Tíminn - 26.06.1996, Page 4

4
Mi&vikudagur 26. júní 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Cu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mána&aráskrift 1700 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Athyglisverðar
tillögur um stefnu
í kvikmyndagerð
Kvikmyndagerð er atvinnugrein sem hefur verið
að þrífast hér á landi síðustu áratugina og hafa ís-
lenskir kvikmyndagerðarmenn oft á tíðum náð
langt og komist með myndir sínar inn á erlendan
markað. Kvikmyndagerð er fjárfrek starfsemi jafn-
vel þótt ekki hafi verið ráðist hér í gerð svokallaðra
stórmynda.
Opinber stuðningur við kvikmyndagerð er í
gegnum Kvikmyndasjóð íslands og einnig stendur
ríkisvaldið straum af Kvikmyndasafni íslands, en
það er hlutverk þess að varðveita sögu kvikmynda-
gerðar hér á landi. íslenskum kvikmyndagerðar-
mönnum hefur orðið nokkuð ágengt í því að afla
sér stuðnings frá erlendum sjóðum til starfsemi
sinnar. Hins vegar eru nú blikur á lofti um forræð-
ið í þeirri kvikmyndagerð sem er fjármögnuð að
mestu með erlendu fjármagni þótt íslendingar
haldi um stjórnvölinn. Sagt er að þróunin sé slík
nú að myndir gerðar af íslendingum verði í vax-
andi mæli með ensku tali í framtíðinni.
Bandalag íslenskra listamanna hefur nú tekið til
meðferðar vanda íslenskrar kvikmyndagerðar, var-
að við þeirri hættu sem er yfirvofandi og sett fram
tillögur um stefnu til lengri tíma í þessum málum.
Tillögurnar hníga að opinberum stuðningi ríkis og
borgar og fjáröflun í formi fasts gjalds af útleigðu
myndefni til þess að styðja handritagerð og tón-
listarsköpun í kvikmyndum.
Þessar tillögur Bandalags íslenskra listamanna
eru allrar athygli verðar og það er virðingarvert af
samtökunum að láta ekki nægja upphrópanir um
ástandið heldur leggja fram tillögur um stefnu-
möj-kun. Stjórnvöld ættu að taka þess tillögugerð
alvarlega og ræða hvaða leiðir ®ru til úrbóta.
Kvikmyndagerð er stóriðnaður í nútíma samfé-
lagi og innan þess geira eru áreiðanlega margir
möguleikar, meðal annars fjiárhagsiegir. Kvik-
myhdin er áhrifamesti miðill sajmtímans og inni-
haldið skiptir því máli jafnframt markaðsmögu-
leikunum. íslenskir kvikmynda^erðarmenn hafa
verið metnaðarfullir en sá methaður hefur ekki
beinst að því að framleiða þá stöpluðu framleiðslu
af morðum og hryllingi sem því miður er allt of al-
gengt að sjá á hvíta tjaldinu. Það er vonandi að við
höldum þannig á málum að hægt sé að halda sig
utan þess geira.
Innlend kvikmyndagerð og dagskrárgerð í sjón-
varpi er hluti af þessari mynd og nauðsyn ber til
að leita ieiða til þess að efla hana. Forsvarsmenn
fjölmiðlanna verða því að koma að umræðunni
um framtíðarskipan þessara mála.
Hin hræöilega samkeppni
Andi samkeppninnar vegur þessa dagana þungt
aö hinni grónu stétt lyfsala í landinu. Djúp skörö
eru í þann veginn aö höggvast í raðir þessarar
virðulegu stéttar þar sem óprúttnir bisnismenn
eru aö ná undirtökunum í lyfsölu í landinu. Hin
hræöilega samkeppni gæti orðið þess valdandi að
lyfsölur sem ekki standa sig í henni yröu aö loka
og hið ægilegasta af öllu gæti gerst: aö lyfjaverð
lækkaði. Afleiðingarnar af því
yrðu vissulega hræðilegar, til að
mynda gæti orðið að skipta nýja
Pæjerónum út fyrir ódýrari bíl og
skútan gæti orðið að fjúka hjá lyfsölunum sem
hingað til hafa verið efst í goggunarröðinni.
Gamall og góbur si&ur
Það er gamall og góöur íslenskur siður að hafa
stjórn á samkeppninni. Á íslandi hefur helst ekki
verið liðin óheft samkeppni, enda er það stór-
hættulegt og ólíðandi að tapa stjórninni á sam-
keppninni, þá tapast um leið möguleikinn á að
veita vinum og kunningjum einhvers konar
hlunnindi í formi embætta eða viðskipta. Þar að
auki er það stórvarasamt þar sem í kjölfarið gætu
riðið yfir fjöldagjaldþrot fyrirtækja sem ekki ráða
við samkeppnina. Það eru nefnilega til óprúttnir
bisnissmenn sem eiga það til að stökkva inn á
markaðinn og selja fólki ódýrari vöru en þau
grónu og virðulegu fyrirtæki sem fyrir eru á mark-
aðinum. Svoleiðis framkoma er náttúrulega ger-
samlega óviðunandi og alls ekki líðandi í íslensku
samfélagi sem byggist á samhjálp og bræðralagi.
Þessir óprúttnu bisnissmenn þekkja greinilega
ekki hinn gamla góða ungmennafélagsanda þar
sem allir standa saman og enginn treður á öðrum.
í hreinum og tærum anda jafnræðis og forsjár-
hyggju hefur þess verið gætt að sem flestir lyfsalar
geti rekið sín lyfjafyrirtæki án þess að þurfa að
hafa áhyggjur af utanaðkomandi
áhættuþáttum svo sem samkeppni
og verölækkun. Svipað hefur verið
uppi á teningnum á mörgum öðr-
um sviðum atvinnulífsins. Fyrirtækjum sem und-
ir þann hatt heyra hefur verið tryggð tiltölulega
örugg afkoma án tillits til rekstrargrundvallar og
gjarnan hefur verið leitað í djúpa vasa neytenda
til að lagfæra stöðuna á buddunni. Hafi það ekki
dugað til hafa verið slegin erlend lán til að redda
málunum. Öll vandamál hafa verið leyst á ein-
faldan hátt. Nú er hins vegar öldin önnur. Nú er
lyfsölum kastað á bálköst óheftrar samkeppni og
baráttu um viðskiptavininn. Skyndilega er barna-
gæslu hins opinbera lokað. Og hver er eiginlega
ávinningurinn af þessu öllu saman?
Nánast enginn. Það eina sem menn hafa upp úr
krafsinu er lægra lyfjaverð til neytenda, lægri út-
gjöld úr ríkiskassanum og ódýrari rekstur lyfja-
verslana í landinu. Garri verður nú bara að segja
fyrir sig að það er nánast ófært að fara svona með
blessaða lyfsalana fyrir slíka óværu.
Garri
GARRI
Lífskjaradæmin eins og út úr
Stöðnuð, afturhaldssöm og flokkspólitísk um-
ræða um kaup og kjör tók á sig nýja og lífvæn-
legri mynd, þegar einhverjum datt allt í einu í
hug að fara að bera saman launakjör hér og í
Danmörku. Þegar upp komst að Danskurinn
greiðir og þiggur mun hærri laun en hér þekkist,
nema auðvitað meðal kjaraaðalsins, segjast
launþegar vilja fá sambærilegt kaup, en atvinnu-
rekendur og forsætisráðherra segja það ekki
hægt vegna þess að danskur vinnulýður sé svo
miklu betri en sá íslenski.
Um þetta
hefur verið
þvargað um
sinn og for-
ystusauðir
launþega eru
hættir aö
reyna að
stjórna vöxt-
um og pen-
ingamálum
og eru farnir
að fara fram á
1 í f v æ n 1 e g t
kaup til handa
umbjóðendum sínum.
Svörin frá atvinnurekendum
eru einföld: Þið vinnið ekki fyrir
hærra kaupi, greyin, og sá fær
ekki mat sem ekki nennir að vinna. Skilaboðin
eru gamalkunn.
I&nabur þar og j
sjósókn hér
Þórarinn V. ÞórarinssonJ framkvæmdastjóri
Vinnuveitendasambandsinsj skrifar landsföður-
legan leiðara um efnið í blað samtakanna, Af
vettvangi. Fyrirsögnin er „Lifskjör eru afleiðing
— ekki ákvörðun".
Þarna sýnir hann fram á að jverðmætasköpun á
hverja vinnustund sé miklu njiinni á íslandi en á
öðrum Norðurlöndum. En Danir standa aftur á
móti allra þjóða best í afköstum.
Grafísk mynd sýnir hve íslenskur vinnukraftur
er miklu lélegri en sá danskij skandinavíski og
finnski. Þegar betur er að gáð, kemur í ljós að
verið er að bera saman vinnsluvirði í iðnaði.
Sama er að segja um þær forsendur sem Þórarinn
V. gefur sér í skrifum um léleg afköst og litla
framleiðni á íslandi.
Þær þjóðir, sem er verið að miða við, eru mikl-
ar og háþróaðar iðnaðarþjóðir. Að Dönum und-
anskildum eiga þær mikinn auð í hráefnum, svo
sem járn og timbur. Þeir hjá Vinnuveitendasam-
bandinu og í stjórnarráðinu mættu að ósekju
glugga í upplýsingar um hve framarlega þessar
þjóðir hafa lengi stundað margvíslega iðnaðar-
framleiðslu og við hvaða skilyrði.
Þegar svo er verið að bera framleiðni íslensks
iðnaðar saman við gróna og fjölþætta fram-
leiðslu iðnvarnings á öðmm Norðurlöndum,
verður útkoman, sem að líkum lætur, eins og út
úr kú.
Léleg stjórnun ekki í dæminu
íslenskur iðnaður hefur átt erfitt uppdráttar og
á undangengnum ámm hafa mörg stór iðnfyrir-
tæki lagt upp laupana og önnur skrimt í harðri
samkeppni við innfluttan iðnvarning og harða
samkeppni á erlendum mörkuðum. Iðnfyrirtæk-
in hafa aldrei verið þess megnug að greiða sæmi-
leg laun og
svo er enn.
Ekki ber á
því að eigend-
ur ísals kvarti
yfir afköstum
starfsmanna
sinna, en stór-
iðja er
kannski ekki
iðnaður í aug-
um þeirra í
Garðastræt-
inu. Fisk-
vinnsla tæp-
ast heldur, því hún tengist sjáv-
arútvegi, og matvælaiðnaður-
inn er nátengdur landbúnaði.
Eftir stendur að nær öll at-
vinnustarfsemi á íslandi er lögð aö jöfnu og því
haldið hiklaust fram að íslenskt launafólk sé
langlélegasta vinnuaflið á Norðurlöndum og
gjaldi fyrir það með löngum vinnudegi og léleg-
um lífskjörum.
Framkvæmdastjórinn segir réttilega í leiðara
sínum: „Hátt launastig nágrannalandanna er
ávöxtur áratuga uppbyggingar, en ekki einföld
ákvörðun sem tekin verður í kjarasamningum."
Nú má spyrja: Hverjir hafa bilað í uppbygg-
ingu atvinnuvega á íslandi. Varla er hægt að
kenna launaþrælunum um það.
Hitt er sönnu nær að vond og ómarkviss
stjórnun fyrirtækja og stofnana hafa staðið fleir-
um fyrir þrifum en léleg afköst vinnuaflsins. Þá
er ótalinn allur sá auður sem stjórnendur og eig-
endur hafa rifið út úr rekstri með því að greiða
sjálfum sér rífleg laun og síst lakari en gerist
meðal smáfyrirtækja í nágrannalöndunum.
Þegar atvinnuveitendur og aðrir eru að fárast
yfir slæmum vinnubrögðum láglaunafólksins,
kæmi ekki að sök þótt þeir tækju stjórnendur og
hálaunaafæturnar einnig með inní reiknings-
kúnstir sínar. Þeir hefðu líka gott af því að kynn-
ast þeim kröfum sem gerðar eru til stjórnenda
fyrirtækja í útlandinu og hver raunveruleg kjör
þeirra eru.
Kolbrjálaðar fjárfestingar og skortur á þekk-
ingu á framleiðslu og markaði em ekki síður or-
sök lélegrar afkomu margra fyrirtækja en hyskni
launafólksins.
OÓ
Vinnsluvirði á vinnustund í iðnaði
500
,000
,000 -
.500
.000
.500 ■
.000
soo
Vinnsluvlrfli á vinnustund 19Ö2
Vlnnsluvirð) á vlnnustund 1993
I
fsland
Danmörk
Noregur
Sviþjóð
Á vfóavangi