Tíminn - 18.05.1996, Blaðsíða 15

Laugardagur 18. maí 1996
15
Fáir atburöir vöktu
eins mikinn hrylling á
Vesturlöndum og
þegar austur-þýskir
landamœraveröir
skutu ungan flótta-
mann og létu honum
blœöa út. Nú viröist
hafa tekist aö bera
kennsl á banamenn
hans.
Þann 17. ágúst 1962, fagr-
an sumardag, yfirgaf
múrarasveinninn Peter
Fechter, 18 ára, íbúb foreldra
sinna í Behaimstrasse í Weis-
sensee-hverfinu í Austur-Berl-
ín. í fimm mánuöi haföi
hann undirbúiö flótta sinn til
Vestur-Berlínar án þess aö for-
eldrar hans eöa systur vissu
neitt af því.
Ásamt vinnufélaga sínum
Helmut Kulbeik var Fechter um
hádegisbilið kominn að landa-
mærasvæðinu við Zimmer-
strasse. Þeim tókst báðum að
komast óséðir inn á trésmíða-
verkstæði, sem lá upp að múrn-
um, og þar földu þeir sig í tvo
klukkutíma bak við haug af hef-
ilspónum. Þá opnuðu þeir
glugga sem sneri út að bann-
svæðinu.
Klukkan 14.15 — að því er
bókað var í skýrslu yfirmanns 1.
landamæravarðflokks Austur-
Berlínar — hlupu Fechter og
Kulbeik af stað. Þeir klifruðu yfir
fremstu gaddavírsgirðinguna og
hlupu yfir tíu metra breitt
landamærabelti þar til þeir
komu að múrnum. Helmut Kul-
beik sagði seinna lögreglunni í
Vestur-Berlín eftirfarandi:
„Peter varð á undan. Ég var
tveimur til þremur skrefum á
eftir. Á því andartaki var skotum
hleypt af. Fimm, sex talsins. Pet-
er stóð kyrr eins og steingerving-
ur. Ég stökk upp á múrinn og
tróð mér í gegnum gaddavírs-
girðinguna. Hvers vegna Peter
kom ekki á eftir mér, veit ég
ekki. Hann mælti ekki orð. Þá
kallaði ég hátt til hans: Svona
stökktu nú! Hann hreyfði sig
ekki."
Kulbeik tókst að klifra yfir
múrinn, en Fechter lá kyrr í
skugga múrsins. Hann hrópaði
árangurslaust á hjálp. Það var
ekki fyrr en kl. 15 sem tveir
landamæraverðir lyftu hinum
helsærða pilti upp og fluttu
hann burt, í skjóli reyks frá reyk-
sprengju.
Hundruð vegfarenda, blaða-
manna, ljósmyndara og her-
manna vesturveldanna, sem
staddir voru í blaðahverfi Berlín-
ar nálægt Checkpoint Charlie,
horfðu vanmegna á meðan pilt-
inum blæddi út.
Ráöleysi
Nú kann svo að virðast sem af-
skiptaleysi landamæravarðanna
af fórnarlambi sínu hafi verið af
ásettu ráði. En í rannsóknar-
skýrslu Stasi, austur-þýsku leyni-
þjónustunnar, sem nýlega hefur
verið gerð opinber, kemur ann-
að á daginn. Flóttamanninum
blæddi út vegna þess að enginn
var til að segja hermönnunum
hvað gera skyldi, eftir að þeir
höfðu skotið hann niður.
Að lokum kom yfirliðþjálfi á
vettvang og hann ákvað, í sam-
leyndum í skýrslunni." Fried-
rich undirforingja, Schreiber
hermanni, Wurzel yfirliðþjálfa
og Lindenlaub hermanni var
veitt „premía".
Síðan 1991 hafa sérfræðingar
rannsóknarnefndar í Berlín ver-
ið á spori morðingja Fechters.
Mikilvægasta vitnið í komandi
réttarhöldum hlýtur að vera
annar landamæravarðanna, sem
báru hinn særða pilt burtu. íbú-
ar í þorpi einu í Þyringalandi, í
grennd við Suhl, þekktu hann af
ljósmynd frá 1962.
Hreykti sér fyrr af dráp-
inu, en kveöst nú saklaus
Hann heitir Klaus Lindenlaub,
múrari að mennt. Þorpsbúar
segja, að Lindenlaub hafi á sín-
um tíma gortað af því að hafa
skotið flóttamanninn Fechter í
hnakkann. Þessari goðsögn hélt
múrarinn á lofti í áratugi.
í raun og veru hafði Linden-
laub bjargað hinum dauðvona
Fechter út úr landamærabeltinu.
Hann segist nú aðeins hafa verið
miskunnsami Samverjinn.
Skýrslur landamæravarðanna
styðja þennan framburð.
En hver eða hverjir skutu Pet-
er Fechter þá? Rannsóknar-
mennirnir komust á spor einnar
hinna hugsanlegu skyttna, bak-
ara að mennt, sem býr nú sem
lífeyrisþegi í Sachsen-Anhalt.
Hann heitir Rolf Friedrich, fyrr-
um undirforingi, fæddur 1936.
Samkvæmt skýrslu landamæra-
varðanna skaut Friedrich 17
skotum á Fechter.
Friedrich viðurkennir að hafa
verið á staðnum þegar banaskot-
unum var hleypt af. „Hendur
mínar og fætur titruðu af
hræðslu," segir hann. En hvort
þab var hann eða hinn varðlið-
inn, sem hitti í mark, getur
hann ekki sagt um.
Einnig tókst að hafa upp á
hinum varðliðanum, sem skaut.
Hann heitir Erich Schreiber,
fyrrum óbreyttur hermaður,
fæddur 1941. Hann var lengst af
námumaður, en vinnur nú sem
vélstjóri í fóðurvöruverksmiðju í
Þyringalandi.
Hættulegt bréf
Schreiber hefur hingað til þag-
að sem fastast um fortíð sína í
hernum. En rannsóknarmenn-
irnir lögbu fram sönnunargagn,
sem kann að reynast honum
skeinuhætt: í bréfi, sem Schrei-
ber skrifaði fyrir 34 árum, gengst
hann við verknaðinum. Hann
skrifaði þáverandi vinkonu
sinni í september 1962 að hafa
skotið á flóttamann:
„Kæra Erika mín, núna skrif-
arðu að þú viljir vita hvers vegna
ég verð fluttur til ... Fyrir því er
alvarleg ástæða, sem kemur alls
ekki fyrir á hverjum degi ... Ég
„skaut" flóttamann, sem ætlaði
að komast yfir landamærin milli
austurs og vesturs ... Ef þú kemst
í uppnám yfir þessu og þú vilt
ekkert hafa frekar saman að
sælda við „morðingja", þá
skaltu í öllum bænum ekki tala
um þetta við nokkurn mann ...
Þinn Erich."
Leyniþjónusta hersins lagði
hald á bréfið.
Enn hefur ekki verið tekin
ákvörðun um hvort höfðað skuli
mál á hendur hinum hugsan-
legu morðingjum. Ef til þess
kemur að þeir Friedrich og
Schreiber verba dæmdir, geta
þeir þó gert sér vonir um að fá
skilorðsbundinn dóm — eins og
reyndar flestar „múrskyttur"
hafa fengið. Friedrich segir þó:
„Þetta hafði sín áhrif á mann.
Þab lagðist á hjarta og taugar."
Hvað vill hann segja við syst-
ur Peters Fechter? „Mér þykir
hjartanlega fyrir þessu." ■
%
fc
Austur-þýskir landamœraverbir bera hinn helsœrba Peter Fechter á brott. Hermaburinn lengst til hægri,
Lindenlaub, gortabi ábur af því ab hafa skotib Fechter, en segist nú saklaus.
Nafnlausir
Erich Schreiber.
SAKAMÁL
Fengu „premíu"
í skjalinu kemur einungis
fram að Friedrich nokkur undir-
foringi og óbreyttur hermabur,
Schreiber, hafi hleypt af skotum
af 50 metra færi. Ánnar hleypti
af 17 skota hryðju, hinn 7 ein-
stökum skotum.
En hverjir eru Friedrich og
Schreiber? í sönnunargögnum
þessum er hvorki getið um for-
nöfn þeirra né heimili.
Fechter-málið kom sér afar
bagalega fyrir Austur-Þjóðverja.
Dauði hans fyrir allra augum í
mibju blaðahverfi Berlínar
leiddi til mótmælaaðgerða og
óláta. Með hrópum og á kröfu-
spjöldum var stjórn kommún-
ista borin þungum sökum og
landamæraverðirnir úthrópaðir
sem huglausir morðingjar.
í fyrsta sinn í sögu Vestur-
Berlínar eftir stríðið voru Banda-
ríkjamenn gagnrýndir, vegna
þess að hermenn þeirra höfðu
ekki hjálpað Fechter.
Alltjent var það uppistand,
sem Fechter-málið vakti, yfir-
manni 1. landamæravarðflokks
næg ástæða til að ljúka „inn-
leiddum abgerðum" með þess-
um ummælum: „Atburðurinn
gefur ekki tilefni til þess að
nöfnum félaganna verði haldið
moröingjar
ráði við einn óbreyttan Irer-
mann, ab flytja hinn daubvona
mann á brott. Lögreglumenn í
talstöövarbíl fluttu Fechter að
lokum í sjúkrahús lögreglunnar.
Þar lést hann um kl. 15.15.
Sama dag var lík Peters Fecht-
er flutt á meinafræðideild
sjúkrahússins. Krufningarskýrsl-
an var ekki gerð opinber.
Ekki gerbi Stasi það þó enda-
sleppt við Peter Fechter og fjöl-
skyldu hans. Allt til endaloka
DI)R voru hafðar gætur á leibi
hans. Hver sá, sem þangað kom,
var skráður niður og varð að
gera grein fyrir ferðum sínum.
Fylgst var með foreldrum og
systrum Fechters.
Allar vísbendingar um bana-
menn hans voru vandlega
þurrkaðar út. Á skjalasafni hers-
ins í Potsdam fannst eftir fall
múrsins leynileg lokaskýrsla þar
sem „landamærarofinu" var lýst
nákvæmlega, en nöfnum þeirra
sem skutu Fechter var þó haldið
leyndum.
Rolf Friedrich.