna helst frá Kvikmyndasjóbi, og
berjast við kollegana, sem em margir
og fer fjölgandi. Þetta er hvimleitt og
þreytandi til lengdar og hlýmr óneit-
anlega að hafa áhrif á andrúmsloftið
meðal þeirra.
Jón segir þetta ab vissu leyti rétt,
því „ísland sé lítið land og þetta sé
óhjákvæmilegur fylgifiskur barátm
um takmarkað fjármagn". Hann tek-
ur þó fram að Guðný Halldórsdóttir
og Halldór Þorgeirsson hafi sýnt stór-
hug þegar þau ákvábu að skila styrk
upp á 20 milljónir til baka, sem þau
fengu til ab gera Ungfrúin góða og
húsið, vegna þess ab þau gátu ekki
fengið nægilega mikið fjármagn er-
lendis frá. „í stað þess að sitja á pen-
ingunum og slaka á gæðakröfunum
þá skila þau aftur styrknum, sem er
mjög virðingarvert."
„Þetta er annars mjög úrelt fyrirkomulag og við íslend-
ingar emm einfaldlega of litlir til ab þetta geti gengið
snurðulaust fyrir sig. Það er mjög óeðlileg og leiðinleg sam-
keppni sem ríkir í þessu. Baktal og rógur er algengur og það
verður hundleiðinlegt að standa í þessu til lengdar. Verstu
hákarlarnir verða eftir í þessu og það er kannski það hrylli-
lega við þetta allt saman."
Framtíbin
Þegar talið berst að framtíðinni er Jón bjartsýnn, enda
hefur hann nóg að gera. Hans stærsta áhugamál er þó
mynd sem hann hefur haft á prjónunum í 4 ár, Ég elska
Chu Mee, en líkt og í Laggó koma sjómenn þar við sögu.
Þetta er gamanmynd og fjallar í stuttu máli um sjómann
sem á við lítilsháttar drykkjuvanda að stríða, aðallega þann
að muna ekki eftir neinu frá því kvöldið ábur — alþekkt ís-
lenskt vandamál. Þegar hann ætlar síðan á Vog lendir
hann á smáfylliríi, og þab sem meira er þá vaknar
hann í Bandaríkjunum og þarf að sjálfsögðu að reyna
að fylla upp í götin á minninu, en það gengur ekki
þrautalaust fyrir sig.
Jóni hefur hingað til verið neitað um styrk til að
gera þessa mynd, þótt hann hafi verið kallaður í „úr-
slitaviðtölin" út af henni. „Maður gerir sér alltaf von-
ir, en þab em margir um hituna," segir Jón. Hann
hefur annars margt annað á prjónunum og meðal
þess er heimildarmynd um einvígi aldarinnar, heims-
meistaraeinvígi Fischers og Spasskys í skák í Reykjavík
1972. Jón segir það „mjög spennandi verkefni, enda
hafa orðið miklar breytingar í heiminum frá því kalda
stríðinu lauk, og mjög merkilegt að skoða sálarstríðið
sem af því hlaust í einvíginu. A næsta ári verða liðin
25 ár frá þessum viðburði og það er við hæfi að hon-
um séu gerð góð skil."
Ab lokum segist hann vera aö hugsa um heimilda-
mynd um íslenska sjómanninn og greinilegt að upp-
runinn skiptir einhverju máli varðandi viðfangsefni
hans. Jón segist líka glottandi getað farið á sjóinn, ef
allt annað bregst. ■
Úr myndinni Nei er ekkert svar.