Tíminn - 25.06.1996, Blaðsíða 10

10

Þriðjudagur 25. júní 1996
Einar Om Bjömsson
Mýnesi
Lífsskeið mannanna er mis-
munandi og allir eru mótaðir af
umhverfi sínu, samferðafólki og
störfum í eigin þágu og annarra.
Það verður ekki sagt um Einar
Björnsson að hann hafi verið
steyptur í sama mót og sam-
ferðamenn hans. Hann var um
margt sérstakur og afar eftir-
minnilegur persónuleiki. Hann
var sjálfstæður í skoðun og
hugsun og lét sér ekkert óvib-
komandi. Fáir höfðu jafn lif-
andi áhuga á þjóðmálaumræðu
og öllu sem var ab gerast á vett-
vangi stjórnmála.
Hann gerði sér ungur grein
fyrir því að í gegnum stjórn-
málabaráttu var hægt að breyta
hlutum og berjast fyrir betri
kjörum. Á sínum yngri árum
hreifst hann af kenningum sósí-
alismans, en áttaði sig fljótt á
því að hugsjónir kommúnism-
ans voru dæmdar til að mistak-
ast og meginhluta ævi sinnar
abhylltist hann vestræn gildi og
vestræna samvinnu. Hann taldi
það grundvallaratr'iði að íslend-
ingar skipubu sér í flokk þeirra
þjóða þar sem lýðræðishefðin
var sterkust og tækju afstöðu
með þeim á alþjóðavettvangi.
Hann kom skobunum sínum
á framfæri með því að hafa per-
sónulegt samband við fjölda
stjórnmálamanna og einnig
skrifaði hann oft í blöðin. Þab
var engin hálfvelgja í kringum
Einar. Hann hringdi í mig og
ýmsa aðra stjórnmálamenn og
sagði skoðanir sínar umbúða-
laust og fór ekkert í grafgötur
meb það ef honum fannst að
við væmm á rangri leið.
Einar hafði ríka réttlætis-
kennd. Hann var venjulega tals-
maður þeirra sem minna máttu
Fæddur 12. apríl 1930
Dáinn 13. júní 1996
Dánarfregn Guðlaugs í
Hvammi kom mér á óvart.
Reyndar var mér kunnugt um
að hann gengi ekki fyllilega
heill til skógar, en þóttist vita
að hann gengi venju sam-
kvæmt til allra verka sinna dag
hvern, og tæki fullan þátt í
daglegum störfum á búi sínu.
Þannig hættir manni til að líta
á lífið sem sjálfsagðan hlut,
þegar það gengur sinn takt-
fasta gang dag frá degi, og vit-
undin um dauðans óvissan
tíma, en þó óhjákvæmilegan,
tekur að blunda.
Minningar á ég margar um
Guðlaug, enda var hann næsti
nágranni okkar á Haukagili og
sporin ófá sem við áttum,
krakkarnir, fram ab Hvammi.
Á þeim árum var vor í íslensk-
um landbúnaði, og bændur
kepptust við að ræsa fram
mýrar og brjóta land til rækt-
unar, reisa ný og glæst pen-
ingshús í stað gamalla og forn-
fálegra bygginga, sem hent-
uðu ekki -hinum nýja stíl.
Hvítársíðan var engin undan-
tekning frá þessu, og á flestum
bæjum gekk tími uppbygging-
arinnar í garð: Hamarshöggin
glumdu um leið og steypu-
mótin hækkuðu, borð fyrir
borö, og gamla hrærivélin
Búnaðarfélagsins stritaðist án
afláts við aö gera skyldu sína.
t MINNING
sín, enda hafði hann fengið ab
reyna margt á langri lífsleið.
Hann var baráttumaður fyrir
bættum kjörum bænda og var
oft í fremstu röb í félagsmála-
baráttu þeirra. Hann gerði sér
hins vegar góba grein fyrir því
að undirstaöa allra framfara eru
nýjungar og verðmætasköpun.
Hann var einn helsti áhuga-
og baráttumaður um virkjun
raforku á Austurlandi. Honum
fannst lítið til koma um þær
smávirkjanir, sem reistar hafa
verið á Austurlandi, og taldi
Fljótsdalsvirkjun vera sjálfsagð-
an virkjunarkost. Hann dvaldi
fyrr á árum langdvölum sem
umsjónarmaður á Grenisöldu,
þaðan sem rannsóknir voru
stundaðar á virkjunarsvæðinu.
Allir, sem þar fóru um, hittu
Einar að máli og hann var
ódeigur að hvetja menn til
dába.
Einar var því hluti af því um-
hverfi, sem ég hef kynnst á Mib-
Austurlandi á undanförnum
áratugum. Hann var mótaður af
þessu umhverfi og hann unni
því og dáði. Hann hafði kynnst
bágum kjörum af eigin raun og
horft upp á harða lífsbaráttu á
þessu svæbi. Hann kvartaöi yfir-
leitt ekki yfir ástandinu, heldur
leitaði lausna og hafði óbilandi
trú á framtíðinni. Hann sá að
tækifærin voru víða, en fannst
oft að þaö vantaði djörfung til
að nýta þau og fannst stjórn-
málamennirnir sýna oft kraft-
leysi í að koma mikilvægum
málum í framkvæmd.
Ég er þakkiátur Einari fyrir
t MINNING
Enn er mér í fersku minni
þessi merkilega byggingarlykt,
ilmur af nýju timbri, sementi
og léttblendi, er bar með sér
andblæ framfara og bjartsýni.
Mitt í þessari iðu sé ég Guð-
laug ljóslifandi fyrir mér,
þennan þrekna og hávaxna
mann, ákveðinn og afdráttar-
lausan í átökum við krefjandi
bústörfin, en um leið no-
strandi við sérhvern hlut,
byggingar, ræktun, tækjakost
og skepnur.
En Guðlaugur var víðar á
heimavelli en í búskapnum.
Hann lét meðal annars um sig
muna í kennslustörfum við
Barnaskólann á Varmalandi.
Naut ég kennslu hans megnið
af dvöl minni þar. Sannarlega
var hann ákveðinn og oft
nokkuð strangur í kennslu
sinni, jafnvel eilítið hrjúfur á
köflum. Agaleysi og iðjuleysi
voru honum eitur í beinum,
og engum leið hann ab kom-
ast upp með neina vitleysu.
Og hann var nútímalegur í
kennsluháttum, notaði mynd-
varpa og glærur, sem þá var
hreinasta nýlunda, hafði
greinilega tileinkað sér alla
bestu möguleika þeirrar
kennsluaðferbar og vandaði
vel til glærugerðarinnar með
vináttu hans og drengskap í
minn garð alla tíð. Hann hefur
svo sannarlega lífgað upp á til-
veruna og vakið margar nýjar
hugsanir með mér og öðrum. Ég
mun sakna samtalanna við
hann, en oft gat ég ekki gefið
mér þann tíma, sem ég gjarnan
hefði viljaö, til að ræða þjóð-
málin við hann. Austurland
hefur misst góban dreng, sem
hefur tekið meiri þátt í félags-
málum en almennt gerist. Þetta
gerði hann alltaf af sönnum
hug og kom sér beint að efninu.
Draumar hans og hugsjónir
rættust í mörgu, en margt er
ógert sem hann sá fyrir og vib,
sem eftir lifum, fáum vonandi
að sjá margt af því, sem Einar
talabi um, verba að veruleika.
Einari var umhugað um fjöl-
skyldu sína. Þótt hann væri
gæfumaður um flest, þá þurfti
hann líka að bera þunga sorg.
Það var honum mikiö áfall að
missa ungan og efnilegan son af
slysförum. Þegar á bjátaði var
Einar sterkur og reyndi allt sem
hann gat til að standa við bakið
á þeim, sem þurftu á honum að
halda. Söknuður barna hans og
barnabarna er því mikill og við
Sigurjóna færum þeim okkar
innilegustu samúðarkveðjur og
biðjum góban Guð ab styrkja
þau í framtíðinni.
Halldór Ásgrímsson
Einar í Mýnesi, eins og kunnug-
ir menn kölluöu hann, er lát-
inn. Hann var eftirminnileg
persóna, hugsjónamabur sem
ekki fór troðnar slóbir í öllu sem
hann tók sér fyrir hendur.
Einkenni hans var öðru frem-
ur ódrepandi þjóðmálaáhugi
sem hélst til æviloka. Upphafið
má rekja til kreppuáranna, er
hann var ungur maður eystra
og barðist fyrir því með öðrum
ungum bændum ab sjá sér og
sínum farborða og skapa sér
framtíð. í þeim eldi snerist
hann til róttækra skoðana, sem
breyttust síðar á lífsleiðinni.
Þegar ég var ungur maður í
Skagafirði og fór að hafa áhuga
á pólitík, frétti ég af bónda aust-
ur á Héraði sem var þar í sér-
framboði og lagði land undir fót
og hélt kosningafund í Glaum-
bæ í Reykjavík til þess að kynna
skoðanir framboðs síns. Þetta
vakti athygli á sínum tíma.
Skömmu seinna fluttist ég aust-
ur og sá þá og heyrði Einar í Mý-
nesi, annab hvort á tali við þá í
Kaupfélaginu á Egilsstöðum eba
á fundum um landsins gagn og
nauðsynjar. Hann flutti mál sitt
af hita og mælsku.
Hugsjónir Einars voru þær að
bæta lífskjörin og lífsaðstöðuna
til framtíðar. Þær voru áberandi
í öllum hans skoðunum, hvort
sem hann hneigðist til vinstri
eða hægri að öðru leyti. Hann
trúbi því að stóriðja og stór-
virkjanir væru þáttur í þessari
framtíðarsýn og talaði fyrir því
af þeim tilfinningahita sem var
einkenni hans. I samræmi vib
þennan áhuga réði hann sig
sem gæslumann hjá Landsvirkj-
un til þess ab gæta mannvirkja
sem voru notuð við virkjunar-
rannsóknir á Fljótsdalsheiði. Þar
var hann í návist við ýmsa sem
unnu að undirbúningi fram-
kvæmda á þessu sviði, sem
hann hafði svo mikla trú á.
Ég kynntist Einari ekki ab
marki fyrr én ég var orðinn virk-
ur þátttakandi í stjórnmálum á
Austurlandi og mest eftir að ég
var kominn til starfa á Alþingi.
Þau kynni voru meb samfund-
um eba símtölum sem stundum
voru löng, því margt var ab
ræða. Ég viðurkenni að oft þeg-
ar hann hringdi, talaði hann til
mín af miklum hita um málefni
sem honum lágu á hjarta, og lá
við að þykknaöi í manni stund-
um. Hins vegar skildum vib
aldrei nema sáttir og með vin-
skap og ég skildi að framsetn-
ingarmáti hans var af hugsjón-
um fyrir að skapa betra mannlíf
og umhyggju fyrir þeim sem
minna mega sín í þjóöfélaginu.
Hann var alltaf trúr uppruna
sínum að þessu leyti.
Þessi kveðjuorö til Einars í
Mýnesi eru skrifuð til þess að
þakka fyrir gób kynni og vin-
áttu. Hann var eftirminnilegur
maður sem hollt var að kynn-
ast, félagslyndur hugsjónamað-
ur. Umhugsun og áhugi fyrir
stjórnmálum alla ævi gerði
hann ab hafsjó af fróðleik um
þau efni, en annars var hann
þeirrar gerbar að tala fremur um
framtíðina og atburði líðandi
stundar en fortíðina.
Nú er hann horfinn yfir
landamæri lífs og dauða og
komib ab kveðjustund. Ástvin-
um hans vottum við Margrét
innilega samúb.
Jón Kristjánsson
Guðlaugur var kennari að
mennt, tók landspróf 1948,
kennarapróf 1953 og stundaði
einnig nám erlendis. Hann
fékkst við kennslu í áratugi,
jafnframt því að vera bóndi í
Hvammi. Jarðabótamaður var
hann frábær og hýsti jörð sína
vel og af smekkvísi, sem allir
sjá sem aka hjá Hvammi.
Foreldrar Guðlaugs voru
hjónin Torfi Magnússon,
bóndi í Hvammi, og Jóhanna
Egilsdóttir, ættuð úr Biskups-
tungum.
Guðlaugur vann mikið að
ýmsum félagsmálum fyrir
ungmennafélagshreyfinguna,
sat í skólanefnd Reykholts-
skóla og var hreppstjóri Hvít-
ársíðuhrepps, svo fátt eitt sé
talið.
Kona Guðlaugs var Steinunn
Anna Guðmundsdóttir frá
Efri-Brú í Grímsnesi og áttu
þau fimm börn.
Guðlaugur var mjög góður
kennari og hafði ánægju af að
uppfræða bæði aldna og unga.
Aldrei kom ég svo að Hvammi
að ég lærði ekki eitthvað af
honum. Fyrir þetta allt vil ég
þakka nú að leiðarlokum,
einnig samstarf við hann í
stjórn Ungmennasambands
Borgarfjarðar.
Konu hans og börnum votta
ég samúð mína.
Þorsteinn Sigurðsson
Fyrir mistök í prentsmiðju
féll niður nafn höfundarins,
Þorsteins Sigurðssonar, með
þessari grein þegar hún birtist
í blaðinu á laugardaginn. Hún
er því endurbirt hér um leið og
beðist er velvirðingar. ■
Gublaugur Torfason
fínlegri rithönd sinni og fal-
legri línu. Mér eru minnis-
stæðir tímar hans í landafræði
og eðlisfræði, þar sem honum
tókst auðveldlega að laða fram
ímyndunarafl og virkja sköp-
unargleði okkar krakkanna. í
kennslunni gerði Guðlaugur
sanngjarnar kröfur til nem-
endanna í fullu samræmi við
getu þeirra. Þá sem minna
máttu sín tók hann gjarnan
undir sinn verndarvæng, og
lét þá aldrei kenna á aganum.
Ég held að Guðlaugur hafi
ekki álitið skólann vera neina
geymslu eða mibstöb afþrey-
ingar, heldur miklu fremur
stofnun til uppeldis, mótunar
og þroska. Þannig kemur hann
mér fyrir sjónir í minning-
unni. Hann hikaði heldur ekki
við að leibrétta kompásinn hjá
ungum sveinum þegar honum
þótti þeir gerast full frekir til
fjörsins, og þá talaði hann við
þá fullkomlega tæpitungu-
laust, jafnvel svo undan sveið.
En þegar frá leið varð ljóst
hver hafði haft á réttu að
standa. í þessari sök er ég sjálf-
ur honum afar þakklátur fyrir
hreinskilni sína við mig sem
ungling, þótt hún væri mér þá
hreint ekki sársaukalaus, og
það tæki mig langan tíma að
skilja það heilræbi sem máli
fylgdi og gera þaö upp gagn-
vart sjálfum mér.
Guðlaugur í Hvammi skilur
eftir sig stórt skarð, því hann
lét til sín taka í hverju við-
fangsefni. Minning hans verb-
ur líka fyrirferðarmikil í hug-
um okkar sem þekktum hann.
Að leiðarlokum þakka ég hon-
um góðvild hans í minn garð
og minna, og fyrir þá hrein-
skilni og drenglyndi sem við
reyndum hann að alla tíð.
Guð blessi minningu hans
og gefi ykkur öllum, ástvinum
hans, styrk í sorginni.
Sigurður Jónsson,
Odda
Guðlaugur Torfason lést við
störf á heimili sínu, Hvammi í
Hvítársíðu, 13. júní. Hann var
mikill starfsmaður og féll
sjaldan verk úr hendi og lifði
eftir þessari grein úr Biblíunni:
„Oss ber að vinna verk þess er
sendi oss meðan dagur er, því
nótt kemur og enginn getur
unnið."