Tíminn - 07.06.1996, Qupperneq 5

5
Föstudagur 7. mars 1996
Framtíð Atlantshafs-
laxins
Ýmsir áhugamenn um laxinn
hafa haft af því verulegar
áhyggjur hversu heildarveiði á
Atlantshafslaxi hefur dregist
mikið saman seinustu tvo ára-
tugi, eins og meðfylgjandi
línurit sýnir. íslenska stang-
veiðin á sama tímabili lítur
mun betur út en fyrrgreint
línurit. Þá er laxafjöldinn á
seinni tímum ekki svipur hjá
sjón frá því sem hann var á
fyrri tímum. Þar er um að
kenna mengun, mannvirkja-
gerð og öðrum mannanna
verkum, eins og dæmin frá
Rínarfljóti og Thamesá sýna.
Hvað veiðirýrnunina hin
seinni ár varðar, hefur hennar
sérstaklega gætt í veiði á svæð-
inu í Atlantshafi fyrir vestan
okkur og varðar laxastofninn í
Kanada og nyrsta hluta
Bandaríkja Norður-Ameríku.
Fróðir menn telja að umhverf-
isþættir komi þar einnig við
sögu, með lakari skilyrði í haf-
inu fyrir lax en áður var.
Úthafsveibar á laxi
Vísindamenn hafa talið
mjög óheppilegt að veitt væri
verulegt magn í sjó úr blönd-
uðum laxastofnum, bæði við
strendur heimalanda og fjær.
Slíkar veiðar voru stundaðar á
hafsvæðinu kringum Færeyjar
á línu og við Grænland í rek-
net, auk þess í smugu milli
marka íslands, Noregs og Fær-
eyja, sem menn nefna um
þessar mundir síldarsmuguna.
Þar hafa stundað laxveiðar hin
seinustu ár, skip sem hafa
flaggað hentifánum, eins og
þau sem skrásett eru í Panama.
Þar hefur verið drýgstur fiski-
báturinn Brodal. Talið er að á
bilinu 25 til 100 lestir af laxi
hafi árlega hin seinni ár verið
teknar með þessum hætti á al-
þjóðlega svæðinu.
Þá er vitað að fiskiskip í
nyrðri smugunni, í Barents-
hafi, fá eitthvað af laxi í flot-
nætur sínar við veiðar þar. Er
12,000
10,000
8,000
c
c
o
*- 6,000
4,000
2,000
I
1960
1970
1980
1990
Heildarmagn veiddra Atlantshafslaxa 1960-1995.
Línurit NASCO
VEIÐIMAL
EINAR HANNESSON
líklegt að í heild hafi um 600
laxar veiðst í veiðitæki ís-
lensku skipanna með þessum
hætti á síðastliðnu ári. Að
sögn þeirra sem til þekkja,
virðist laxinn koma í vörpuna
þegar hún nálgast yfirborð
sjávar. Er nokkuð víst að á
þessu hafsvæði haldi sig í æti-
sleit laxinn úr ánum í Rúss-
landi, eins og á Kólaskaga og
austan Hvítahafs, sem er á
nyrðri mörkum útbreiðslu-
svæðis Atlantshafslaxins.
Hamlab gegn
úthafsveiði
Reynt hefur verið að ná tök-
um á úthafsveiðum á laxi með
alþjóðlegum samþykktum
eins og Hafréttarsáttmálan-
um, auk þess sem NASCO,
samtök laxveiðiþjóða við Atl-
antshaf, er hafa á sinni könnu
verndun laxins og viðgang,
Noröur-Atlantshaf, fiskveiöilög-
sagan og alþjóöleg svceöi.
hafa sett kvóta á úthafsveiðar.
Síðast en ekki síst hefur Al-
þjóðlegi laxakvótakaupasjóð-
urinn undir stjórn Orra Vig-
fússonar reynst gott haldreipi
í því að fjarlægja veiðar á laxi í
hafi, með uppkaupum á kvót-
um.
Ljóst er, að því starfi að
tryggja framtíð laxins í lax-
veiðilöndunum og Atlantshaf-
inu veröur haldið áfram af
krafti í framtíðinni, eins og
hin seinni ár. Það mun vænt-
anlega tryggja, að laxinn, sem
nefndur hefur verið konungur
fiskanna, megi halda áfram að
vera augnayndi og jafnframt
veita þeim, sem beita stöng-
inni drengilega í glímunni við
laxinn í ánum, gleði og
ánægju.
Þjób andlegrar fullkomnunar
Mikið lifandis ósköp eigum við
íslendingar oft erfitt með að
greina hismið frá kjarnanum,
þegar okkur verður sundurorða.
Tökum til að mynda deilurn-
ar í Langholtssöfnuði. Mánuð-
um saman hefur kirkjueigenda-
klíkan andskotast í prestinum
og talið honum flest til foráttu.
Gott ef ekki bara allt. Organist-
inn neitaöi að spila á jólunum,
kórinn þagnaði, stofnuð var
leyniþjónusta biskups í söfnuð-
inum og loks gengu menn fyrir
sóknarbörnin til að fá nöfn
þeirra undir kröfu um útspark á
klerkinn. Ekkert dugði. Meira að
segja lætur presturinn kröfu að-
alfundar safnaðarins um að ráð-
herra svipti hann kjóli og kalli
eins og vind um eyru þjóta.
Raunar var ekki við öðru að bú-
ast, enda er Gróa á Leiti ekki
ráðningarstjóri ríkisins. Ekki
enn.
En viti menn. Á nefndum að-
alfundi var kosinn nýr formað-
ur sóknarnefndar, lærður í lög-
um og fyrrverandi alþingismað-
ur að auki. Áhorfendur sápu-
óperunnar væntu þess, að slíkur
maður yrði ekki lengi að leysa
deiluna, óragur við rökhyggj-
una, eins og menntun og fyrri
störf benda til. Og menn urðu
ekki fyrir vonbrigðum, frekar en
við var að búast.
Eftir aðalfundinn lýsti sóknar-
presturinn því yfir, að hann liti
ekki á sig sem skemmtikraft,
heldur sem trúboða. Hinn nýi
sóknarnefndarformaður var
ekki seinn á sér að henda þessi
orð prestsins á lofti og lýsti því
yfir í sjónvarpi, að þar eð íslend-
ingar hefðu talist kristnir í hart-
nær þúsund ár, hefðu þeir ekk-
ert með trúboða að gera, hvorki
í Langholtinu né annars staðar.
Miðað við stöðuna í marg-
nefndri Langholtskirkjudeilu,
var þetta viturlega mælt. Svo
vill nefnilega til, að prestar hafa
aldrei gegnt öðru hlutverki en
því, að boða trú. Og fyrst kirkju-
eigendaklíkan í Langholtinu
losnar ekki við einn tiltekinn
prest, þá er vitanlega ráða vænst
að losa sig við þá alla með tölu.
Kirkjubygginguna er þá hægt að
SPJALL
Pjetur
Hafstein
Lárusson
nota sem tónleikahús og hljóm-
ver fyrir organistann og hans
eðla frú. Hluta hennar mætti og
nýta sem hesthús, enda var víst
lenska hér á árum áður að halda
þarna sérstakar hrossamanna-
messur.
Nei, kristnir menn þurfa ekki
á trúboðum að halda, síst af öllu
þegar helgin lekur af þeim á
báðar síður líkt og foss af bergi
háu.
En það eru ekki aðeins u.þ.b.
þúsund ár síðan íslendingar
tóku kristni. Skömmu áður
höföu þeir stofnað Alþingi og
þar með ríki. Lög eru eitt helsta
tákn hvers ríkis. Og fyrst land-
inn stofnaði löggjafarþing fyrir
rúmum þúsund árum, þá skil ég
ekki hvað við höfum með dóm-
stóla og lögfræðinga að gera.
Ekki ef beitt skal rökum Guð-
mundar Ágústssonar sóknar-
nefndarformanns. Eða má það
ekki ljóst vera, að menn hafi
löngu komið sér saman um
hver lög skuli í landi gilda? Og
er þá ekki jafn ljóst að þeir fari
eftir þeim? Eða á ég kannski að
trúa því, að það taki meira en
þúsund ár að hnalla löghlýðni
inn í skallann á íslendingum?
í ljósi þessa er illt til þess að
vita, að menn skuli hafa sólund-
að stórfé í byggingu yfir Hæsta-
rétt, jafn gjörsamlega ónauð-
synleg og sú stofnun er. Það er
heldur ekki nógu gott afspurn-
ar, að nú þegar þjóðin hefur náð
andlegri fullkomnun, jafnt á
sviði trúar sem löghlýðni, þá
blasir ekki annað við en að þeir
séra Flóki og Guðmundur lög-
fræðingur Ágústsson neyðist
báðir til að skrá sig atvinnulausa
og það ásamt öllu preláta- og
lögfræðingastóði landsins sam-
anlögðu. ■
T7"
FOSTUDAGS
PISTILL
ASGEIR
HANNES
VETTLINGATÖK
OG HREÐJATÖK
Rússar eru engum líkir. Eftir síbasta
veraldarstríb lögbu þeir undir sig
hálfa Evrópu meb þegjandi sam-
komulagi vib huglaus Vesturveldin.
Herir Bandamanna tóku sér pásu á
bökkum Rínarfljóts og sigubu blób-
þyrstum Asíusveitum frá Sowjet á
blómlegustu menningarríki Evrópu
meb eldi og brennisteini. Kjarkleysi
Bandamanna bjó Austur-Evrópu verri
örlög en helför meb fimmtíu ára
kviksetningu undir hamri og sigb.
Ríki Austur-Evrópu eru nú ab koma
undan Sowjetvetri meb hrynjandi
borgir og svibna jörb. Þjóbirnar eru
verr settar í dag en fyrir fimmtíu ár-
um og engin framþróun hefur orbib
í löndunum í hálfa öld. Stöbnun og
afturför. Kviksetningin hefur drepib
allt frumkvæbi í fólkinu.
En Rússar láta ekki deigan síga. Nú
vilja þeir stjórna hvernig langþjáb ríki
Austur-Evrópu haga sínum málum í
framtíbinni, eins og þau væru ennþá
kviksett undir hamri og sigb. Frjáls
ríkin mega ekki ganga í bandalög vib
abrar þjóbir á borb vib NATÓ, nema
Rússar hafi áfram hönd í bagga.
Sjálfum hefur Rússum verib hleypt
inn í Evrópurábib, þó ab Gúlagib í
landi þeirra bjóbi ekki upp á þann fé-
lagsskap. Enda er hér nýtt dæmi um
undanhald Vesturlanda fyrir Sowjet-
inu.
Nú breyta Rússar um tón án þess
ab skipta um hljóbfæri. Áfundi NA-
TÓ- rábherra sögbu þeir ab Austur-
Evrópa mætti ganga í Atlantshafs-
bandalagib ef þeim bybi svo vib ab
horfa, en böggull fylgdi skammrifi:
Rússar afþökkubu pent allan varnar-
vibbúnab í námunda vib landamærin
sín. Þjóbum Austur-Evrópu er sumsé
leyft ab ganga í varnarbandalag án
varna.
Meb því er Austur-Evrópa vamar-
laus og hvort sem er gegn Rússum
eba múslímum Asíu. Atlantshafs-
bandalagib getur blásib út austur á
bóginn, en þeir landvinningar eru
skammgóbur vermir. NATÓ-sáttmál-
inn er búinn til fyrir hina stóru og
sterku, en ekki minni máttar eins og
stjórnvöld á íslandi hafa viljab trúa í
áratugi. Vopnfærum þjóbum banda-
lagsins ber ekki skylda til ab verja
sína minnstu bræbur frekar en þeim
sýnist. Herstöbvar Bandaríkjanna í
Evrópu marka ekki varnarlínu Evr-
ópuríkja, heldur víglínu Bandaríkj-
anna.
Rússar gera út á þennan sannleika
og vita mætavei ab Bandaríkin munu
aldrei bregbast til varnar fyrir þjóbir
Austur-Evrópu ef Rússar marséra aft-
ur yfir löndin. Alþýba manna fyrir
Vestan er ekki reibubúin ab heyja
nýtt Víetnamstríb fyrir hvern sem er,
og þab veit Klinton í Hvíta húsinu.
Eina von NATÓ-þjóba er ab banda-
rískri herstöb sé hætta búin þegar í
harbbakkann slær. Þá þrýstir al-
menningur á stjórnvöld og forsetan-
um er fyrirgefib ab koma strákunum
til hjálpar meb öbru Víetnamstríbi
eba nýrri heimsstyrjöld.
Rússar eru engum líkir. Þeir vita ab
Vesturlönd halda áfram ab láta und-
an kröfum þeirra um hitt og þetta. Á
Rússa duga engin vettlingatök og
ekki minni tök en hrebjatök. Vestur-
lönd verba ab halda þeim utan vib
styrki og framlög þangab til öryggi
Austur-Evrópu er tryggt. Pyngjan er
áfram vibkvæmasta líffærib í Rúss-
landi jafnt sem í öbrum löndum.