Tíminn - 30.05.1996, Blaðsíða 4

4
Fimmtudagur 30. maí 1996
fftmm
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánabaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Opinberar heim-
sóknir og vib-
skiptahagsmunir
Fyrir skömmu geröi Halldór Ásgrímsson utanríkisráöherra
þaö aö umtalsefni á hádegisveröarfundi um „varanlega at-
vinnustarfsemi íslendinga erlendis" hvernig stjórnvöld og
ráðamenn gætu aðstoöað í markaðssókn og útrás íslenskra
fyrirtækja erlendis. Sameiginleg áætlun um ráðherraheim-
sóknir á helstu markaöi erlendis, var meðal þess sem hann
taldi koma til greina sem einn liö í almennum stuðningi
stjórnvalda við aðila sem hyggja á fjárfestingar og við-
skipti á erlendri grund.
Hér er á ferðinni tímabær umræða og sérstaklega mikil-
vægt að henni sé haldið vakandi af utanríkisviðskiptaráð-
herranum sjálfum. Upp á síðkastið hafa menn einkum
einblínt á embætti forsetans vegna yfirvofandi kosninga
og talað um að hann eigi að liðka til fyrir íslenskum hags-
munum, þar á meðal viðskiptahagsmunum á erlendri
grund. Slíkt hlutverk yrði þó aldrei nema aukageta eða
hliðarafurð embættisins á meðan þetta hlutverk er með
miklu beinni og meira afgerandi hætti í verkahring utan-
ríkisráðherrans og hugsanlega annarra ráðherra. Forsvars-
menn fyrirtækja hafa iðulega bent á gagnsemi þess að
tengja opinberar heimsóknir ráðamanna markaðsátaki og
viðskiptum, og á áðurnefndum hádegisverðarfundi nefndi
utanríkisráðherra einmitt að til athugunar kæmi að opin-
berum heimsóknum til útlanda verði beinlínis beitt í þágu
atvinnulífsins, ekki síst varanlegrar atvinnustarfsemi. Ráð-
herrann sagðist telja það geta verið skynsamlegt að opin-
berar heimsóknir væru gagngert farnar með þarfir fyrir-
tækja að leiðarljósi og að skipulag þeirra yrði ákveðið í
samráði við stjórnendur fyrirtækjanna. Tilganginn með
slíku átaki sagði Halldór Ásgrímsson myndu vera þann að
styrkja stöðu íslenskra fyrirtækja á erlendri grund.
Tíminn greinir frá því í frétt í gær að seinni partinn í
sumar muni fjölmenn sendinefnd fara frá íslandi til Suð-
ur-Kóreu til að þreifa fyrir sér um viðskipti á þessum 50
milljón manna markaði. Möguleikar á viðskiptum við
Kóreu eru gríðarlega miklir, en innflutningur frá S.-Kóreu
til íslands hefur um árabil verið mikill og er verðmæti
þessa innflutnings nú vel á annan milljarð á ári. Útflutn-
ingur okkar til S.-Kóreu hins vegar er lítill og innan við 1%
af innflutningi þaðan. Viðskiptajöfnuðurinn er okkur því
afar óhagstæður, en með tilkomu GATT-samkomulagsins
gætu möguleikar á útflutningi fiskafurða á þetta markaðs-
svæði aukist til muna.
Þó hugsanlegir viðskiptasamningar við S.-Kóreu séu
spennandi mál, eru vinnubrögðin við undirbúning þessar-
ar viðskiptaferðar ekki síður athyglisverð. Undirbúningur-
inn er alveg samkvæmt forskriftinni, sem Halldór Ás-
grímsson lýsti á hádegisverðarfundinum, að fyrst eru
kannaðir viðskiptamöguleikar, þeir kortlagðir og gerð
markaðskönnun og áhugi atvinnulífsins og hugsanlegrar
útflytjenda metin. Hin opinbera heimsókn ráðherrans er
síöan sett upp til að fylgja málinu eftir, ljá því aukinn
þunga til að greiða götu aukinna viðskipta og auka líkurn-
ar á því að árangur verði af förinni.
Þetta eru vinnubrögð sem eru til fyrirmyndar og þó hér
hafi sérstaklega verið vikið að hlut utanríkisráðherra og ut-
anríkisráðuneytisins, koma mun fleiri að þessu, ekki síst
útflutningsráð sem hefur unnið gríðarmikla undirbún-
ingsvinnu.
Ekki lengur litlaus og leibinleg
Garri var farinn að hafa þungar áhyggjur af því að
allt stefndi í litlausa og leiðinlega forsetakosn-
ingabaráttu. Þegar á annað borð hefur sést til for-
setaframbjóðendanna hafa þeir verið sleiktir og
stroknir svo glansaði af þeim hreinlætið, hið
innra sem ytra. Mátti ekki á milli sjá hver fram-
bjóðendanna var glæsilegri og hverjum þeirra
tókst best upp í því að skapa hina fullkomnu for-
setaímynd. En það á ekki fyrir Garra að liggja að
farast úr leiðindum yfir litlausri kosningabaráttu
— leðjuslagurinn er nefnilega að
leysast úr læðingi.
Hæstaréttarlögmaðurinn, sem
var formaður yfirkjörstjórnar,
sagði af sér. Afsögninni fylgdi næstum heilsíðu
greinargerð þar sem lögmaðurinn lýsti skákum
sínum við einn forsetaframbjóðandann á tafl-
borði laga og réttar. Greinargerðin sem slík var út-
af fyrir sig ekki skrifuð af skítlegu eðli, svo vitnað
sé í virtan mann, enda ekki hægt að ætlast til að
lögmanninum kæmi til hugar að þessi greinar-
gerð gæti átt eftir að móta kosningabaráttuna það
sem eftir er. Hins vegar gaf greinargerðin virðuleg-
um frúm tilefni til að skríða ofan í leðjupyttinn
og hefja sinn leðjuslag við ekki bara einn fram-
bjóðandann, heldur líka ákveðna stofnun í þjóð-
félaginu og starfsmenn hennar. Það er því ljóst að
greinargerð lögmannsins á eftir að hafa áhrif á
fleiri þætti þjóðlífsins en kosningabaráttu forseta-
frambjóðendanna eina saman.
Svört fortíö
Annars er líklegt að leðjuslagurinn í forseta-
framboðsmálunum beinist aðallega að þeim
frambjóðendum sem eiga einhverja fortíð. Einn
frambjóðandinn var bisnessmaður og fór á
hausinn, en þó það sé svosem nógu slæmur
blettur á fortíðinni þá hefur annar frambjóðandi
þó sýnu svartari blett á fortíðinni, hann var
nefnilega fjármálaráðherra. Enda hefur það sýnt
sig að fortíðardraugurinn úr fjármálaráðuneyt-
inu eltir hann í forsetaframboðið. Honum hefur
meira að segja verið legið á hálsi fyrir að bjarga
vini sínum frá gjaldþroti.
Garri hélt að það hefði nú talist
sjálfsögð kurteisi hingað til að
veita vinum sínum aðstoð og að
fyrirgreiðslupólitíkin hefði verið viðurkennt
hagstjórnartæki hérlendis um áratugi. En heim-
urinn versnandi fer.
Einn aöalleikari
Það er margt sem bendir til þess að forseta-
framboðsmálin séu að þróast í þá átt að menn
verði annað hvort meb Ólafi Ragnari eða á móti
Ólafi Ragnari. Það verði sem sagt Ólafur Ragnar
sem komi til með að leika aðalhlutverkið í þess-
um forsetakosningaslag, en aðrir frambjóðendur
leiki misstór aukahlutverk. Úrslit kosninganna
koma til með að ráðast af því hvort aöalleikar-
inn heldur það út kosningabaráttuna eða hvort
einhverjum aukaleikaranna tekst að stela sen-
unni á elleftu stundu. Andstæðingar aðalleikar-
ans klúbruðu því nefnilega að sameinast um
einn kandídat.
Garri
GARRI
Rætur
Á annan í hvítasunnu var
Minjasafn Austurlands opnab
með viðhöfn í nýju húsnæði. Að
venju þegar slíkar athafnir eru
var gestum boðið að vera við
opnunina, þar á meðal þing-
mönnum kjördæmisins. Það er
ætíð ánægjulegt að veröa vitni
að því þegar málum þokar áleið-
is til betri vegar og þarna gat að
líta dæmi um slíkt.
Við íslendingar erum fátækir
af varanlegum byggingum og
flest þau híbýli, sem forfeður
okkar bjuggu í, eru rústir einar, enda reistar úr
torfi og grjóti í misviðrasömu landi. Byggingararf-
ur okkar frá liðnum öldum úr varanlegra efni er
ekki mikill að vöxtum. Virðing okkar fyrir göml-
um húsum, sem voru byggð í upphafi aldarinnar,
var löngum af skornum skammti. Gullgrafara-
hugsunarháttur eftirstríðsáranna var ekki mjög
„skipulagsvænn", ef svo má að orði komast.
Viöhorfsbreyting
Hins vegar er að verða mikil breyting á vib-
horfum til gamalla minka, hvort sem þab eru
gömul hús eba aðrar minjar um fortíbina. Þar
kemur margt til. Það er nauð-
syn fyrir sjálfsmynd hverrar
þjóðar að vita um uppruna
sinn og rætur. Ekki síst er það
nauðsyn í vaxandi alþjóbahyggju þar sem allt
fellur í þann farveg ab gera alla eins, að halda til
haga því sem sérstakt er fyrir þjóðina, sögu
hennar og menningu. Þab gildir einu hvort það
eru gömul verkfæri eða hlutir sem fólk hafði í
kringum sig á liðnum árum eba öldum, húsa-
kostur eba menningar- og listastarfsemi af þjóð-
legum toga. Allt þetta er nauðsyn til þess að
skapa krydd í tilveruna og sporna gegn þeim
áhrifum sem steypa alla í sama mót.
Hugsjónamenn og eldhugar
Athöfnin á Egilsstöbum á annan í hvítasunnu
vakti þessar hugrenningar hjá undirrituðum.
Þar gat að líta gamla muni í nýrri umgjörð, en í
safnahúsinu þar eru þrjú söfn — minjasafn,
skjala- og bókasafn — komin undir sama þak.
Þar sem slík samvinna safna hefur tekist úti á
landsbyggðinni hefur myndarlega verið stabið
ab málum.
Ég hef átt þess kost á undanförnum árum að
koma í söfn víða um land og það hefur víða ver-
ið staðið afar vel að þeirri uppbyggingu. Hins
vegar hefur þab starf hingað til byggst á hug-
sjónastarfi eldhuga, sem ekki hafa talið eftir sér
tíma og fyrirhöfn og haft þolinmæði til þess að
þoka málum fram. Þjóðin stendur í mikilli
þakkarskuld vib þá menn. Safnið á Egilsstööum
naut krafta slíkra manna.
Minjaveröir landshlutanna
Sveitarfélög hafa víða staöið afar myndarlega
að málum varðandi söfnin, en ríkið hefur einn-
ig komið að þessum málaflokki með framlög-
um. Samkvæmt þjóöminjalögum er áætlað að
minjaverðir starfi í landshlutunum. Einn slíkur
er tekinn til starfa á Austurlandi og áfram verð-
ur haldið á þeirri braut. Þetta er afar mikilvægt,
því að ráðgjöf og leiðbeininga er mikil þörf ef
uppsetning safna á að svara kröfum tímans.
Varðveisla gamalla muna krefst
bæði kunnáttu, vandvirkni og
smekkvísi, ef vel á að takast til.
Ættartré haugbúans
Minjasafn Austurlands fékk mikla auglýsingu
á því tímabili sem uppsetning þess fór fram,
með fornleifafundum á Héraði og hinu stór-
merka kumli í Skriðdal. Haugbúinn prýðir nú
aðalsal safnsins og hefur honum verið búin
umgjörð úr lerki frá Hallormsstað. Getum hefur
verið leitt ab því að hann sé Þórir Hrafnkelsson,
sonur Hrafnkels Freysgoba. Við sýningarbásinn
er ættartala mikil þar sem fjórir ættleggir eru frá
honum komnir. Síðasti liburinn í þessum fjór-
um ættartrjám eru greinarhöfundur, Hjörleifur
Guttormsson, Hrafnkell A. Jónsson og safn-
vörðurinn Steinunn Kristjánsdóttir. Þótt þetta
sé ef til vill til gamans gert og spurningarmerki
sé um uppruna haugbúans, sýnir þetta ætt-
fræðiáhuga okkar íslendinga, sem er eitt af
þjóbareinkennum þessarar fámennu þjóðar.
Það er vel vib hæfi að sýna þessar minjar fyrst
á Austurlandi, og það leiðir hugann að því að
æskilegt er að sýningar á merkum gripum séu
hreyfanlegar. Hins vegar þarf ab gæta fulls ör-
yggis og abgátar við flutning á ómetanlegum
forngripum, en það breytir því ekki ab aukning
á samstarfi Þjóbminjasafnsins og hinna mynd-
arlegu safna á landsbyggðinni um slíka hluti
væri mjög æskilegt. Jón Kr.
Á víbavangi