Tíminn - 21.06.1996, Blaðsíða 8

8
Föstudagur 21. júní 1996
Aöalstöövar Daimler-Benz í Stuttgart-Möhringen: Evrópa veröur áfram eitt mikilvœgustu svæöa heims í efnahagsmálum.
Hart verður í heimi
Fyrirhuguö miöborg í Kuala Lumpur, höfuöborg Malasíu: Austur- og Suö-
austur-Asía veröa meöal mikilvœgustu svæöa heims í efnahagsmálum,
en spárnar eru dapurlegri fyrir Asíu aö ööru leyti, sem og Afríku, Róm-
önsku Ameríku og fyrrverandi sovétblokk.
Spáö er aö á nœstu
öld muni mikill meiri-
hluti mannkyns búa í
borgum, annars veg-
ar í miöstöövum
efnahagslífs og hins
vegar á þéttbýlis-
svœöum fátœkUnga,
þar sem upplausn og
glœpir veröi ríkjandi
Joseph Campbell, trúar-
bragbafræðingur m.m.,
leit svo á aö af atburbum
peim og atburbarásum í
sögu mannkynsins, sem hinir
og þessir hafa skilgreint sem
byltingar, hafi tvennt skipt
langmestu máli. Sú fyrri þess-
ara byltinga hafi verib ný-
steinaldarbyltingin, er mann-
kynib, eba mikill þorri þess,
breyttist úr veibimönnum og
söfnurum í bændur fyrst og
fremst. Sú síbari sé tæknibylt-
ingin.
Spurning er hvenær eigi að
láta svo heita ab hún hafi hafist,
en upphaf ensku iðnbyltingar-
innar kemur kannski helst til
greina í því sambandi. Sú bylt-
ing stendur enn og hraðinn í
henni fer vaxandi. Margt er í
óvissu um hvert hún muni leiða
mannkynið.
„Nýtt Hansa-
sambandy/
Samrunnin tæknibyltingunni
hefur verið bylting í byggða-
málum, á þá leiö aö mannkynið
breytist úr sveitamönnum (sem
mikill þorri þess hefur verið frá
því á nýsteinöld) í borgarbúa.
Um aldamótin síðustu bjuggu
aðeins fimm af hundraði mann-
anna í borgum sem voru með
yfir 100.000 íbúa, samkvæmt
sumum heimildum. Þegar um
komandi aldamót verða um
50% mannkynsins búandi í
borgum. Og á þessari byltingu
er enn ekkert lát, frekar en á
tæknibyltingunni sjálfri. Rann-
sóknastofnunin World Reso-
urces Institute (WRI) spáir því í
álitsgerð, sem hún lét vinna í
samráði við Alþjóðabankann og
Sameinuöu þjóðirnar, að árið
2025 verði tvær af hverjum
þremur manneskjum borgarbú-
ar. Á viku hverri eykst íbúafjöldi
borga heimsins um eina millj-
ón.
Ekki fer milli mála að þessari
þróun fylgja gagngerar breyt-
ingar á heiminum. Eins og er
ganga margir út frá því að nokk-
ur iðnvædd ríki ákveði það
mesta um það sem gerist í heim-
inum, a.m.k. í efnahagsmálum.
Leiðtogar þeirra, kallaðir hinir
„sjö stóru", auglýsa yfirburði
þeirra með talsverðri viöhöfn á
fundum sínum ár hvert. Margra
mál er að vísu, að völd ríkis-
stjórna ríkja þessara sjö (Banda-
ríkjanna, Kanada, Bretlands,
Frakklands, Þýskalands, Ítalíu
og Japans) í efnahagsmálum séu
ekki eða jafnvel hvergi nærri
eins mikil og þær kannski vilja
vera láta, og Riccardo Petrella,
ítalskur framtíðarfræðingur í
þjónustu Evrópusambands, tel-
ur að þegar skömmu eftir árþús-
undamótin muni einskonar
nýtt Hansasamband, sem þenji
sig yfir allan hnöttinn, hafa
þokað þeim til hliðar. Þá muni
það mesta af stjórnun efnahags-
mála í heiminum — og þar með
það mesta af valdinu í honum
— verða komið í hendur stórfyr-
irtækja og borgarstjórna í
nokkrum borgum og borgaklös-
um með aðliggjandi svæðum á
dreif um heiminn.
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
29 aflstöbvar
Kjarnasvæði þessi í efnahags-
málum muni hafa náið samstarf
og veröa nákomnari hvert öðru,
lítt eða ekki háð fjarlægöum, en
hvert þeirra um sig grannsvæð-
um sínum landfræðilega séð.
Hér verður um að ræða, segir
Petrella, „bandalag kaupsýslu-
manna sem starfa um víöa ver-
öld og borgarstjórna, sem láta
fyrir öllu öðru ganga að auka
samkeppnisgetu fyrirtækja
þeirra með viðskipti um allan
heim, sem þær hýsa."
Samkvæmt New Perspectives
Quarterly verða eftir tæp þrjátíu
ár 29 slíkar aflstöðvar efnahags-
lífs í heiminum. Þar af 13 í Evr-
ópu: Rotterdam-Amsterdam,
Ruhr-hérað með Díisseldorf sem
höfuðstaö, Frankfurt, Baden-
Wurttemberg með Stuttgart
sem miðstöð, Bæjaraland með
Múnchen sem miðstöð, Eyrar-
sundssvæði kringum Kaup-
mannahöfn og Malmö, Lund-
únir-Suðaustur-England, París
og nágrenni, Lyon-Grenoble,
þýskumælandi Sviss með
Zúrich sem aðalstað, Genf-Laus-
anne, Barcelona-Katalónía og
Istanbul. í Norður- Ameríku
verða þá, samkvæmt ofan-
nefndri heimild, sex slík háþró-
uð borgasvæði: Montreal-Tor-
onto-Chicago, New York og ná-
grenni, Los Angeles, Orange Co-
unty þar skammt frá, Miami og
Vancouver. í Austur- og Suð-
austur-Asíu sex: Tókíó, Osaka,
Sjanghaí, Hongkong, Singapúr,
Kuala Lumpur og Jakarta. Róm-
önsku Ameríku, Afríku og Eyja-
álfu er spáð einni slíkri kraftstöð
hverri um sig: Sao Paulo, Jó-
hannesarborg-Höfðaborg og
Sydney.
Yfirleitt viröist vera gert ráð
fyrir því að í þessum komandi
heimi ríki harður samkeppnis-
andi, jafnframt því að þróun í
velferðarátt hafi litla möguleika
á að hafa við hraðri fólksfjölgun
og fólksstreymi til borga. Niður-
staðan af því verði að á nefnd-
um háþróuðum borgasvæðum
muni margir lifa góðu lífi og
sumir mjög góðu, en að öðru
leyti muni heiminum hnigna í
efnahagslífi og lífskjörum. Það
eigi einnig við um grannsvæði
borgasvæöanna ríku og jafnvel
svæöi innan marka þeirra
sjálfra. Víða um heim, sérstak-
lega í Asíu, Afríku og Rómönsku
Ameríku, verði þá í hundruða-
tali borgir með milljónum og
margar með tugmilljónum
íbúa, þar sem ríki fátækt, sultur,
atvinnuleysi, farsóttir, glæpir og
umhverfiseyðilegging.
Tæknivætt aftur-
hvarf til miðalda?
Möguleikar á að stöðva fólks-
strauminn til borganna virðast
takmarkaðir. Sveitafólk virðist
yfirleitt gera sér vonir um að
það geti haft þaö eitthvað betra
þar en í sveitinni og önnur
ástæöa til fólksstreymis þessa er
að víða er tilhneigingin sú aö
besta landbúnaöarjöröin safnist
á færri hendur.
„Borgir þessar tröllauknar, út-
slegnar í keppninni um batn-
andi lífskjör, veröa aö gróðrar-
stíum glæpsamlegs heimsefna-
hagslífs," spáir Petrella.
„Hundruö milljóna manna
munu lifa á ólöglegri verslun
með eiturefni, börn, líffæri,
vopn, hvað sem er. Og varla
verður þaö mikið öðruvísi hjá
því fólki innan landamæra
kjarnasvæðanna velstæöu, sem
verður útilokað frá góðum lífs-
kjörum þar."
Hætt er við að í þessum heimi
sífellt nánara bandalags hinna
ríku, gallharörar samkeppni og
vaxandi fátæktar mikils þorra
mannkyns verði ekki allt með
friðsamlegu móti. Einhverjir
nefna t.d. óeirðir í Bombay
kringum áramótin 1992-93, er
þúsundir voru drepnar, og æðið
sem greip um sig í blökku-
mannahverfum Los Angeles í
apríl 1992 sem fyrirboöa upp-
reisna í borgum, þar sem minni-
hlutar meö góð lífskjör víggirði
sig í sérstökum viðskipta- og
íbúðarhverfum. Einhverjir tala í
því sambandi um tæknivætt aft-
urhvarf til miðalda, er menn
hlóðu múra og grófu vígisgrafir
kringum borgir og kastala, sér
til varnar gegn umheiminum.
Slömm í Höföaborg: einnig á kjarnasvæöum heimsefnahagsmálanna veröa fátækrahverfi, þar sem hætt veröur
viö uppreisnum.