Tíminn - 04.06.1996, Side 4

4
Þriðjudagur 4. júní 1996
Útgáfufélag:
Ritstjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Tímamót hf.
Jón Kristjánsson
Oddur Olafsson
Birgir Cuðmundsson
Ritstjórn og auglýsingar:
Sími:
Símbréf:
Pósthólf 5210,
Setning og umbrot:
Mynda-, plötugerö/prentun:
Brautarholti 1, 105 Reykjavík
5631600
55 16270
125 Reykjavík
Tæknideild Tímans
ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánabaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Hagræöing sem
hefur táknrænt
innihald
Saga Evrópu þessa öld er mörkuð af stórátökum milli stór-
velda í álfunni. Þessi átök leiddu af sér tvær heimsstyrjald-
ir, sem hafa ööru fremur mótað heimsmyndina í þessum
heimshluta allt fram á þennan dag.
Það er ekki ofsögum sagt að Bretar og Þjóðverjar hafi
verið pólarnir í þessum átökum, auk þess sem þriðja stór-
veldið Frakkar hafa komið mjög við sögu.
Eftir hildarleik síðari heimsstyrjaldarinnar var Evrópa í
sárum, og allir þekkja máltækið um að erfiðara sé að vinna
friðinn heldur en styrjaldir. Heimsmynd eftirstríðsáranna
byggðist á skiptingu Evrópu, milli gjörólíkra hugmynda-
kerfa. Jafnframt leituðust stjórnmálamenn í Vestur-Evr-
ópu við að fóta sig í nýjum veruleika. Eftir fyrri heimsstyrj-
öldina beindust friðarsamningarnir að því að þjarma að
þeim sigraða með stríðsskaðabótum, en eftir síðari heims-
styrjöldina hafði blóðug og bitur reynsla kennt að slíkt
kann ekki góðri lukku að stýra og hafist var handa um
stuðning við þau ríki, sem illa höfðu orðið úti, jafnframt
því sem efnt var til náinnar samvinnu á efnahagssviðinu
sem leiddi til Evrópusambandsins eins og það er í dag.
Þór Whitehead sagnfræðingur hefur rannsakað sérstak-
lega atburði fjórða og fimmta áratugs aldarinnar hér á
landi, aðdraganda heimsstyrjaldarinnar síðari og styrjald-
arárin og þann jafnvægisdans sem íslendingar urðu að
stíga fyrstu árin sem hlutlaus þjóð. Hann hefur gefið út
einkar fróðlegar bækur um þetta efni. Þær fjalla um umsvif
Breta og Þjóðverja hér á landi og umsvif þýska sendiráðs-
ins hér og tengsl ráðamanna frá báðum ríkjunum inn í ís-
lenska stjórnkerfið. Öll diplómatísk samskipti við þessar
þjóðir á þeim árum voru spennu hlaðin, en þáttaskil urðu
með innrás Breta. Hermenn þeirra höfðu ekki fyrr lagst að
landi í Reykjavík, en haldið var að þýska sendiráðinu til
þess að handtaka þá sem þar stýrðu málum.
Meira en hálf öld er síðan þessi saga gerðist og mikið
vatn er runnið til sjávar. íslendingar hafa átt afar góð sam-
skipti við Breta og Þjóðverja í hinni nýju Evrópu, sem reis
upp úr rústum styrjaldarinnar. Sendiráð okkar í þessum
tveimur löndum hafa gegnt mikilvægu hlutverki í utanrík-
isþjónustunni og báðar þjóðirnár hafa alla tíð haft sendi-
herra hér á landi, sem hafa gegnt þýðingarmiklu hlutverki
í samskiptum við þessar nágranna- og vinaþjóðir.
Nú hefur sá atburður gerst að Bretar og Þjóðverjar hafa
sameinast um sendiráðsbyggingu hér í Reykjavík og var
hún opnuð um síðustu helgi. Þó fyrir þessu kunni að vera
hagrænar ástæður, getur fyrir okkur íslendinga í ljósi sög-
unnar varla betra tákn um þann breytta heim sem við lif-
um í. Átök milli Þjóðverja og Breta eru fólki svo fjarlæg í
dag sem þau voru nálægur og ógnvænlegur raunveruleiki
á fyrri hluta aldarinnar.
Samstarf um sendiráð er ekki algengt, en að sögn Malc-
olms Rifkind, utanríkisráðherra Bretlands, er opnun sendi-
ráðsins í Reykjavík söguleg stund og gæti verið vísir að því
sem koma skal í þessum efnum.
Þjóðir innan Evrópusambandsins skortir ekki ágrein-
ingsefni, eins og dæmin sanna. Hins vegar er náið alþjóð-
legt samstarf stjórnvalda á hvaða sviði sem er líklegast til
þess að tryggja frið og framfarir. Sameiginlegt sendiráð
Breta og Þjóðverja hér á landi er tákn um árangur í slíkri
viðleitni.
Aödáun smáþjóöar
Það verður ekki ofsögum sagt af drifkrafti og ár-
angri íslendinga þegar þeir taka sig til. Fáar þjóðir
státa af öðrum eins afrekum á hvaða sviði sem
hægt er að taka til, sé miðað við höfðatölu. Nú er
meira að segja svo komið að árangurinn er orðinn
slíkur að það að nota höfðatöluna við samanburð
og viðmiðun er beinlínis orðið ósanngjarnt —
ekki gagnvart íslendingum — heldur öllum hin-
um. Islendingar eru nefnilega orðnir svo skolli
magnaðir.
í popptónlistarbransanum hefur fulltrúi íslend-
inga slegið rækilega í gegn og verið eitt heitasta
átrúnaðargoð unglinga í hinum ______________
vestræna heimi undanfarin ár. Hér
er að sjálfsögðu átt við Björk Guð-
mundsdóttur,
hina geðþekku
Reykjavíkurmær sem heillar fólk með sakleysis-
legri framkomu. Þeir sem draga þá ályktun af
framkomunni að stúlkan sú sé barnaleg eða telja
hana einhvern kjána hafa rækilega rangt fyrir sér
eins og hún hefur sjálf sýnt og sannað undanfar-
ið. Þarna fer hæfileikaríkur og eldklár einstakling-
ur sem sameinar í sjálfum sér lista- og bisness-
manninn.
Bifvélavirkinn frá Akureyri
í klassíkinni eiga íslendingar líka fulltrúa sem
þeir geta litið til með stolti. Það er að sjálfsögðu
hetjutenórinn Kristján Jóhannsson, bifvélavirk-
inn frá Akureyri, sem fann sér nýjan starfsvett-
vang. Þar fer maður sem trúir á sjálfan sig, mátt
sinn og megin, og hefur náð árangri í samræmi
við það. Hann hefur m.a. verið fyrsti íslendingur-
inn til að syngja í mörgum af stærstu og frægustu
óperuhúsum heims.
Báðir þessir einstaklingar hafa rutt veginn fyrir
aðra sem á eftir koma. Ungir íslenskir popptón-
listarmenn eru að gera garðinn frægan á erlendri
grund í kjölfar gegnumbrots Bjarkar og nú hafa
meira að segja tveir íslendingar sungið í sömu
sýningu á Scala. Þar slógu íslendingar fjandvinum
sínum Norðmönnum örugglega ref fyrir rass. Það
er meira að segja stutt í það að íslendingar geti
státað af þremur stórtenórum, það vantar bara
einn tenór upp á. Við höfum átt Kristján og á dög-
unum var Jón Rúnar Arason að bætast í hópinn —
nú vantar bara einn stórtenór til að búa til hóp
__________________ sem getur tekið við af þeim
g“ PP| þremur stóru sem hingað til
^*^***"”__________ hafa einokað toppinn — Pava-
rotti, Domingo og Carreras. Sá er
sennilega að mjólka kýr eða gefa fé í borgfirskum
dal eða skagfirskri sveit.
Að vera brimbrjótur
En það er ekki heiglum hent að vera brimbrjót-
ur eins og þau Kristján og Björk. Einhvernveginn
hefði mátt ætla að sporgöngumennirnir fögnuðu
þeim sem ryddu veginn og landinn gleddist al-
mennt yfir listasigrunum, en það er öðru nær.
Menn sjá vart útúr augum af öfund og illgirni.
Líkingar eins og „þokulúður" og „smástelpa" eða
aðrar verri ganga milli manna í daglegu tali um
þá sem skara frammúr. Smámenni smáþjóðarinn-
ar sýna aðdáun sína á afreksmönnum nefnilega
oft á ansi sérkennilegan hátt. í raun og veru er það
merkilegt að nokkur íslendingur skuli láta sér
detta í hug að ná árangri nokkursstaðar.
Garri
Karlremban og herra Nan
Fullyrt er að kosningabarátt-
an fyrir forsetakosningarnar
sé komin á fullt. í fréttum
ljósvakans um helgina og í
blöðum var talsverð umfjöll-
un um kosningarnar og á
Stöð 2 voru forsetakosningar
burðarfrétt í a.m.k. tveimur
fréttatímum, hvorki meira né
minna. Það vekur sérstaka
ánægju að fylgjast með því á
hversu háu plani og hversu
málefnaleg kosningabaráttan
viröist ætla að verða. Gott
dæmi um þetta ris baráttunn-
ar eru spurningarnar um karl-
rembuframboð annars vegar
og herra Nan hins vegar.
Bragi Bergmann, blaða-
maður og knattspyrnudómari
á Akureyri, sem jafnframt er yfirlýstur stuðnings-
maður Péturs Hafsteins og leikari í auglýsingum
fyrir hann, tjáði sig um það í viðtali að hann teldi
að slagurinn stæði milli Péturs og Ólafs. Bragi gaf
þá skýringu m.a. að almenningur vildi ekki konu
sem forseta, vegna þess að fólk treysti ekki konu
til að feta í fótspor Vigdísar og því vildi fólk fá karl
í embættið. Þessi röksemda-
færsla Braga getur að vísu varla
flokkast með því djúphugsað-
asta eða spaklegasta sem frá
honum hefur komið, enda kannski erfitt að sjóða
saman skotheldar kenningar í beinni útsendingu,
þó svo að menn vilji ná sem bestri vígstöðu fyrir
sinn mann.
„Hörö viöbrögöy/
Og þó alþýðan hafi kannski ekki skilið að hug-
leiðing Braga var stórfrétt, þá skildu þeir Stöðvar-
menn mikilvægi hennar í fréttaleysi helgarinnar.
Og svo virðist sem forsetaframbjóðendurnir hafi
líka skilið þetta mikilvægi, því kvöldið eftir kom
framhaldsfrétt um „hörð viðbrögð" þeirra við um-
mælum Braga. í framhaldsfréttinni var Guðrún-
unum mikið niðri fyrir þegar þær stillu Braga upp
sem úreltri karlrembu og gáfu þar með til kynna
að framboð Péturs væri gamaldags karlrembu-
framboð, sem væri auðvitað eitthvað annað en
þeirra framboð sem væru nútíma jafnréttisfram-
boð. Pétur sjálfur kom svo fram fyrir myndavél-
arnar til að bera af sér sakir um að vera í forsvari
karlrembuframboðs og sór af sér og framboðinu
skoðanir Braga Bergmann og tilkynnti að hann
teldi forsetakosningarnar ekki snúast um kynhlut-
verk. Og þegar hér var komið í framvindunni í
málefnabaráttu kosningaslagsins, var ljóst, kjós-
endum eflaust til mikils léttis að það voru engin
karlrembuframboð í gangi að þessu sinni.
Hvenær hitti Olafur herra Nan?
En Adam var ekki lengi í Paradís, því þó svo að
engin karlrembuframboð léku lausum hala, var
ljóst af fréttum og blaðaskrifum helgarinnar að
mjög alvarleg álitamál voru uppi í tengslum við
framboð Ólafs Ragnars Grímssonar. Spurning
helgarinnar var nefnilega hvort
Ólafur Ragnar hafi bitt herra Nan
og konu hans áður en hann varð
ræðismaður íslendinga í Indlandi
eða hvort Ólafur hafi aðeins hitt herra Nan eftir
að hann varð ræðismaður. Tengt því er spurning-
in um það hvort Sigurður Helgason, fyrrverandi
forstjóri Flugleiða, var einn ábyrgur fyrir því að
herra Nan varð ræðismaður eða hvort Ólafur
Ragnar átti þar einhvern hlut að máli líka.
Þessi mikla spurning varð sem betur fer ekki út-
undan í fréttum helgarinnar, þó ekki hafi náðst
niðurstaða í málið svo öruggt sé, og enn stendur
orð gegn orði. Sigurður Helgason fullyrðir nefni-
lega að Ólafur hafi ekki hitt herra Nan fyrr en eft-
ir að hann varð ræðismaður, en Ólafur Ragnar
segist þvert á móti hafa hitt herra Nan og konu
hans einu sinni og bundist þeim miklum vináttu-
böndum áður en herra Nan varð ræðismaður ís-
lendinga í Indlandi. Aukinheldur hefur Ólafur
Ragnar upplýst að hann talaði um herra Nan í
boði á heimili sínu, að Sigurði Helgasyni við-
stöddum, þar sem hann þakkaði Sigurði fyrir
framlag hans og hjálp við að gera herra Nan að
ræðismanni. Því miður hefur ekki fengist úr því
skorið svo óyggjandi sé hvenær Ólafur Ragnar
hitti herra Nan og hlýtur það að teljast til brýn-
ustu verkefna í þessari kosningabaráttu að eyða
óvissu um þetta mál. Ekki er að efa að niðurstaða
fáist um þetta fljótlega, enda ljóst að menn munu
leggja sig alla fram við að halda kosningabarátt-
unni á sem hæstu plani. -BG
Á víbavangi