Tíminn - 07.06.1996, Qupperneq 4

4
Föstudagur 7. júní 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 56B1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Uppskurður, ekki
niðurskurður
Hefðbundin umræða um sumarlokanir á sjúkrahúsum er
nú hafin í þjóðfélaginu. Að þessu sinni kveður þó við
nokkuð breyttan tón í umræðunni vegna nýlegrar skýrslu
Ríkisendurskoðunar, þar sem verulega aðrar áherslur
komu fram en yfirleitt hafa farið hæst í umræðu undan-
genginna ára.
En vandi sjúkrahúsanna er engu að síður mikill og al-
mennur. Margir hafa komiö fram — einkum úr röðum
gagnrýnenda heilbrigðisráðherra og ríkisstjórnarinnar —
og bent á að flatur niðurskurður og almennur sparnaður sé
kominn út fyrir öll velsæmismörk. Slíkur sparnaður skili
sér ekki, þegar á heildina er litið, vegna þess að hann hljóti
að vera ómarkviss og fálmkenndur. Þetta er að verulegu
leyti rétt. Það sem þarf í heilbrigðiskerfinu er uppskurður
en ekki niðurskurður, það þarf í raun marga uppskurði vítt
og breitt um kerfið. Sannleikurinn er sá að þjóðin lifir nú
þannig tíma, að auknar fjárveitingar til heilbrigðismála
verða ekki eins auðsóttar og þær hafa verið um áratuga-
skeið. Það þýðir einfaldlega að mikilvægasta þróunin í
heilbrigðiskerfinu mun felast í því að nýta takmarkaða
fjármuni á betri og öflugari hátt en gert er í dag. Eftir um-
ræðu undanfarinna ára um heilbrigðismál fer þetta að telj-
ast til almæltra sanninda, en fram að þessu hafa menn lát-
ið þar við sitja, að halda þessum sannindum almæltum.
Fáir hafa komið með miklar eða ítarlegar hugmyndir eba
tillögur um hvað, hvar, hvernig eða hvenær eigi að takast
á við það verk ab skera upp í heilbrigðiskerfinu. Allra síst
hafa slíkar tillögur komið fram frá þeim sem hæst hafa
gagnrýnt ríkisstjórn og heilbrigðisráðherra, eins og stjórn-
arandstöðunni.
Heilbrigðisráðherra kynnti frumvarp fyrir hálfum mán-
uði um breytingar á heilbrigðisþjónustu á höfuðborgar-
svæðinu þar sem hugmyndin var að samþætta og sam-
ræma undir einni stjórn, með mun víðtækari hætti en til
þessa hefur tíðkast, starfsemi sjúkrahúsanna á höfuðborg-
arsvæðinu. Það eru tillögur um uppskurð á kerfinu sem
líklegar eru til að straumlínulaga rekstur þess og nýta bet-
ur það fjármagn sem fyrir hendi er, án þess þó að draga úr
þjónustunni. í þessum tillögum er gert ráð fyrir ab sam-
eina öldrunardeildir á einn stað, setja endurhæfingu und-
ir einn hatt og koma á fót kjarnahópum sérfræöinga, sem
væru ráðnir á einn stað en færu á milli sjúkrahúsanna.
Gríðarleg undirbúningsvinna liggur að baki þessum tillög-
um og fjöldi aðila heftjir komið að málinu á einstökum
stigum þess. Þess vegna hljóta viðbrögð stjórnarandstöð-
unnar við því, þegar taka átti það fyrir á síðustu dögum
þingsins, að valda nokkrum vonbrigðum. Sá neikvæði
tónn, sem strax kom fram hjá talsmönnum stjórnarand-
stöðunnar, gefur ekki tilefni til bjartsýni um að uppskurð-
ur á kerfinu muni yfirleitt fá góðar viðtökur í þeim her-
búbum. Þó er enn von, því málið er komið til nefndar og
kemur aftur á dagskrá í haust, auk þess sem meginþungi
gagnrýni stjórnarandstöðunnar snerist á endanum um
málsmeðferð frekar en efnisatriði. Það er hægt að fallast á
að frumvarpið var seint á ferðinni, og heilbrigðisráðherra
hefur raunar viðurkennt það. Hins vegar er það líka rétt
hjá ráðnerranum að miðað við mikilvægi málsins og þann
mikla undirbúning og forvinnu, sem unnin hafði verið,
hefði verið leikur einn að afgreiða málið með hraði. Úr því
sem komið er, hljóta menn þó að gera ráð fyrir að málið fái
vandaða og skjóta afgreiðslu í haust, enda löngu kominn
tími til að uppskurðartillögur leysi af hólmi niðurskurðar-
tillögur.
Ab tala eða mala
Þegar Garri var ungur dáðist hann
að þeim mönnum, sem gátu staðið
í ræðustóli klukkutímum saman og
látið dæluna ganga stanslaust og
alveg blaðalaust. Hann gat ómögu-
lega skilið hvernig þeir fóru að
þessu. í dag skilur hann ekki ennþá
hvernig þeir fara að þessu. Hann
skilur ekki heldur hvernig menn
nenna þessu og það er fráleitt að
hann dáist að þessum hæfileika.
Nú dáist Garri mun meira að
mönnum sem geta sagt mikið í fá-
um orðum en þeim sem tala óra-
lengi án þess að segja neitt sérstakt.
Alþingi íslendinga er stundum
skrýtin samkoma. Þar koma saman
þjóðkjörnir einstaklingar til að
vinna að og varðveita lýðræði
þjóðarinnar, ásamt því að útdeila
peningum og reyna að draga úr
kostnaði hins opinbera. En lýð-
ræðislegt skal það vera og meirihluti ræður
ákvörðunum. Þannig virkar lýðræðið yfirleitt, en
þó ekki alltaf. Það eru nefnilega sumir sem ekki
eru tilbúnir að viðurkenna tap, hvað sem leikregl-
urnar segja.
Mismunandi hlutverk
Tilfellið er að það er margt líkt með Alþingi ís-
lendinga og leikhúsi. Menn stíga inn á nokkurs-
konar leiksvið þegar þeir setjast í sæti þingmanns-
ins og leika mismunandi hlutverk eftir því hvern-
ig vindurinn blæs og málin þró-
ast. Sumir eru meiri leikarar en
aðrir, eins og gengur, og fara létt
með að bregða sér í ólík hlutverk.
En sumir eru líka ósköp litlir leik-
arar. Af og til kemur það fyrir að
einstakir þingmenn festast í
ákveðnum hlutverkum og kom-
ast ekki úr þeim.
Senuþjófurinn
Senuþjófur vikunnar á Alþingi
er án efa Hjörleifur Guttormsson,
en hann hélt landsstjórninni allri
í herkví í röskar fjórar stundir
daginn sem til stób ab slíta Al-
þingi. Betri tíma gat hann ekki
valiö til að fá menn til að hlusta á
sig, en spyrja má hvort svo marg-
ir hafi í raun og veru hlustað þeg-
ar þingmaðurinn var búinn ab
tala í nokkur „hjörl", en þab hugtak gefur
ákvebna vísbendingu um hvaða hlutverki við-
komandi þingmaður hefur fest í.
Þegar fréttamaður Ríkisútvarpsins benti Hjör-
leifi á að hann heföi á sínum tíma viljaö stöðva
málþóf Inga Björns Albertssonar í öðru máli, þá
sagbist þingmaðurinn ekki sjá samhengið. Enda
er ekkert hugtak tengt við Inga Björn og hann er
bara fastur í heildsalahlutverkinu. Þar að auki
verður fólk að gera sér grein fyrir því að það er stór
munur á því að tala og mala — í hálfan vinnudag.
Garri
GARRI
„Aö ljúka þingstörfum"
Þingstörfum lauk á miðvikudags-
kvöldib og ef ab líkum lætur liggja
þingfundir niðri næstu mánuð-
ina, eða til fyrsta október.
Á fimmtudagsmorguninn hlust-
aði ég á pistil Illuga Jökulssonar
þegar ég var að búa mig til vinnu,
þar sem hann fjallaði um þá leið-
inlegu framhaldssögu fjölmiðla
um hvenær þingstörfum lyki.
Vissulega er sú framhaldssaga fast-
ur liður í umfjöllun fjölmiðla og
bætist við aðra fasta liði í umfjöll-
un þjóðarsálarinnar og ýmissa
pistlahöfunda, en það er hvers
vegna Alþingi sé frestað og það sé skylda þess að vera
að störfum meðan nokkurt mál er óafgreitt. Þingið
sé færiband fyrir framkvæmdavaldið og svo fram-
vegis.
Breytt skipan Alþingis
Síðan Alþingi var breytt í eina málstofu hafa orðið
miklar breytingar á starfi þess. Allar þingnefndir hafa
umboð allt árið, og hægt er að kalla Alþingi saman
með mjög litlum fyrirvara. Formenn þingnefnda
geta kallað nefndirnar saman hvenær sem er, þyki
ástæða til að fjalla um einhver málefni á þeim vett-
vangi. Hins vegar er skipan mála sú að mál, sem er
ekki afgreitt á Alþingi fyrir þing-
frestun, þarf að flytja aftur þegar
komið er saman að hausti og þá
þarf það að fara í gegnum þrjár
umræður á ný. Hin hefðbundna vinna þingnefnda
með ákvebin frurpvörp eða þingsályktunartillögur
liggur því niðri yfir sumarmánuðina. Hins vegar er
þorri þingmála sendur til umsagnar ýmissa aðila í
þjóbfélaginu og þær umsagnir liggja oft fyrir og
spara vinnu þegar hið sama mál er tekið fyrir á nýju
þingi.
Breyttir tímar
Greinarhöfundur hefur setið á Alþingi í einn ára-
tug og á þeim tíma hafa orðið afar miklar breytingar
á þingstörfum. Alþingi hefur fjölmennara starfsliði á
að skipa til þess að aðstoða vib úrvinnslu mála, og
Alþingi sem stofnun hefur sjálft yfir að ráða meiri
sérfræðiþekkingu en áður var. Þingið hefur orðið
óháðara ríkisstjórn, framkvæmdavaldinu í landinu,
að þessu leyti. Hins vegar starfar ríkisstjórn í skjóli
þingmeirihluta og milli Alþingis og ríkisstjórnar á
hverjum tíma hljóta að vera afar sterk bönd við nú-
verandi skipulag, þar sem ráðherrarnir eru þar að
auki þingmenn með fullan atkvæðisrétt. Ríkisstjórn
og sá þingmeirihluti, sem hún hefur ab baki, leitast
aubvitað við ab koma fram sínum málum. Fyrir því
er gróin hefb hér á landi og er sama hverjir hafa set-
ib í ríkisstjórn. Þessi hefð er stundum túlkub þannig
í hita leiksins að Alþingi sé afgreiðslustofnun fyrir
ríkisstjóm á hverjum tíma.
Sjálfstæb vinnubrögb
Aðstaða alþingismanna til þess að vinna að mála-
tilbúnaði hefur batnað, en nauösyn ber til þess ab
hún sé góð. Þab hafa mörg athyglisverö þingmanna-
mál komið fram í vetur, ekki síst frá hinum fjöl-
mörgu sem nú sitja sitt fyrsta þing í fullri lengd og
vinna ab því ab koma sínum hugmyndum í form
þingmála. Það er nauðsynlegt ab þingið sé fullmekt-
ugt til þess að hafa sjálfstæðan málatilbúnað í flókn-
um málum. Eins og áður segir, hefur hún batnað.
Þinghléð, sem nú stendur í tæplega fjóra mánuði, er
meðal annars notað af þingmönnum til þess ab viða
að sér upplýsingum og vinna ab undirbúningi mála,
auk vinnu í kjördæmum sem til-
heyrir starfi þingmannsins. Hins
vegar hafa engir tveir alþingis-
menn sama verkahringinn, það fer
eftir þeim skyldum sem á hvern og einn em lagðar,
og eftir þeim málaflokkum sem hver um sig einbeit-
ir sér að.
Söguleg stund
Lok þingsins vom hátíðlegri nú heldur en verið
hefur, vegna þess að forseti íslands sleit því og ávarp-
aði þingheim í lokin. Ábur höfðu Ólafur G. Einars-
son, forseti þingsins, og fulltrúi stjórnarandstöðunn-
ar, Svavar Gestsson, flutt ágæt ávörp þar sem þeir
veltu fyrir sér tímabæmm spurningum um þing-
störfin yfirleitt. Ég finn greinilega fyrir því að þab er
almenn samstaða og samkomulagsvilji um að bæta
vinnubrögð. Aðalatriðið er að sú lagasetning, sem
þar er afgreidd, sé vönduð og öllum sjónarmiðum sé
komið til skila.
Vigdís Finnbogadóttir ávarpaði nú þingib í síðasta
sinn. Ég sé eftir henni úr þessu embætti. Hún hefur
gegnt skyldum sínum við Alþingi öll þau ár sem ég
hef setið þar, og nærvera hennar við ýmis tækifæri
hefur gætt stundirnar hátíðleika og hafið þær yfir
hin hversdagslegu átök. Vegna þessarar reynslu
minnar hef ég ákveðnar skoðanir um mikilvægi þess
að forsetinn sé sameiningartákn fyrir þjóbina.
Nærvera hennar á miðvikudagskvöldið gerbi
stundina sögulega, og við þessi þáttaskil vil ég þakka
fyrir mig. Jón Kr.
Á víbavangi