Tíminn - 08.06.1996, Blaðsíða 2

2
Laugardagur 8. júní 1996
Gísli Jónsson íslenskumaöur segir íslenskt mál í rœöu og riti ungs fólks ekki bera merki hrörnunar:
Unga fólkið engu lakara í
íslensku en fyrir 60 árum
„Ég vil ekki fella þann dóm
yfir nútímaskólafólki að mál-
far þess, oróalag og stílfar beri
í sér einhver augljós hrörnun-
armerki. Þab finnst mér ekki
réttmætur dómur/' sagði Gísli
Jónsson í samtali vib Tímann
en hann er íslendingum
kunnur fyrir þekkingu sína á
íslensku máli og kenndi auk
þess í rösklega 30 ár við
Menntaskólann á Akureyri.
Tímanum hafði borist til
eyrna að Gísli hefði verib að
skoða stúdentsprófsritgeröir
síbustu áratuga í íslensku og
komist að því að málfar ung-
menna í dag væri í engu lak-
ara en fyrr á öldinni. Þegar
Tíminn hafði samband við
Gísla kvabst hann raunar ein-
ungis hafa skobaö tilviljana-
kennt örlítib brot af þeim
stúdentprófsritgerbum sem
skrifabar hefbu verið við skól-
ann síban 1930.
Orðum aukin
afturför
„Ég held að þab tal sem heyr-
ist stundum um afturför í máli
skólafólks sé mjög oröum aukib.
Sú tilfinning sem ég fékk þegar
ég var ab lesa þessar ritgeröir var
aö stafsetning og málfar væri
ekkert lakari nú en árið 1930.
Niðurstaöa mín af mjög tak-
mörkuðum rannsóknum er því
sú að það hafi ekki orðið nein
ískyggileg afturför hjá nemend-
um á því meira en 60 ára tíma-
bili sem Menntaskólinn hefur
starfað.
„í síðasta árganginum sem ég
kenndi var t.d. úrvalsfólk, bæði
prýðilega talandi og skrifandi.
Eg var þá fyrir löngu farinn að
leggja að jöfnu ræðugerð og rit-
gerðir út frá því sjónarmiði að
maðurinn talar nú öllu meira
en hann skrifar og því fannst
mér áberandi mikill skortur á að
fólk fengi tilsögn í framsögn."
Gísli sagðist þó síður en svo
geta merkt það að talmáli ung-
menna hefði hrakað síðustu
Lögreglan á Suövestur-
landi:
Margir kær&ir
vegna vanbún-
aðar vinnuvéla
Lögreglan á Suðvesturlandi hef-
ur ab undanfömu ásamt Vinnu-
eftirliti ríkisins beint athygli
sinni ab ástandi vinnuvéla og
réttindum stjómenda þeirra. I
ljós kom að ástand vinnuvéla
var almennt nokkuð gott en þó
þurfti að kæra allmarga fyrir
vanbúnab á vinnuvélum auk
þess sem nokkrir voru kærbir
fyrir ab vera án tilskilinna rétt-
inda.
„Verður aldrei of oft brýnt fyrir
vinnuvélaeigendum að gæta að
búnabi vinnuvéla sinna, og að
hann uppfylli þær öryggiskröfur
sem til vinnuvéla em gerðar.
Einnig að vinnuvélaeigendur sjái
til þess að ekki séu aðrir ab störf-
um á vinnuvélunum en þeir sem
hafi fuligild réttindi," segir Þor-
grímur Gubmundsson varðstjóri.
-BÞ
áratugi og benti á að hann hefbi
í tvo vetur kennt fundarsköp og
ræðugerð og í þann hóp hefði
valist margir svo vel máli farnir
að: „Ég sagði í fullri hreinskilni
við þau: þið gætub alveg sagt
mér til í ræðugerð eins og ég
ykkur. Því með sjálfsaga og
sjálfsnámi vom þau búin að
temja sér aö flytja mál þvert
gegn sannfæringu sinni sem er
nú, út frá vissu sjónarmiði,
toppurinn á ræðugerð.
Orðaforði breyst
„Orðaforði hefur náttúrulega
breyst en þab liggur í tímans
rás. Tæknibylting síðustu ára-
tuga hefur krafist þess að menn
byggju til aragrúa af nýyrðum.
En ég er ekki að segja að það
hafi breyst til hins verra eins og
maður er stundum að heyra út-
undan sér að unglingar nú á
dögum séu illa máli farnir. Það
getur vel verið að margt af þess-
um krökkum tali óskýrt og ég
heyri það nú stundum í útvarpi
og sjónvarpi að það er notaö
mikið af tafsi og hikorðum."
Margir gætu ímyndað sér ab
framsetning nemenda á máli
sínu hefði breyst mikib á síð-
ustu 60 ámm með tilkomu sjón-
varps og útvarps. Gísli sagði það
ekki vera en hins vegar hefði
orðið gríðarleg breyting á því
hvernig kennarar vib MA veldu
nemendum sínum ritgerbar-
efni. „Þab var t.d. reglugerðar-
ákvæði í upphafi Menntaskól-
ans að ritgerðarefni á stúdents-
prófi skyldu vera þrjú, eitt sagn-
fræðilegt, eitt náttúmfræðilegt
og eitt almenns eðlis. Þetta gafst
afskaplega illa vegna þess ab
margir hverjir álpuðust til ab
taka sagnfræðilegt eða náttúru-
fræðilegt efni og skrifa um þau
eins og þau væm almenns eðlis,
jafnvel póetískt og þá fór nátt-
úrulega í verra.
Þegar ég fór að kenna, og Árni
Kristjánsson félagi minn, þá
virtum við þetta reglugerðar-
ákvæði að vettugi og komumst
upp meb þab. Síðan hafa menn
á seinni ámm fengið miklu fjöl-
breyttari efni að glíma við. Sem
veita fólki tækifæri til að neyta
sinnar stílgáfu sem er auðvitað
mjög breytileg. Sumir em skáld-
legir og aðrir skrifa aftur rökleg-
an stíl, þurran og skýran, en
lausan við öll listræn tilþrif.
Nemendur hafa á seinni ámm
getað valið á milli allt upp í 7
ritgeröarefna og það má
kannski segja að það hafi orðið
til þess að árangurinn hafi ab
jafnaði orðið betri."
Áhyggjur af beyg-
ingakerfinu
Þó að Gísli hafi greinilega ekki
þungar áhyggjur af velferð ís-
lenskunnar í munni ungu kyn-
slóðarinnar eins og stundum
heyrist þá gat hann þess í lokin
að hann hefði áhyggjur af beyg-
ingakerfinu. „Mér finnst ég
verða var við þab núna ab beyg-
ingakerfið í íslensku sé að láta
undan á ólíklegustu stöbum.
T.d. finnst mér eignarfallsend-
ingin, sem ég hélt að stæði eins
og veggur, standa dálítið höll-
um fæti. Ég hélt miklu frekar að
þolfall og þágufall myndu fara
sömu leib og í grannmálunum.
Beygingakerfið er svo mikið
undirstöðuatribi í sérstöðu ís-
lenskunnar að ef það brotnar
nibur þá er hætt við ab fleira fari
í súginn."
Galdra-
Loftur
frumsýndur
NÝ ÍSLENSK óoera, Galdra-
Loftur eftir Jón Aageirason,
var frumsýnd í Islensku óper-
unni síðastliðið laugardags-
kvöld. óperan er byggð & sam-
nefndu leikriti Jólumns Sigur-
jónssonar sem notið hefur
t/£YR£)U 30GG/! Þ/JKM4 3R
////A/A/ JOM /JSGG/ÆSSOA/ ?
3/? Þ37T// RM/
/O/TU/Í'SJÁ/RJ/? ?
'&CGGi'
Sagtvar...
Bjálki í auga
„Þá kröfu verbur ab gera til laganem-
ans ab hann fari ekki bersýnilega
rangt meb efni greinargerbar sem
birtist fyrir einni viku,"
Skrifar Jakob R. Möller lögmabur og
hirtir lagasveininn Viihjálm H. Vil-
hjálmsson í DV í gær. Greinin fjallar um
Jón Steinar og afsögn hans og heitir
Bjálkinn í auga iaganema.
jukkan sem hvæsir
„Konunni stendur nú ekki á sama og
hringir í Blómaval. Þar er henni sagt
ab rýma húsib og í sinni ýktustu
mynd segir sagan ab konunni hafi
verib sagt ab rýma hverfib, því í juk-
kunni væri líklega hættulegasta
köngurlóartegund sem um getur,
sem kallast Svarta ekkjan."
Tíminn í gær um þrautseiga, eldgamla
kjaftasögu sem sífellt dúkkar upp.
Nútíma Liljurós
„Ólafur fór meb veggjum fram,
fólk hvatti hann, þab latti hann.
En löngun sér í hjarta fann
þar raubur loginn brann.
Blíban fengi byrinn ef hann bybi sig.
Blíban fengi byrinn ef hann bybi sig
fram."
Upphafib ab glæsilegri drápu Hallgríms
Helgasonar Vikupilts Alþýbublabsins í
gær. Lag: Ólafur reib meb björgum
fram.
Vopnib gegn skattsvikum
„Besta vopnib gegn skattsvikum er
því vafalaust ab minnka tilefnib til
þeirra meb því ab lækka skatta og
fækka um leib vinnudögum okkar
fyrir hib opinbera."
Jóhanna S. Pálsdóttir sem segist vinna
hálft árib fyrir sköttunum. Fribrik Sop-
husson flokksbróbir hennar ætti ab lesa
greinina.
Sibleysi og slöpp kirkja
„Ástæba þessarar þróunar er slöpp
kirkja sem hefur slakab á gagnvart
þrýstingi sibleysis og endurkomu
heibinna vibhorfa."
Skobun Fribriks Schram gubfræbings á
því ab Alþingi hefur samþykkt lög um
„skrába samvist" sem hann segir lög-
festingu á óhæfu, „hjónaböndum kyn-
villinga." Mogginn í gær.
Cunnar Dal og Davíb Oddsson
„Ég er eins og Davíb Oddsson - gef
ekkert upp. Vib Davíb erum svo þýb-
ingarmiklar persónur ab vib viljum
ekki gefa út stubningsyfirlýsingar og
bera ábyrgb á því ab fólk taki mark á
okkur."
Gunnar Dal, Hverger&ingur og skáld, í
Alþýbublabinu í gær.
í pottinum voru menn sammála um a& frétta-
stofa Stö&var 2 ætti ati skella sér á fleiri
áskriftir af Tímanum. í fyrrakvöld var „stór-
frétt" um greinarskrif Péturs Hafstein í
Moggann til stu&nings Þorstelnl í slagnum
vi& Davíb, en Tíminn birti fyrir þremur eða
fjórum vikum ítarlega umfjöllun um þessi skrif
og hugsanleg áhrif þeirra á frambob Péturs.
í Stö& 2 voru þessi skrif þó sett í samhengi vi&
ummæli hans í sjónvarpsþætti kvöldiö á&ur
þegar hann sag&ist ekki hafa tekib þátt í
flokkspólitík frá því hann varð sýsluma&ur á
(safir&i fyrir um 15 árum. Var á þa& bent í
fréttunum a& þetta passa&i illa vi& fyrrnefnd
greinaskrif. í pottinum hafa menn þetta til
marks um har&nandi baráttu og a& allt sem
menn segja e&a hafa sagt sé sko&ab me& til-
liti til þess hvort frambjó&endur séu tvísaga....
•
Pétur er, samkvæmt könnunum, í öruggu
ö&ru sæti á eftir Ólafi í forsetaslagnum um
þessar mundir. Þeir tveir eru því sko&aðir ö&r-
um fremur og kannab hvort þeir séu tvísaga.
í pottinum hafa menn bent á ab Ólafur
Ragnar undirgangist ekki síbur próf af þessu
tagi var&andi trúmálin, en í þætti Ingólfs
Margelrssonar og Árna Þórarlnssonar
„Þri&ja manninum" í nóvember sl. - á&ur en
Ólafur var búinn að ákve&a a& fara í fram-
bo& - var hann spur&ur um trúmál. Þá sag&-
ist Olafur bera mikla virbingu fyrir trúar-
brög&um ví&a um heim, en sag&ist eiga erfitt
me& a& láta sannfærast um a& „einhver einn
af þessum gubum sé hinn eini rétti, þa& er a&
segja sá sem ríkir í kirkjum hér heima." Og
Ólafur var spurbur beint um hva& hann try&i
á og þá svarabi hann: „Ég veit þa& eiginlega
ekki. Ég held þrátt fyrir allt a& þá trúi ég
einna helstá manninn. Mérfinnst ma&urinn
vera eitthvert mesta ævintýri sem hefur verib
skapab....
Nú hins vegar benda menn á a& Ólafur hafi
sagt í Alþýbubla&inu fyrir skömmu: „Ég er
ekki trúleysingi. Ég er í þjó&kirkjunni og fjöl-
skyldan er öll skírb og fermd."
I pottinum velta menn því nú fyrir sér hvort
þeir tveir sem leiba forsetakapphlaupib hafi
or&i& tvísaga e&a hvort hér séu mestmegnis
hártoganir á fer&. Menn hallast helst a& því
sí&arnefnda...