Tíminn - 25.05.1996, Blaðsíða 8
3
Laugardagur 25. maí 1996
Bræbraborgarstígur 20
„Vel varöveitt timburhús í sveitserstíl. Þaö viröist hafa staöist tímans tönn allvel, en nú er komiö
aö því aö taka þarf til hendinni viö viöhald," er umsögn Nikulásar Úlfars Mássonar, arkitekts
húsadeildar Árbcejarsafns. Auk þess sem húsiö hafi nokkurt varöveislugildi sé þaö mjög mikilvœgt í
umhverfi sínu viö Brceöraborgarstíginn, þar sem enn séu heillegar raöir timburhúsa frá því um síö-
ustu aldamót. Húsiö var byggt 1904 af Pétri Bjarnasyni skipstjóra, sem bcetti síöan viö kvisti áriö
1919. Mjög litlar breytingar hafa veriö geröar á húsinu síöustu 60 árin.
Lækjargata 6b
„Lœkjargata 6 vareitt stœrsta og reisulegasta húsiö í Reykjavík þegarþaö varnýbyggt. Húsiö hef-
ur bceöi umhverfis- og byggingarsögulegt gildi, auk þess sem þaö brúar á eölilegan máta stœröar-
mun hússins aö Lœkjargötu 4 og minni húsa viö Skólabrú. Vegna alls þessa er varöveislugildi hús-
anna Lœkjargötu 6a og 6b mjög mikiö," segir arkitekt húsadeildar. Þessi hús eru byggö áriö 1907
af Magnúsi Th.S. Blöndal trésmiöi og Cuöjóni Camalíelssyni múrara. Lœkjargata 6b hefurlítiö
breyst, utan hvaö þaö fékk austursvalir og kvisti áriö 1916, sem síöan voru stœkkaöir í núverandi
mynd 1936. Cluggar voru settir á kjallara þegar þar var starfrœkt brjóstsykursgerö á 3. áratugn-
um, stœkkaöir aftur þegar fariö var aö versla þar 1945, og enn áriö 1969 í núverandi mynd.
Sex lánveitingar samþykktar úr Húsfriöunarsjóöi Reykjavíkur 1996:
Kaupmaöurinn á horninu opi
mhverfismála-
ráb Reykjavíkur
samþykkti ný-
lega samhljóða
ab veita sex abil-
um lán úr Húsverndarsjóbi
Reykjavíkur 1996. Lánin eru
allt frá 720 þús.kr. upp í 4,6
milljónir, rúmlega 14 milljónir
samtals. „Vib erum ekkert ab
segja um þab hvort þessi hús
séu eitthvab merkilegri en
önnur hús í borginni. Heldur
er hér um ab ræba hús í eigu
fólks sem sýnt hefur áhuga á
því ab gera húsin sín þannig úr
garbi ab þau geti fengib ab
standa og verbi borginni til
prýbi og sótt um lán í því
skyni," sagbi Bryndís Kristjáns-
dóttir, formabur Umhverfis-
málarábs.
Þær umsóknir sem berast ár hvert
segir Bryndís fara beint til umsagnar
arkitekta hjá Árbæjarsafni. „Þeir
meta viðkomandi hús og gefa um-
sagnir um hvort það sé þess virði að
þau verði gerð upp í upprunalegri
mynd og verði þannig til prýði í
borginni. Þessi sex hús fengu öll já-
kvæða umsögn: að það yrði til bóta
að eigendur þeirra fengju lán til þess
að gera upp sín hús."
Grettisgötu 46, sem minnst var
lánað til, segir Bryndís dálítið sér-
stakt hús ab 'því leyti ab það sé ekki
beinlínis hús, heldur einungis hluti
af húsi, gömul verslun sem eigandi
er að gera upp, þar sem enn sé til
staðar töluvert af upphaflegu innrétt-
ingunni frá því húsið var byggt,
1936. Búðin verði gerð upp í þeirri
mynd og síðan rekin svipað og búð
„kaupmannsins á horninu" frá þeim
tíma.
Bryndís segir það heldur nýtt að
Grettisgata 46
Smíöi hússins aö Crettisgötu 46 lauk snemma árs 1936. Þaö teiknaöi Einar Erlendsson arkitekt,
síöar húsameistari ríkisins. Um húsiö segir arkitekt: „Fyrsta skipulag, sem gert var fyrir Reykjavík,
áriö 1927, geröi ráö fyrir randbyggingum (samfelld hús ncest gangstéttum) viö flestar götur. Hús-
iö aö Crettisgötu er teiknaö samkvœmt því, en flest önnur hús í umhverfi þess eru eldri og því
byggö eftir öörum hugmyndum. Þaö er því eins og mörg önnur hús frá svipuöum tíma, sem byggö
voru inn íeldri hverfi, eilítiö á skjön viö nœrliggjandi byggö."
Orðfræðirit fyrri alda
Gunnlaugur Oddsson: Orbabók — sem
inniheldur flest fágæt, framandi og vand-
skilin orb er verba fyrir í dönskum bókum.
Ný útgáfa meb íslenskri orbaskrá. Jón
Hilmar Jónsson sá um útgáfuna ásamt Þór-
dísi Úlfarsdóttur. Orbfræbirit fyrri alda I.
Orbabók Háskólans 1991.
Björn Halldórsson: Orbabók — íslensk —
latnesk — dönsk. Eftir handriti í Stofnun
Árna Magnússonar í Kaupmannahöfn.
Fyrst gefin út árib 1814 af Rasmusi Krist-
jáni Rask. Ný útgáfa. Jón Abalsteinn Jóns-
son sá um útgáfuna. Orbfræbirit fyrri alda
II. Orbabók Háskólans 1992.
Það starf, sem er unnið á Orðabók
Háskólans, er lítt í fjölmiðlum, en
þýðing þess er í öfugu hlutfalli við
sjaldséðar umgetningar. Á þessari
stofnun er unnið að forsendum og
grundvelli þess sem nefnist íslensk
menning, málinu sjálfu og rann-
sóknum þess um aldir. Málið er
gamalt og í því býr meðvitund
heillar þjóðar. Fyrsta ritið í ritröð-
inni „Orðfræðirit fyrri alda" er
Orðabók Gunnlaugs Oddssonar.
Þessi orðabók er fyrsta dansk-ís-
lenska orðabókin, en þó fremur
„Fremdwörterbuch", framandorða-
bók, þar sem skýrð eru „vandskilin
orð er verða fyrir í dönskum bók-
um" eins og skráð er á titilsíðu. Hér
eru skýringar og þýðingar á ýmsum
alþjóðlegum orðum og fer mest
fyrir þeim í orðabókinni. Telja má
að starf Gunnlaugs Oddssonar hafi
beinst að því að semja fyrstu fram-
andorðabókina og er hún ekki sú
síðasta, því enn er glímt við mótun
íslenskra orða yfir alþjóðleg orð og
hugtök. „eiginleg flettiorð ... eru
tæplega 7.200... Auk þess eru rösk-
lega 2.300 erlend orð tilgreind...
orðafjöldinn er samtals u.þ.b.
9.500. Lætur nærri að framandorð-
in séu um 70% ... og dönsku orðin
u.þ.b. 30%."
Gunnlaugur Oddsson setti einn-
ig saman mikið rit: Almenn landa-
skipunarfræði, sem kom út á árun-
um 1821-1827. Ritið er viðamesta
rit Gunnlaugs.
Jón Hilmar Jónsson skrifar ágæt-
an inngang „Um orðabók Gunn-
laugs Oddsson^r", sem er fræðileg-
ur og ítarlegur. Hann lýsir því um-
hverfi sem mótaði mat og starfs-
hætti Gunnlaugs í orðfræöum og
rekur jafnframt störf hans ab þýð-
ingum og samband hans við þá
menn sem unnu brautryðjenda-
BÆKUR
SIGLAUGUR BRYNLEIFSSON
störf um endurreisn íslenskrar
tungu. Aftan við endurútgáfu orða-
bókarinnar er prentuð skrá um
„þau íslensku orð og orðasambönd
sem fram koma í skýringum bókar-
innar".
Björn Halldórsson í Sauðlauksdal
var einkum kunnur á síðastliðinni
öld fyrir rit sín, Atla, Grasnytjar og
Arnbjörgu, einnig ritaöi hann ann-
ái og fleira. Orðabók hans var gefin
út 1814 og hafði þá legið í 25 ár
hjá Árnanefnd. Ýmislegt varð þess
valdandi að ekki var hafist handa
um útgáfu fyrr en tveir verksmiðju-
eigendur í Noregi útveguðu fjár-
muni til útgáfunnar. Rask tók að
sér útgáfuna og var orðabókin til-
búin til prentunar 1813 og gefin út
í tveimur bindum 1814.
Jón Aðalsteinn Jónsson skrifar
formála að endurútgáfunni. Hann
rekur tilurð verksins og útgáfusögu.
Orðabókin er mikið verk, um 30
þúsund flettiorð og „er mikill hluti
þeirra almennur orðaforði 18. ald-
ar". Orbabók sr. Björns var lítt
kunn meðal almennings hér á
landi, bókin seldist fljótlega upp
erlendis og hefur löngum verið
mjög torgæt. Nafn sr. Björns er
landsmönnum kunnugt af öðrum
ritum hans og tengslum hans við
þá Svefneyjabræður. Hann var
mágur Eggerts Óiafssonar og áhugi
hans á landbúnaöi og grasnytjum
er öllum kunnur. Kartöfluræktun
hefur m.a. tengst nafni hans.
Friðrik Magnússon skrifar grein
um: Athugun á orðaforða orðabók-
ar Björns Halldórssonar eftir Inn-
gang Jóns Aðalsteins Jónssonar og
ber þar saman tvenna texta. Höf-
undur vitnar tii orða Jakobs Bene-
diktssonar um að oröabók Björns
hafi verið „stórkostleg framför á
sínum tíma og að hún sé upphaf
íslenskrar orðabókargerðar í nú-
tíma skilningi, bæði sakir orða-
fjölda og eins vegna þess ab þýð-
ingar voru þar ekki aðeins á latínu
heldur og á samtíðarmáli, svo að
fleiri en latínulærðir menn gátu
haft hennar full not". Þótt svo
væri, var ritið að langmestu leyti
keypt af latínulærðum mönnum.
Útgáfan frá 1814 er hér endurút-
gefin meb lagfæringum og leiðrétt-
ingum eftir handriti Rasks, að
nokkru. Einnig er bætt inn í text-
ann viðaukum og endurbótum
höfundar og þær prentaðar innan
sviga þar sem þær eiga heima.
Ád Lectorem — Til læseren eftir
P.E. Muller prófessor er hér birt og
síðan Orðabók Björns Halldórsson-
ar.
Þessi nýja útgáfa var unnin af
mörgum einstaklingum og tók
undirbúningurinn „nokkur ár". —‘
Lokaorð Jóns Aðalsteins Jónssonar
eru þessi: „Útgáfan á að endur-
spegla útgáfuna frá 1814 nær
óbreytta." Endurbætur og breyting-
ar auka gildi verksins, og enn frek-
ar innfelldur texti samkvæmt
handriti sr. Björns, sem birtist ekki
í útgáfunni 1814. Hér er því um
fyllri útgáfu að ræba en frumútgáf-
una frá 1814. ■