Tíminn - 20.06.1996, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 20. júní 1996
5
Árni Benediktsson:
Island og Nýja-Sjáland
Ispjallþætti í Ríkisútvarpinu
nokkrum dögum eftir þing-
lok ræddi formaður Alþýðu-
bandalagsins um skýrslu forsæt-
isráðherra um laun og lífskjör á
íslandi, í Danmörku og víðar.
Formaðurinn bar að verðleikum
lof á skýrsluna, en tengdi síðan
upplýsingar sem þar koma fram
við nýsamþykkt lög um stéttar-
félög og vinnudeilur. Það var
þannig gert að margar spurning-
ar vöknuðu. Fyrsta og alvarleg-
asta spurningin er hvort þessi og
hugsanlega fleiri alþingismenn
hafi ekki gert sér fulla grein fyrir
öllum málavöxtum, þrátt fyrir
að umræður á Alþingi yrðu lang-
ar og hefðu því átt að vera ítar-
legar.
Orðrétt ummæli formannsins
í útvarpsspjallinu em mér ekki
tiltæk, en þau hnigu að lítilli
framleiðni hér á landi og að
næsta land fyrir neðan okkur
með ennþá minni framleiðni á
vinnustund væri Nýja-Sjáland
(sbr. bls. 14 í skýrslunni). Síðan
sagði formaðurinn efnislega, og í
nokkmm vandlætingartón, að
svo væri leitað fyrirmynda til
Nýja-Sjálands um breytingar á
vinnulöggjöfinni hér á landi.
Það sem hér þarf að skoða sér-
staklega er í fyrsta lagi tengslin á
milli lágrar framleiðni á Nýja-
Sjálandi og samstarfsreglna á
vinnumarkaði þar í landi. í öðm
lagi verður ekki hjá því komist
að bera til baka ummælin um að
tengsl séu á milli lagabreyting-
anna hér og þeirra laga og reglna
sem gildi á Nýja-Sjálandi.
í fyrsta lagi ...
Nýsjálendingar hafa eins og
margar aðrar þjóðir átt við margs
konar efnahagsvandamál að
stríða, meðal annars hefur fram-
leiðni vinnuafls verið minni en
þeir hafa óskað. Þeim reyndist
örðugt að bæta úr þessu og ná
viðunandi árangri og var það al-
mennt álit að margs konar sam-
skiptareglur í þjóðfélaginu væm
þrándur í götu úrbóta. Þar varð
meirihluti fyrir því að taka upp
nýjar aðferðir á mörgum svið-
um, meðal annars á vinnumark-
aði. Þessar nýju reglur gefa
VETTVANCUR
„Það er því rangt hjá
formanni Alþýðu-
bandalagsins að lög-
in taki á einhvem
hátt mið aflögum og
reglum á Nýja-Sjá-
landi og er slœmt til
þess að vita efaf-
staða á Alþingi hefur
mótast meira eða
minna afslíkum mis-
vinnuveitendum mjög frjálsar
hendur. Hugmyndin virðist hafa
verið að vinnuveitendur bæði
gætu og myndu nota þetta frelsi
til þess að ná fram meiri fram-
leiðni.
Formaður Alþýðubandalagsins
snýr þessu öllu við. Hann tengir
hina litlu framleiðni og hinar
nýju reglur saman á þann hátt
að það séu nýju reglurnar sem
valdi lítilli framleiðni. Þetta er að
sjálfsögðu alrangt. Framleiðnin
var lág áður en lögum og reglum
var breytt. Það var einmitt þess
vegna sem breytingarnar voru
gerðar. Rétt tenging er að nýju
reglurnar eiga að verða til þess
að auka framleiðnina. Lítið ligg-
ur fyrir um það ennþá hvort sá
árangur, sem að er stefnt, næst.
Stjórnvöld þar í landi telja að
umtalsverður árangur hafi náðst
nú þegar, en hér vantar allar for-
sendur til þess að meta réttmæti
þeirra fullyrðinga.
í öðru lagi...
Þegar farið var að ræða um
nauðsynlegar breytingar á sam-
skiptum á vinnumarkaði hér á
landi, var megináhersla lögb á
hvaða aðferðum væri beitt í
þeim löndum sem búa við einna
best lífskjör í heiminum. Með
tilliti til þess hve róttækar breyt-
ingar er verið ab gera á Nýja- Sjá-
landi þótti einnig rétt að kynna
sér hvað þar væri að gerast og
hvort líklegt væri að þær aðferð-
ir, sem þar er beitt, gætu leitt til
stórstígra framfara. Um þab urðu
menn ekki á einu máli. En um
hitt varð full samstaða, að miða
breytingar á samskiptareglum
hér á landi ekki á neinn hátt við
nýsjálenskar reglur, en leggja
þess í stað aðaláherslu á að leita
fyrirmynda í því sem bestan ár-
angur hefur gefið hingað til. Þar
varð Danmörk efst á blaði. Á
þessu byggði síðan frumvarp
það, sem lagt var fram á Alþingi
um breytingu á lögum um stétt-
arfélög og vinnudeilur.
Það er því rangt hjá formanni
Alþýðubandalagsins að lögin
taki á einhvern hátt mib af lög-
um og reglum á Nýja-Sjálandi og
er slæmt til þess að vita ef af-
staða á Alþingi hefur mótast
meira eða minna af slíkum mis-
skilningi.
A& hverju var stefnt
Þó ab frumvarp til laga um
breytingu á lögum um stéttarfé-
lög og vinnudeilur, sem lagt var
fyrir Alþingi, hafi ekki að neinu
leyti verið samið af fulltrúum
vinnuveitenda og launþega,
annarra eba beggja, byggði það
fyrst og fremst á þeim umræðum
sem urðu í vinnuhópi, sem fé-
lagsmálaráöherra skipaði og
fjallaði um samskipti á vinnu-
markaði. í þeim vinnuhópi voru
fulltrúar launþegasamtaka og
vinnuveitenda. Þar var orðin
samstaða um margt, en annað
var í umræðu þegar slitnaði upp
úr.
Sá sem þetta ritar skildi um-
ræðuna í vinnuhópnum þannig
að verið væri að leita jafnvægis.
Þess jafnvægis ab hvorugur aðili
að kjaradeilu gæti beitt óeðlilegu
valdi, án þess þó að hreyft væri
við verkfallsréttinum sem neyð-
arrétti. í stað átaka kæmi það
sem best hefur gefist annars
staðar í heiminum, samstarf um
að ná sameiginlegum árangri.
Eins og hverjum manni ætti að
vera ljóst, er þetta eins langt og
hugsast getur frá þeim abferðum
sem beitt er á Nýja-Sjálandi, þar
sem öðrum aöilanum er fengin
yfirburðastaða.
Hvernig tekst til?
Þau lög, sem Alþingi hefur
samþykkt á þessu vori um stétt-
arfélög og vinnudeilur, mættu
vera meira afgerandi á ýmsum
sviðum. Ef vilji er fyrir hendi,
eru samt á grundvelli þeirra allir
möguleikar til þess ab vinna í
samstarfi og samvinnu að auk-
inni framleiðni og bættum hag.
Lögin eru aðeins rammi. Þann
ramma verða aðilar vinnumark-
aðarins að fylla út með margs
konar samstarfsreglum. Nú er
það spurningin hvernig að því
verður staðið, hvort raunvem-
legur vilji er til þess að búa þann-
ig um hnútana að besti árangur
náist.
íslendingar og Nýsjálendingar
eru með svipaða framleiðni þeg-
ar þeir leggja upp með nýjar og
ólíkar samskiptareglur á vinnu-
markabi. Fróðlegt verður að
fylgjast meb hvorum vegnar bet-
ur á næstu árum: Nýsjálending-
um þar sem flest er lagt í hendur
vinnuveitenda, eða íslendingum
með samskiptareglur sem mið-
aðar eru við samstarf og sam-
vinnu allra þeirra sem að málum
koma. Fari svo að á næstu árum
náum við litlum árangri, en Ný-
sjálendingar þeim mun meiri, þá
og þá fyrst er tímabært að huga
ab því hvort eitthvað sé hægt ab
læra af þeim í þessum efnum. Og
auðvitab munum við taka okkur
Nýsjálendinga til fyrirmyndar,
ef reynslan sýnir að þannig sé
okkur betur borgiö.
Höfundur er forma&ur Vinnumálasam-
bandsins.
Sameiningartákn
„Ég spyr alla sem ég hitti um álit
á forsetaframbjóðendum," sagði
ung stúlka sem ég hitti um þjób-
hátíðarhelgina. „Ég ætla nefni-
lega ekki að ákveða hvern ég kýs
fyrr en ég hef tekið tillit til svo
margs, vegið og metið kostina
frá öllum hliðum."
„Og hver er spurningin til
mín?" spurði ég.
„Hefur áður verið svona mikil
heift gagnvart einum frambjób-
anda, eins og ég verð vör við
gagnvart þeim sem best hefur
komið út úr skobanakönnun-
um?" hélt hún áfram.
Ég hugsaöi mig um.
Vissulega hefur baráttan ábur
verið hörð, en það var alveg rétt
hjá stúlkunni, aldrei fyrr en nú
minntist ég þess til dæmis að
hafa heyrt menn tala um að
flytja af landi brott ef tiltekinn
frambjóðandi yrði kosinn.
„Telurðu að þjóðin geti staðið
sameinuð að baki hverjum sem
er af frambjóðendunum, nái þeir
kjöri?" var næsta spurning.
Þessu vildi ég ekki svara strax
og spurði á móti: „Hverju hafa
aðrir svarað þessari spurningu?"
Stúlkan brosti. „Gamall fram-
sóknarmaður svaraði nú bara í
véfréttarstíl og sagði ab sviðnir
akrar og brenndar brýr væru ef
til vill besta svarið." Hún varð al-
varleg á ný. „Ég tel nefnilega ab
ábyrgb kjósenda í forsetakosn-
ingum sé allt önnur en í flokka-
kosningum. Ef flokkur er kosinn
getur hvert atkvæði haft nokkur
áhrif þótt hann fái ekki meiri-
hluta. Hann fær þá alltaf fulltrúa
sem geta talað máli kjósend-
anna. Um forseta gegnir allt
öðru máli. Það nær bara einn
Frá
mínum
bæjar-
dyrum
LEÓ E. LÖVE
kjöri og hann verður að vera
fulltrúi allra." Hún setti upp
spekingslegan svip og hélt
áfram. „Þannig eru kjósendur
þess sem sigrar ekki bara ab kjósa
fyrir sjálfa sig, þeir eru að kjósa
fyrir alla þjóðina um langa fram-
tíb. Ég ætla ekki að ákveða mig
fyrr en ég hef metið allar hliðar
málsins og tekið tillit til þess sem
ég tel vera heildinni fyrir bestu,
allri þjóðinni en ekki bara hluta
hennar."
Ég gladdist yfir víðsýni ungu
stúlkunnar.
Auðvitað var það alveg rétt hjá
henni ab grundvallarmunur er á
forsetakosningum og öbrum
kosningum. í forsetakosningum
nær aðeins einn kjöri og ekkert
er til sem heitir tillit til minni-
hlutans. Sá sem nær kjöri verður
því að vera þess umkominn að
sameina þjóðina og má ekki hafa
aflaö sér ævarandi óvildar meðal
hennar eba hafa skapað sér aðra
ímynd en hæfir því sameining-
artákni sem verib er að kjósa.
Forsetinn verður að vera for-
seti allrar þjóðarinnar, eins og
fyrri forsetum hefur tekist.
í tilefni vangaveltna stúlkunn-
ar hef ég reynt að bera frambjób-
endur nú saman við frambjób-
endur þeirra kosninga sem ég
man eftir. Ég hef komist ab þeirri
niðurstöðu að þá hafi enginn
frambjóðandi verið eins um-
deildur og einn frambjóbandinn
er nú. Ég er þess líka fullviss að
flestir mebframbjóðendur hans
geta orðið þab sameiningartákn
sem þjóðin þarf á að halda og
þab er mergurinn málsins: Þjóð-
in er ekki að kjósa sér orðhák eða
fulltrúa í kappræður. Þjóðin er
ekki að kjósa sér sendiherra.
Þjóðin er ekki að kjósa sér vib-
skiptafulltrúa. Þjóðin er ekki að
kjósa sér stjórnmálamann,
hvorki til stuðnings né mótvæg-
is við núverandi eba næstu ríkis-
stjórnir.
Þjóðin er ab kjósa sér forseta
sem á ab sameina hana og sætta
ef á þarf ab halda. Mikilvægast er
þó að eftir kosningar verði öll
þjóðin sátt og sameinist um for-
seta sinn. ■