Tíminn - 22.05.1996, Blaðsíða 4

4

Mi&vikudagur 22. maí 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag:
Ritstjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Tímamót hf.
jón Kristjánsson
Oddur Olafsson
Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar:
Sími:
Símbréf:
Pósthólf 5210,
Brautarholti 1, 105 Reykjavík
56B1600
55 16270
125 Reykjavík
Setning og umbrot:
Mynda-, plötugerb/prentun:
Tæknideild Tímans
ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mána&aráskrift 1700 kr. m/vsk. Ver& í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Noröurheim-
skautsráöiö
Nú er ljóst að eftir um það bil mánuð verður skrifað undir
stofnskrá nýs Norðurheimskautsráðs sem yrði samstarfs-
vetvangur ríkja sem liggja að norðurheimskautsbaug. Slíkt
heimskautsráð er gamalkunnug hugmynd úr umræðunni
hér heima og hafa framsóknarmenn verið iðnir við að
halda henni á lofti í gegnum árin, ekki síst núverandi ut-
anríkisráðherra, Halldór Ásgrímsson.
Heimskautsráðið er að mörgu leyti ferskur vettvangur
alþjóðasamskipta og óvenjulegur. Ríkin sem málið varðar
eru t.d. Bandaríkin og Kanada og svo Rússland auk Norð-
urlanda og okkar þannig að þarna em tengdir saman aðil-
ar sem annars hefðu ekki komið saman með sama hætti.
Það samkomulag sem menn hafa náð og lagt verður til
grundvallar starfsemi þessa ráðs nær fyrst og fremst til um-
hverfismála og nýtingar á auðlindum svæðisins. í því felst
mikill ávinningur enda ljóst að við hvorugan þennan
málaflokk er hægt að fást af einhverju viti nema með al-
þjóðlegu samstarfi. Norðurskautssvæðið er einmitt slík
samstæð heild ab það beinlínis krefst samvinnu af þessu
tagi.
En samstarf af þessu tagi gefur víðtækari áhrif og opnar
nýjar samskiptabrautir milli austurs og vesturs sem geta
skipt miklu máli í framtíðinni. Vísbendingar hafa komið
fram um að stefnubreyting hafi orðið hjá Bandaríkja-
mönnum gagnvart Norðurheimskautsráðinu og í stað til-
tölulega lítils áhuga sé nú kominn mikill áhugi vegna end-
urmats þeirra á möguleikum og mikilvægi samtaka af
þessu tagi. Til marks um þetta er að það verður utanríkis-
ráðherrann sjálfur, Warren Christopher, sem mun undir-
rita samninginn fyrir hönd Bandaríkjanna.
Norðurheimskautsráðið verður þó sérstaklega mikil-
vægt fyrir íslensk untanríkismál vegna þess að óhjákvæmi-
lega mun hin miðlæga staða landsins í þessu samstarfi
skipta máli. Þegar hafa t.d. verið viðraðar hugmyndir um
að fastaskrifstofa rábsins verði á íslandi og hefur íslenksi
utanríkisráðherrann hreyft því við kollega sínn í Kanada.
Aðalatriðið er þó að með heimskautsráðinu munu tengsl-
in íslands við Bandaríkin og Kanada annars vegar styrkjast
og hins vegar verður nýrri stoð skotið undir samskiptin
við Norðurlönd og Rússa. í ljósi þess að samrunaþróunin í
Evrópu heldur áfram óháð því hvað íslendingar segja eða
gera, er brýnt að halda opnum fleiri boðleiðum og sam-
starfsmöguleikum en þeim sem felast í beinni þátttöku í
sameiningarferlinu í Evrópu. Raunar em talsverðar líkur á
að samstarfið innan Norðurskautsráðsins teygi sig fljótlega
yfir á svið efnahagslegra hagsmuna líka enda stutt leiðin
frá auðlindanýtingu til efnahagslegra spursmála. Það er
jafnvel ekki fráleitt að ætla að samstarfið í Noröurheim-
skautsrábinu gæti leitt af sér ýmsar athyglisverðar uppá-
komur varðandi öryggismál þar sem að í þessu samstarfi er
um að ræða samskipti Rússa og nokkurra NATO þjóða sem
standa utan ESB. Ekki er fráleitt að slíkt gæti spornab gegn
þeim þrýstingi sem uppi erum að gera Vestur-Evrópu-
bandalagið — sem sumir kalla hina evrópsku stoð í NATO
— að hluta af Evrópusambandinu sjálfu, en VES er sjálf-
stætt varnarbandalag ESB ríkja og fleiri ríkja.
Undirritun stofnskrár Norðurheimskautsráðsins markar
því talsverð tímamót. Hún bíður fyrst og síðast upp á
fjöldann allan af möguleikum, ekki síst fyrir ísland. Fram-
undan er að spila úr þessum möguleikum þannig að ís-
lendingar nái sem mestu út úr því.
Aö hálshöggva sendiboöann
A dögunum lét félags-
málaráðherra gera
könnun meðal laun-
þega í landinu.
Tengdist könnunin
breytingum á vinnu-
löggjöfinni, sem fé-
lagsmálaráðuneytið
hefur unnið að og
hefur uppskorib mjög
hörð mótmæli verka-
lýbsforystunnar. í
stuttu máli þá hugn-
aðist niðurstaða
könnunarinnar ekki
verkalýðsforystunni,
en niburstaöan varð
sú að launþegar eru hreint ekkert
ánægðir með störf verkalýðsfor-
ystunnar. í stað þess að taka nið-
urstöðunni karlmannlega og
bregbast við þessari niöurstöðu með því að taka
á vandanum, þá fór verkalýðsforystan þá leið
að hálshöggva sendiboðann.
Síðasta laugardag náði stórskotahríðin há-
marki, en þá fór formaður Félags íslenskra
símamanna og varaformaður BSRB mikinn í
grein í laugardagsmogganum og gerði lítib úr
„íslenska afbrigði" Gallup. Sama dag var fram-
kvæmdastjóri ASÍ í útvarpinu og mátti vart
mæla fyrir æsingi yfir því hvab ÍM Gallup væri
nú ómerkilegt fyrirtæki.
A5 loka augunum
Verkalýðsforystan valdi þá leib að loka aug-
unum fyrir innanhúsvandanum og þverneita
að um nokkurn vanda væri ab ræba. Leið sem
tryggir það ab vandi verkalýðshreyfingarinnar
mun aukast en ekki minnka. Það var sem sagt
valinn vitlaus afleggjari, en það er aðferð sem
verkalýðsforystan hefur ansi oft viðhaft upp á
síðkastið, illu heilli fyrir launþega. En sú stað-
reynd að ASÍ-þing hófst á mánudag hefur vissu-
lega haft mikil áhrif á málflutning forystunnar
og skýrir hann ab ákveðnu marki, því það er
auðskilið að forystu-
mennirnir hafi ekki
verið tilbúnir að mæta
á þingið með allt niðr-
um sig frammi fyrir al-
þjóð og verið tilbúnir
að leggja töluvert á sig
til ab koma í veg fyrir
þab. Hitt er annaö mál
að þrátt fyrir yfirklór og
hávaða þá eru forystu-
mennirnir í raun og
veru með allt niðrum
sig frammi fyrir um-
bjóðendum sínum þeg-
ar til kastanna kemur.
Málamyndalýðræði
Móðursýkisleg viðbrögð
verkalýösforystunnar hafa lítið
gert til að fela stabreyndir málsins og ekkert
gert til að laga ástandið. Formaður Rafiðnaðar-
sambandsins hefur lýst því yfir að hans sam-
band muni ekki skipta við IM Gallup framar,
vegna þess að fyrirtækið vildi ekki birta spurn-
ingu sambandsins óbreytta í spurningavagni
sínum — spurningu sem beinlínis leyfbi aðeins
eitt svar, svar sem hentaði forystumönnunum.
Menn vildu fá ákveðna niðurstöðu og spurn-
ingin var því aðeins til málamynda. Verkalýðs-
forystan er nefnilega orðin býsna þjálfuð í því
að fá fyrirfram ákveðna niðurstöðu í mála-
myndakosningum.
Garri mun ekki fylgjast spenntur með forseta-
kosningunum á yfirstandandi ASÍ-þingi. Þar
verður kosningin aðeins til málamynda, niður-
staðan verður ákveðin fyrirfram með hrossa-
kaupum, nákvæmlega eins og gert var á síðasta
ASÍ-þingi á Akureyri. Þess vegna mun Garri
fylgjast spenntur með hrossakaupunum. Lýð-
ræðið innan verkalýðshreyfingarinnar er nefni-
lega aðeins til málamynda. Sú staðreynd mun
leiba til þess að verkalýðshreyfingin verbur að-
eins til málamynda, nema forystumenn verka-
lýðshreyfingarinnar sjái að sér í tíma. Garri
Gallup sjálfur?
í HUGUM fólks víða
um lönd er Gallup ann-
að orð um áreiðanlegar
skoðanakannanir sem
framkvæmdar eru eftir
óvilhöllum, vísindaleg-
um forskriftum. Þegar
Gallup haslaði sér völl
á íslandi á sínum tíma
var mikil áhersla lögð
á þetta atriði: Nú
skyldu verða fram-
kvæmdar vandaðar
skoðanakannanir á Is-
landi til að leiða í ljós
viðhorf landsmanna til
margvíslegra mála með
óyggjandi hætti. Niður-
stöður nýjustu afurðar-
Ragnheiður
Guðmundsdóttir
marksskyldum að gegna
hvað varðar vísindaleg
vinnubrögð? Og í víðara
samhengi: Getur það
verið einkamál íslenska
afbrigðisins, ÍM-Gallup,
að gefa slíkan afslátt
af sjálfu sér? í eina tíð
þótti skondin sagan af
bónda nokkrum á fyrri
tíð sem fékk granna
sinn á suðurleið til að
reka erindi fyrir sig í
Kaupfélagi Reykjavíkur
og nágrennis. Bónda
þótti erindið slælega
rekið og spurði grann-
ann þegar hann kom úr
höfuðstaðnum: Talað-
GARRI
Síld og besservisserar
Flestir þekkja eflaust þær manngerðir sem í dag-
legu tali ganga undir nafninu „besservisserar".
Þeir vita allt miklu betur en þeir sem í kringum þá
eru, hafa lausnirnar á reiðum höndum og telja nú
aldeilis ekki eftir sér að leysa vandamál þjóðfélags-
ins, hvort sem þeir eru beðnir um það eba ekki.
Raunar virðist þaö einhvernveginn gerast að þeir
eru tilbúnastir með lausnir sínar og „ég veit bet-
ur"-ræður þegar enginn annar hefur áhuga á að
heyra þær. Oftar en ekki kemur svo í ljós að bess-
ervisserarnir vita alls ekki bet-
ur en aðrir og hafa sjálfsagt
hlutfallslega oftar rangt fyrir
sér en aðrir. Það breytir þó
ekki því eðli þeirra og sann-
færingu um að þeir viti líka
betur en allir aðrir í næsta
máli. Þannig er nú lífið.
Árshátíð haldin
Þegar Þorsteinn Pálsson og
Halldór Ásgrímsson gengu frá
samningum um Síldarsmug-
una á dögunum var árshátíð
hjá íslenska besservisserafé-
laginu. Hver á fætur öbrum
gengu menn fram og töldu sig
nú heldur betur hafa vit á því
að ráðherrarnir hefðu samið
bara til að semja og ekkert lát-
ið sig varða um hvað samið
var. „Þeir sömdu af sér fjöregg
þjóðarinnar og silfur hafsins,"
sögðu þessir menn og sumir þeirra skrifuðu svo
leiðara í blöðin sín til að hnykkja nú á því hvað
þetta væru ómögulegir menn sem valist hefðu til
forustu fyrir þjóbina.
„Það lá ekkert á að semja," sögðu besservisser-
arnir hneykslabir og sögðu að ef menn myndu
leita eftir samningum í haust, væri vígstaða ís-
lendinga miklu betri og hægt að ná miklu betri
samningum. Síðan var því jafnan bætt við að
Norðmenn væru búnir að veiða sinn skammt í ár
og hefðu því engan áhuga á samningum núna.
Sjaldnar heyrðist þó aö íslendingar ættu eftir alla
sína síldarvertíð, enda þótti besservisserunum það
ekki skipta máli.
„Jan Mayen skiptir engu/y
Hin aðalröksemdin, sem besservisserar slógu
fram, var hversu lítilfj örlegt það væri að íslend-
ingar gætu veitt í landhelginni við Jan Mayen.
Þeir bentu kampakátir á að það væri hvort sem er
heimilt að veiða innan hennar þegar samið væri
um sameiginlega stofna samkvæmt ákvæðum í
eldri samningi. Því hefði nú lítið nýtt fengist út úr
þessum nýju samningum, sem þar að auki heimil-
uðu Rússum veiðar í íslenskri
landhelgi.
Það er vissulega rétt að
ákvæðið, sem vísað er til um
fiskveiðilögsöguna vib Jan
Mayen, er til, en það er eins og
menn hafi ekki skilið að til
þess að það tæki gildi þurfti að
semja um síldina! Og þeir, sem
vildu bíða meb að semja og
veiða bara sem mest af síld í
smugunni á þessari vertíð,
hefðu sjálfsagt lent í heldur
endasleppri vertíð, ef ekki
hefði mátt taka kvótann inn-
an lögsögunnar við Jan May-
en. Núna eru síldarskipin á
veiðum innan lögsögunnar
við Jan Mayen og svo gæti vel
farið að einmitt þessir kol-
ómögulegu síldarsamningar,
sem besservisserarnir hafa
kallað svo, muni bjarga síldar-
vertíðinni í ár.
Eflaust dettur engum í hug að segja að samn-
ingamenn íslands hafi séð fyrir að þessi staða
kæmi upp, en þeir mega þó eiga það aö þeir hafa
gert ráð fyrir að hún gæti komið upp. Það voru þó
önnur sjónarmið — verndunarsjónarmið — sem
fyrst og fremst rébu ferðinni við þessa samnings-
gerð.
Ljósi punkturinn við þessa stöbu mála er auð-
vitað sá, að nú má búast við að besservisserarnir
hafi hægt um sig um hríð, í það minnsta á meðan
síldarskipin eru að fá risaköst og fullar nætur inni
í lögsögunni við Jan Mayen.
-BG