Tíminn - 22.05.1996, Blaðsíða 8

8
Miðvikudagur 22. maí 1996
Talsmaöur World-
watch Institute telur
aö spár Matvœla-
og landbúnaöar-
stofnunar Samein-
uöu þjóöanna og
Alþjóöabankans um
aukna matvœla-
framleiöslu á kom-
andi árum séu
óraunhœfar. Frá því
1990 hefur fram-
leiösla matar á
hvern íbúa í heimin-
um fariö minnkandi
Matvæla- og land-
búnaöarstofnun
Sameinuðu þjóð-
anna (FAO) og Alþjóðabank-
inn eru í spám sínum held-
ur bjartsýn um matvæla-
framleiðslu í heiminum.
Ýmsir aöilar aðrir, t.d. stofn-
unin Worldwatch Institute,
telja þær spár ekki nógu vel
grundaðar. Landbúnaðar-
ráðuneyti Japans er á líkum
nótum um það.
Lester R. Brown, talsmaður
Worldwatch, gagnrýndi um-
ræddar spár FAO og Alþjóða-
bankans allharðlega fyrir
skömmu og kvaðst telja þær
helst til þess fallnar að leiða
stjórnvöld ríkja á villigötur.
Uppskerubrestur af
völdum þurrka
FAO og Alþjóðabankinn
munu við spár sínar hafa hlið-
sjón af tímabilinu 1950-1990,
en þá var aukning uppskeru af
ræktuðu landi jarðarinnar
meiri en fólksfjölgunin. Báðar
þessar stofnanir gera ráð fyrir
því að svo haldi áfram til árs-
ins 2010. FAO telur að árleg
aukning uppskeru til mann-
eldis muni á þessu tímabili
nema um 5%. og álítur þar að
auki að matvælaframleiðslan í
heiminum muni fram til árs-
ins 2025 aukast um 75%.
Worldwatch bendir hins
vegar á að verð á kornvörum á
heimsmarkaði hafi hækkað
mjög undanfarið. Það stafi
ekki síst af því að þurrkar hafi
haft í för með sér mikla
minnkun uppskeru vetrar-
hveitis á bandarísku gresjun-
um. Miklir þurrkar ógni og
hveitiuppskerunni í Norður-
Kína. Kína er þegar orðið
mesti hveitiinnflytjandi
heims. Sem sagt: minnkandi
uppskera og þarafleiðandi
vaxandi eftirspurn séu þegar
farin að drífa upp verðið. Það
geri ríkjum þeim, sem illa eru
á sig komin í efnahagsmálum
(og þau eru mörg), erfitt fyrir
um innflutning á kornmat.
Worldwatch telur að FAO og
Alþjóðabankinn styðjist í
spám sínum of einhliða við
hagfræðinga, en hafi of litla
hliðsjón af vatnsfræðingum,
jurtalífeðlisfræðingum, bú-
fræðingum, veðurfræðingum
o.fl.
Áðurnefndur Brown heldur
því fram að síðan 1990 hafi
samanlögð uppskera af rækt-
aðri jörð í heiminum ekki auk-
ist. Það þýði einfaldlega að nú
sé með ári hverju framleiddur
minni matur á hverja mann-
Fjölskyldurábgjöf í Indlandi: aukning matvcelaframleiöslu hefur ekki lengur undan fólksfjölguninni.
Villandi spár frá FA0
og Alþjóöabanka?
eskju í heiminum. Matvæla-
birgðir heimsins fari að því
skapi minnkandi. Samkvæmt
niðurstöðum síðustu athug-
ana á þeim áttu þær að nægja í
48 daga, en síðan þá hefur enn
gengið á þær.
Worldwatch bendir á að í
þessu samhengi þurfi að
gaumgæfa betur hækkun hita-
stigs og breytingar á veðurfari,
sem líklegt sé að séu af
mannavöldum að einhverju
leyti. 11 heitustu árin, sem
heimurinn hefur lifað frá
1860, voru eftir 1979, þrjú þau
heitustu þeirra á yfirstandandi
áratug og af þeim var 1995
heitast allra. Þurrkar og flóð,
Hrísgrjónaakur í Norbur-Kóreu: líklegt ab heimsmarkabsverb á hrísgrjón-
um og hveiti tvöfaldist nœstu 14 árin.
sem mikið hefur veriö um
undanfariö, eru almennt sett í
samband við hækkun hita-
stigsins.
Vatnsskortur
Vaxandi vatnsskortur skiptir
hér miklu, en sumra ætlan er
að vísu að úrkoma sé ekki
minni en áður, heldur stafi
vatnsskorturinn af því að sí-
fellt fjölmennara mannkyn
þurfi sífellt meira vatn, svo að
úrkoman hafi ekki undan.
Þegar er farið að bera á tog-
streitu um vatn milli hrað-
stækkandi borga og bænda,
sem þurfa mikils vatns við til
áveitna. Þesskonar vandamál
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
eru orðin aðkallandi í suðvest-
urfylkjum Bandaríkjanna,
Austurlöndum nær, Punjab,
Mið-Asíu, Kína og víðar.
Aðrar ástæður, sem Brown
nefnir til þess að uppskeran
eykst ekki lengur:
Uppblástur, m.a. af því að
akurjörð hefur sumstaðar ver-
ið ofboðið. Allmikið af rækt-
aðri jörð hverfur undir vegi og
byggingar. Notkun tilbúins
áburðar og efna til að eyða ill-
gresi og skordýrum, sem og
ræktun vissra korntegunda
Bókstafssinnar íAlgeirsborg
(1991): Hœtt er vib ab minnkandi
frambobi og hœkkandi verbi á
mat fylgi meira hungur og „pólit-
ískur óstöbugleiki".
með aðferðum sem leiddu til
stóraukinnar uppskeru um
skeið („græna byltingin")
virðast ekki duga lengur til
uppskeruaukningar.
Landbúnaðarráðuneyti Jap-
ans spáir því að fram til ársins
2010 muni heimsmarkaðs-
verðið á hveiti og hrísgrjónum
tvöfaldast vegna þess að fram-
leiðslan hafi ekki undan eftir-
spurn. Þetta muni hafa alvar-
leg áhrif, einkum fyrir efnalít-
ið fólk í stórborgum þriðja
heimsins, heldur Brown fram.
„Hundruö milljóna manna
munu verða sem milli tveggja
elda, annars vegar tekna sem
rétt nægja til að draga fram líf-
ið og hins vegar hækkandi
verðs á mat. Hætt er við að út-
koma þess verði meira hungur
og óstöðugleiki í stjórnmál-
um."
Ekki nógur fiskur í
sjónum
Þessi talsmaður Worldwatch
minnir á að þegar heimsmark-
aðsverð á kornvörum hækkaði
um helming um miðjan 8.
áratug, leiddi það til stórauk-
inna fjárfestinga í fiskiskipum
og hraðrar og mikillar aukn-
ingar á fiskafla í heiminum.
Nú er fyrir löngu fallin úr gildi
sú speki að nógur sé fiskurinn
í sjónum. Brown telur að ef
hliðstæð aukning fiskafla ætti
sér stað nú, væri hætt við að
það leiddi til hruns fiskistofna
yfirleitt.
Brown álítur að með hlið-
sjón af öllu þessu þurfi við
gagngerrar endurathugunar á
möguleikum heimsins á mat-
vælaframleiðslu og að koma í
veg fyrir hungur. Þesskonar
endurathugun þyrfti að vera
búið að gera fyrir alþjóðaráð-
stefnu FAO um mat og hung-
ur, sem halda á í nóvember.
Jorgen Skovgaard Nielsen,
fulltrúi dönsku stjórninnar á
nýlega haldinni ráðstefnu Evr-
ópuríkja um þessi mál, er einn
af þeim sem taka undir það að
FAO sé alltof bjartsýnt í um-
ræddum spám sínum. Eitt
mesta vandamálið í því sam-
hengi er að hans dómi að ekki
muni líða mörg ár þangað til
„helmingurinn af íbúum þró-
unarlanda býr í borgum". Það
þýðir hraðvaxandi fjölda mat-
vælaneytenda, en hlutfalls-
lega fækkun matvælaframleið-
enda.
Skovgaard Nielsen segist
helst sjá til ráða gagnvart
þessu í hæsta máta alvarlega
vandamáli að bæta skipulag
og úrvinnsluaðferðir. Einnig
þurfi að auðvelda þeim fátæk-
ustu sem besta nýtingu rækt-
arlands og leggja aukna
áherslu á að skipta jafnara því
sem akurjörðin gefur af sér.
Aðrir hafa bent á nauösyn á
bættum samgöngum og betri
matvælageymslum. í sumum
löndum og heimshlutum
veldur skortur á flutninga-
tækjum því að matur eða hrá-
efni í hann komast ekki þang-
að sem þörf er á og kornhlöð-
ur eru sumstaðar svo lélegar að
mikið af því, sem þar er
geymt, eyðileggst.